Báo cáo về việc thực hiện chính sách pháp luật về dân số trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2018 - 2024, Phó Giám đốc Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Vĩnh Châu cho biết, quy mô dân số thành phố tính đến cuối năm 2024 là 9.521.886 người; tỷ suất sinh thô năm 2024 là 12,22‰, tăng so với năm 2023 (12,15‰). Tổng tỷ suất sinh tại TP. Hồ Chí Minh năm 2024 là 1,39 con, thấp hơn rất nhiều so với mức 1,91 con của cả nước. Thống kê số liệu từ năm 2000 đến nay cho thấy, tổng tỷ suất sinh của thành phố liên tục giảm (năm 2000 là 1,76 so với năm 2023 là 1,32), xuống rất thấp vào năm 2016 là 1,24, xu hướng khôi phục theo hướng tăng xảy ra rất ít ở thời điểm năm 2013 là 1,68. Tỷ số giới tính khi sinh hàng năm được duy trì ở mức hợp lý từ 106 đến 107 trẻ trai/100 trẻ gái.
HĐND TP. Hồ Chí Minh đã ban hành Nghị quyết về quy định chính sách khen thưởng, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. Trong đó có chính sách hỗ trợ 3 triệu đồng cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi; Hỗ trợ phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo, đối tượng bảo trợ xã hội, đối tượng sống tại xã đảo được thực hiện tầm soát trước sinh và tầm soát sơ sinh với tổng số tiền là 2 triệu đồng/người.
Kết quả Điều tra Dân số và Nhà ở giữa kỳ năm 2024 cho thấy, tỷ trọng dân số từ 15-64 tuổi chiếm 74,2%, tỷ trọng dân số dưới 15 tuổi và từ 65 tuổi trở lên chiếm lần lượt là 18,2% và 7,5%, tỷ số phụ thuộc chung là 34,7% và chỉ số già hóa là 65,2%. Các số liệu này cho thấy thành phố hiện đang trong thời kỳ “cơ cấu dân số vàng”. Đây là thời kỳ mang lại nhiều cơ hội và thách thức, giúp phát triển kinh tế, gia tăng sự đóng góp của lao động trong quá trình phát triển, tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt mức cao.
Hiện nay, số người cao tuổi tại thành phố đứng thứ hai cả nước, khiến thành phố phải đối diện với nhiều thách thức trong bối cảnh “già hóa dân số”. Tính đến năm 2024, tỷ lệ người cao tuổi tại thành phố đã tăng lên 11,87%. Trong vòng 7 năm (2017-2024), số lượng người cao tuổi tăng thêm 243.500 người, bình quân mỗi năm tăng gần 35.000 người. Sự gia tăng nhanh chóng này cho thấy tốc độ già hóa tại TP. Hồ Chí Minh đang vượt qua các dự báo trước đây, đặt ra yêu cầu cấp thiết về chính sách và hạ tầng y tế, xã hội nhằm đảm bảo chất lượng cuộc sống cho nhóm dân số cao tuổi đang ngày càng đông.
Tại buổi làm việc, TP. Hồ Chí Minh kiến nghị Chính phủ cần có chính sách tổng thể trên cơ sở quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội hài hòa giữa đô thị và nông thôn (chính sách phát triển các vùng nông thôn mới), giữa các vùng địa phương (chính sách phát triển liên vùng) để tạo điều kiện cho việc phân bố dân cư hợp lý.
Các chính sách về đào tạo nguồn lao động, phải đảm bảo sự hài hòa giữa lực lượng lao động phổ thông và lực lượng lao động có trình độ cao, chú trọng hơn nữa công tác đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao tại các đô thị lớn nhằm tận dụng nguồn nhân lực dồi dào tại chỗ và tránh sự quá tải về dân cư tại các đô thị lớn. Xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035 nhằm bảo đảm đầu tư đồng bộ, đúng trọng tâm, trọng điểm; bảo đảm sự phát triển hài hòa giữa dân số, nguồn nhân lực và phát triển kinh tế - xã hội.
TP. Hồ Chí Minh cũng kiến nghị Trung ương nghiên cứu, đề xuất đưa vào dự thảo Luật Dân số 3 nhóm chính sách lớn, đó là duy trì mức sinh thay thế; nâng cao chất lượng dân số và thích ứng già hóa dân số.
Phát biểu tại buổi làm việc, các thành viên Đoàn giám sát cho rằng, cơ bản TP. Hồ Chí Minh thực hiện tốt chính sách dân số với các công tác tuyên truyền rất đa dạng. Chính vì vậy, dù tỷ suất sinh của thành phố thấp nhưng dân số thành phố vẫn trong cơ cấu dân số vàng. Các thành viên Đoàn giám sát cũng nêu những vấn đề như: tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại ngày càng giảm, phân bố dân cư không đồng đều, công tác chăm sóc người cao tuổi, nâng cao sức khỏe dân số, đào tạo đội ngũ y tế…
Những vấn đề nêu trên đã được đại diện lãnh đạo các sở ngành Thành phố thông tin, làm rõ nguyên nhân và giải pháp thực hiện trong thời gian tới.
Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Trần Thị Diệu Thúy cho biết, công tác dân số đối với TP. Hồ Chí Minh rất quan trọng, thường xuyên được lãnh đạo thành phố quan tâm, cái gì làm được là làm ngay, không e ngại. Gần đây, HĐND Thành phố đã thông qua nghị quyết khuyến sinh.
Tiếp thu ý kiến của Đoàn giám sát, Phó Chủ tịch UBND thành phố Trần Thị Diệu Thúy cho biết, thành phố sẽ nghiên cứu triển khai và mong rằng sau hoạt động giám sát, đoàn sẽ có ý kiến với Chính phủ trong xây dựng luật và các chính sách có liên quan về dân số.
Phát biểu kết luận buổi làm việc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Hoàng Mai đánh giá TP. Hồ Chí Minh về cơ bản thực hiện tốt các chính sách về dân số đồng thời chia sẻ với những khó khăn của thành phố trong triển khai thực hiện công tác dân số do những yếu tố đặc thù và khác biệt.
Liên quan đến tỷ suất sinh thấp, thành phố có thể xem xét rõ hơn tỷ suất sinh này trong mốc thời gian vài năm vì lao động nhập cư đến thành phố sinh sống và làm việc nhiều, sau vài năm làm việc ở thành phố rồi về quê lập gia đình, sinh con. Đây cũng có thể là một trong những nguyên nhân mà kết quả thống kê bị ảnh hưởng.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Hoàng Mai đề nghị TP. Hồ Chí Minh nên tận dụng hiệu quả thời cơ dân số vàng để phát triển tốt hơn vì thời điểm dân số vàng của thành phố không còn nhiều. Đồng thời, quan tâm hơn đến công tác chăm sóc sức khỏe người dân, nhất là phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi; bố trí ngân sách nhiều hơn cho công tác dân số.
Ý kiến bạn đọc