5 giá trị hằng số của Tết
Tết Nguyên đán chỉ diễn ra trong mấy ngày, nhưng lại chứa đựng những giá trị tinh thần bền vững của văn hóa Việt. Theo PGS.TS. Bùi Xuân Đính, nguyên Trưởng Phòng nghiên cứu tộc người Việt, Viện Dân tộc học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam: “Tết Nguyên đán là Tết lớn nhất trong năm, được người xưa gọi là Tết cả, bởi vì nó hội tụ nhiều yếu tố văn hóa, gửi gắm tâm tư, nguyện vọng của người Việt. Dù là ở thôn quê hay ở phố phường, Tết Nguyên đán vẫn mang giá trị chung, ngoài giá trị về vật chất, Tết Việt lại mang ý nghĩa sâu xa nhất về những giá trị tinh thần, giá trị xã hội”
Tóm lược lại những giá trị ấy, PGS.TS. Bùi Xuân Đính nêu các đặc trưng, thông số vĩnh hằng của Tết Việt. Thứ nhất, Tết là sự lại mới hay mới lại. Dựa trên nền của sản xuất nông nghiệp lúa nước của cha ông ta, hết chu kỳ của lao động sản xuất là đến chu kỳ nghỉ ngơi, mà cao điểm nhất là Tết nguyên đán.
Thứ hai, Tết là sự đoàn viên, đoàn tụ. Đây là dịp các gia đình được quây quần, và ai đó chưa về ăn Tết hoặc không về ăn Tết là nỗi niềm, tâm tư sâu xa, trăn trở. Gia đình nào có người thân chưa về ăn Tết cũng là điều gì đó day dứt. Nên thường mọi người cố gắng về ăn Tết, đoàn viên.
Thứ ba, Tết là sự no đủ, thể hiện khát vọng đủ đầy. Xuất phát từ điều kiện kinh tế của ngày xưa, những gì tốt nhất, ngon nhất, thơm thảo nhất được dành cho ngày Tết.
Thứ tư, Tết là sự tri ân. Ngày Tết là dịp là những người mang ơn một người nào đó thể hiện lòng biết ơn của mình, bằng cách đi thăm hỏi, chúc Tết. Ngày xưa quà Tết cũng mộc mạc, giản dị nhưng gửi gắm tấm lòng của những người mang ơn: con cháu với ông bà bố mẹ, học trò đối với thầy…
Thứ năm, Tết là sự khoan dung, hòa giải. Ngày thường ai đó có thể mâu thuẫn bất đồng với nhau từ gia đình đến làng xóm, thì ngày Tết là dịp chúng ta hòa giải.
Đó là những giá trị hằng số của Tết. Dù có nhiều thứ biến đổi theo thời gian, điều kiện kinh tế - xã hội, nhưng những hằng số trên được bao quát trên cả thôn quê và phố phường.
Phát huy giá trị di sản hàng đầu của văn hóa Việt
Trong nhịp sống hiện đại hội nhập, với những tiếp biến, phát triển, việc giữ gìn những nét đẹp truyền thống của Tết Việt ngày càng trở nên quan trọng. Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Hùng Vĩ nhìn nhận, Tết như một di sản văn hóa hàng đầu của dân tộc Việt Nam, xứng đáng được thấu hiểu, bảo tồn, phát huy, phát triển và quảng bá.
Thời gian vừa qua, nhiều hoạt động được tổ chức, lan tỏa bản sắc Tết Việt qua các tọa đàm, triển lãm, chương trình trình diễn, tái hiện các nghi lễ xưa. Như lễ cúng ông Công ông Táo, giới thiệu nét đẹp Tết tại nhiều bảo tàng, di tích; tái hiện lễ dâng lịch, ban lịch đầu năm mới trong cung đình xưa tại Hoàng Thành Thăng Long - Hà Nội; khai ấn đầu năm tại Khu di tích cố đô Huế; chương trình Tết Việt - Tết Phố của Câu lạc bộ Đình làng Việt và Ban Quản lý Hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội được tổ chức nhiều năm liên tiếp thu hút đông đảo cộng đồng tham gia…
Việc truyền lại cho thế hệ trẻ những phong tục, tập quán, giá trị của Tết Việt cũng đã được chú ý qua các hoạt động trải nghiệm về Tết tại trường học, tổ chức lớp học ẩm thực Tết, workshop làm tranh Tết, phiên chợ Tết… làm đậm thêm không khí, hương vị Tết xưa trong đời sống hiện nay.
Theo các chuyên gia, việc giữ gìn, phục hồi và lan tỏa giá trị, ý nghĩa của Tết Việt đóng vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống hiện đại. Bên cạnh việc củng cố tình cảm gia đình, kết nối con người với nguồn cội, Tết giúp mạch ngầm của truyền thống được lưu truyền.
Tết còn là một yếu tố quan trọng thúc đẩy ngành du lịch phát triển. Những nét đẹp văn hóa truyền thống như nghi lễ, phong tục tập quán, ẩm thực đặc trưng của ngày Tết đã và đang thu hút du khách trong và ngoài nước.
