Nhân rộng mô hình tốt, cách làm hay
- Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa tổ chức Hội nghị triển khai Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2023, với mục tiêu đẩy mạnh công tác giám sát - khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Bà đánh giá thế nào về kết quả hội nghị?
- Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có sự chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng cho Hội nghị triển khai Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2023, với nhiều bài tham luận chất lượng, nhằm tổng kết, đánh giá kết quả trong thực hiện nhiệm vụ giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và Đại biểu Quốc hội trong năm 2022. Trên cơ sở đó, Hội nghị chỉ đạo những nhiệm vụ trọng tâm, đặc biệt là nhiệm vụ của năm 2023 trong hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội.
Hội nghị còn ghi nhận sự tham gia, đóng góp ý kiến của các cơ quan thường xuyên phối hợp trong hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội như Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ… Qua đó cho thấy sự cầu thị, lắng nghe của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, không ngừng đổi mới để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội.
Thông qua Hội nghị, cử tri và Nhân dân cả nước cũng nắm được tiến độ triển khai 4 chuyên đề giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong năm 2023. Thúc đẩy hơn nữa sự quan tâm, theo dõi cử tri, Nhân dân đối với hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
- Kết quả đó khẳng định rằng, ngay từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV đã ghi nhiều dấu ấn đổi mới trong hoạt động giám sát, thưa bà?
- Được sự quan tâm của Đảng đoàn Quốc hội, ngay khi bắt đầu nhiệm kỳ Khóa XV, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 265/NQ-UBTVQH15 quyết định thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án Tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Quốc hội. Trên cơ sở, tập trung đánh giá thực trạng, những hạn chế, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm trong hoạt động giám sát thời gian qua, Đề án cũng đã kiến nghị đề xuất các giải pháp đổi mới khá cụ thể, thiết thực để nâng cao hơn nữa chất lượng giám sát trong thời gian tới, đã được Đảng đoàn Quốc hội xem xét thông qua. Mặt khác, Ủy ban Thường vụ Quốc hội còn ban hành Nghị quyết số 594/NQ/UBTVQH15, ngày 12.9.2022 về hướng dẫn hoạt động giám sát của HĐND… Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để phát huy vai trò của các cơ quan dân cử để hoạt động giám sát ngày càng chất lượng hơn nữa.
Bên cạnh đó, việc tổ chức giám sát chuyên đề cũng được chuẩn bị từ rất sớm. Sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết thành lập Đoàn giám sát, Trưởng đoàn giám sát đã tổ chức họp Đoàn giám sát, chuẩn bị kế hoạch giám sát, phân công nhiệm vụ cho từng thành viên trong Đoàn giám sát với quan điểm “rõ người, rõ việc”. Đặc biệt, chú trọng khâu xây dựng kế hoạch tổ chức triển khai thực hiện và chuẩn bị đề cương giám sát, tập trung vào những nội dung cốt lõi, đang phát sinh vướng mắc trong chuyên đề giám sát.
Căn cứ tình hình thực tế và trên cơ sở xem xét báo cáo của các cơ quan, Đoàn giám sát sẽ lựa chọn cơ quan, địa phương và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định trước khi tổ chức giám sát trực tiếp tại cơ quan, địa phương, cơ sở; Đoàn giám sát sẽ lựa chọn đối tượng giám sát mang tính chất tiêu biểu, đại diện như giám sát ở cả những địa phương, bộ, ngành làm tốt và những địa phương, bộ, ngành có nhiều vấn đề nổi cộm, để đưa ra góc nhìn tổng thể, chung nhất về chuyên đề giám sát. Giám sát được triển khai bám sát quan điểm kết hợp giữa “xây” và “chống”, không chỉ nhìn thấy những hạn chế, vướng mắc mà còn phải thấy rõ những mặt tốt, những kết quả, bài học kinh nghiệm cần phát huy, từ đó nhân rộng điển hình tiên tiến, mô hình tốt, cách làm hay, hạn chế yếu kém.
Đoàn giám sát còn tổ chức các tổ công tác đến làm việc, giám sát và có kết luận sơ bộ trước khi Đoàn giám sát xuống làm việc; đồng thời sử dụng tối đa, có hiệu quả các kết quả, kết luận thanh tra, kiểm tra, kiểm toán. Mục tiêu hướng đến là giám sát phải đưa ra những đánh giá nhận định thận trọng, minh bạch, khách quan, có những kiến nghị đúng và trúng, để đối tượng chịu sự giám sát “tâm phục, khẩu phục”.
Có cơ chế xử lý trách nhiệm
- Từ thực tiễn tham gia các Đoàn giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Hội đồng Dân tộc, theo bà, làm thế nào để phát huy hơn nữa hiệu quả hoạt động giám sát chuyên đề?
- Trước nhất, việc lực chọn chuyên đề cần sát với yêu cầu thực tiễn đặt ra, lắng nghe được hơi thở của cuộc sống, những vấn đề được nhiều cử tri quan tâm… Bên cạnh đó, việc xây dựng đề cương giám sát có vai trò rất quan trọng đối với hiệu quả hoạt động giám sát, phải làm sao giới hạn được phạm vi giám sát đúng, trúng, đưa ra các yêu cầu báo cáo tập trung, phù hợp với chuyên đề giám sát, không dàn trải. Trong quá trình triển khai giám sát, các thành viên Đoàn giám sát phải nghiên cứu rất kỹ, am hiểu về nội dung giám sát. Việc tổ chức trước Tổ công tác xuống làm việc ở địa phương cũng là cách làm hay, để hiểu sâu, nắm rõ địa bàn, đối tượng giám sát, từ đó tham mưu cho Đoàn giám sát khi đến làm việc trực tiếp.
Quan trọng nhất là kiến nghị giám sát phải rõ ràng, cụ thể, thông qua giám sát giúp đối tượng giám sát thấy rõ ưu điểm để tiếp tục phát huy và hạn chế, vướng mắc để khắc phục trong tổ chức thực hiện. Giám sát còn là dịp để các cơ quan chủ trì giám sát tháo gỡ vướng về chính sách, pháp luật đã ban hành, tạo thuận lợi trong tổ chức thực hiện. Tôi cho rằng, kiến nghị giám sát cũng sẽ là nội dung rất quan trọng trong báo cáo giám sát, đây là một trong những cơ sở quan trọng xây dựng nghị quyết về chuyên đề giám sát, để cơ quan dân cử giám sát đối tượng chịu sự giám sát có triển khai đúng theo kết luận giám sát và Nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội hay không.
- Một trong những yêu cầu đặt ra, đó là giám sát phải đi đến tận cùng vấn đề, với trường hợp đối tượng chịu sự giám sát chậm triển khai hoặc triển khai không đúng yêu cầu nêu trong kết luận giám sát, Nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chuyên đề giám sát thì giải pháp là gì, thưa bà?
- Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã nhiều lần nhấn mạnh, đó là giám sát phải có trọng tâm, trọng điểm, chỉ rõ trách nhiệm. Đương nhiên, đi kèm với đó là yêu cầu xây dựng cơ chế xử lý trách nhiệm nếu không thực hiện đúng theo kết luận giám sát, Nghị quyết của Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chuyên đề giám sát. Đây cũng chính là thực hiện cơ chế kiểm soát quyền lực, và giám sát tối cao của Quốc hội phải trở thành một phương thức kiểm soát quyền lực có tính chất nền tảng trong cơ chế kiểm soát quyền lực ở nước ta. Việc có nghiêm túc thực hiện các kết luận giám sát, Nghị quyết của Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội còn là căn cứ, cơ sở để lấy phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn.
- Xin cảm ơn bà!
Hoàng Ngọc thực hiện
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Thị Mai Phương:
Nội dung lựa chọn giám sát cần bám sát thực tiễnNgay từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV đến nay, giám sát được xem là một hoạt động quan trọng; không chỉ tập trung vào khâu thực thi pháp luật, mà còn tập trung vào việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành, quy định chi tiết luật, giám sát việc tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, để hoạt động giám sát của Quốc hội trở thành một hoạt động “góp phần kiểm soát quyền lực và tổ chức thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước” như Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ lưu ý, tôi cho rằng, các nội dung lựa chọn giám sát cần bám sát tình hình thực tế của đất nước, những vấn đề thực tiễn đặt ra, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, phản ánh tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của Nhân dân và cử tri.
Thông qua hoạt động giám sát để chỉ ra những việc đã làm tốt, việc chưa làm được, đâu là nguyên nhân, bất cập do chính sách, pháp luật, đâu là do việc thực thi công vụ. Từ đó, cung cấp được thông tin thực tiễn để Quốc hội có cơ sở xem xét, đánh giá và từng bước hoàn thiện chính sách, pháp luật, nâng cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quy định của pháp luật, tăng cường hiệu quả hoạt động của các tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát.
Nâng cao chất lượng nghị quyết về các giám sát chuyên đề; chú trọng giám sát việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về giám sát chuyên đề. Tăng cường xem xét các kiến nghị giám sát chưa được thực hiện, coi đây là nhiệm vụ thường xuyên của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội nhằm đi đến cùng các nội dung đã giám sát. Đồng thời, tăng cường hoạt động theo dõi, đôn đốc thực hiện các kiến nghị sau giám sát, góp phần thúc đẩy trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhất là trách nhiệm người đứng đầu.
Bên cạnh đó, tiếp tục nghiên cứu, đổi mới trong việc triển khai các hoạt động của Đòan giám sát chuyên đề; nghiên cứu, hoàn thiện cách thức tổ chức và hoạt động của các đoàn công tác, tổ khảo sát bảo đảm thiết thực và hiệu quả. Trong đó, chú trọng mời các chuyên gia, các cơ quan chuyên môn tham gia Đoàn giám sát; tăng cường sử dụng thông tin từ cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, chuyên gia, nhà nghiên cứu trong xây dựng báo cáo và nghị quyết giám sát; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giám sát chuyên đề…
Trung Thành ghi
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Tuấn Anh:
Thống nhất nhận thức và hành động trong thực hiện Chương trình giám sát năm 2023Hội nghị triển khai Chương trình giám sát năm 2023 của Quốc hội đã nhận được sự quan tâm theo dõi của đông đảo đại biểu Quốc hội, cử tri và Nhân dân cả nước. Diễn ra trong nửa ngày, nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sự tham gia góp ý kiến tích cực từ nhiều cơ quan chức năng, nhiều điểm cầu tại Đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trên cả nước, Hội nghị đã làm rõ nhiều điểm nổi bật trong thực hiện công tác giám sát của Quốc hội, những cải tiến hiệu quả, cách làm hay và chia sẻ nhiều bài học kinh nghiệm từ các Đoàn giám sát của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội và Đoàn ĐBQH, HĐND một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Các ý kiến tại Hội nghị cũng trao đổi, phân tích một số khó khăn, vướng mắc, đưa ra giải pháp khắc phục để thống nhất nhận thức và hành động để thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ đề ra trong Chương trình giám sát năm 2023 của Quốc hội trong thời gian tới.
Hoạt động giám sát của Quốc hội trong thời gian qua đã có nhiều đổi mới, cải tiến, nhất là thể chế về giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội được tiếp tục hoàn thiện, thể hiện bằng 1 đề án, 2 nghị quyết, 1 kết luận, 12 thông báo kết luận và nhiều văn bản quan trọng khác về giám sát. Điều này đã góp phần làm cho hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan dân cử được bài bản, chặt chẽ hơn. Giám sát chuyên đề của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, HĐND các cấp tập trung vào các vấn đề nóng được cử tri và Nhân dân quan tâm.
Công tác tổ chức thực hiện hoạt động giám sát cũng được đổi mới theo hướng ngày càng thiết thực hiệu quả hơn. Cụ thể, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo sát sao và cho ý kiến trước về kế hoạch chi tiết, đề cương báo cáo của các Đoàn giám sát chuyên đề; xác định cụ thể hơn đối tượng, nội dung giám sát tại Kế hoạch chi tiết theo ủy quyền của Quốc hội. Việc lựa chọn cơ quan, địa phương sau khi xem xét báo cáo của các cơ quan và dựa trên tình hình thực tế. Các Đoàn giám sát đã tổ chức các đoàn, các tổ công tác để khảo sát, làm việc trực tiếp tại địa phương, các Bộ, ngành - là đổi mới cách làm, được các Bộ, ngành, địa phương đánh giá cao, góp phần nâng cao chất lượng của giám sát chuyên đề.
Có thể khẳng định, những đổi mới, cách làm sáng tạo, hiệu quả đã được kiểm nghiệm qua thực tiễn tổ chức các hoạt động giám sát chuyên đề và hoạt động giám sát khác của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội năm 2022 là tiền đề quan trọng để thực hiện thắng lợi Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2023.
Trong thực hiện Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2023, tôi cho rằng, chúng ta cần quan tâm hơn nữa đến công tác theo dõi, giám sát việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát; nghiên cứu, hoàn thiện cách thức tổ chức và hoạt động của các đoàn công tác, tổ khảo sát của các Đoàn giám sát bảo đảm gọn nhẹ, khoa học và hiệu quả… Đặc biệt, chú ý thực hiện đề nghị của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Trong triển khai các hoạt động giám sát, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các Đoàn ĐBQH và ĐBQH phải chú trọng nội dung phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, xác định đây là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng và được tiến hành toàn diện, công khai, có trọng tâm, trọng điểm; tập trung vào các lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực, dư luận quan tâm về tham nhũng, tiêu cực, về suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.
Lê Bình ghi
