Trưng bày nằm trong chuỗi hoạt động văn hóa nghề truyền thống chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30.4.1975 - 30.4.2025) do Ban quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội phối hợp với các đơn vị, cá nhân, tổ chức.
Nghề khảm xà cừ đã có mặt tại khu phố cổ từ khá lâu. Nghề khảm ở Thăng Long do người xã Chuyên Mỹ mang tới. Theo sử sách, nghề khảm trai xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên, Hà Nội, có từ thế kỷ XI. Đình làng Chuôn Ngọ thờ ông Trương Công Thành, một vị tướng dưới triều Lý, được suy tôn là ông tổ nghề, có công dạy nghề khảm trai cho dân làng.
Xã Chuyên Mỹ có 7 làng: Chuôn Thượng, Chuôn Trung, Chuôn Hạ, Chuôn Ngọ, Đồng Vinh, Bối Khê, Mỹ Văn, cả 7 làng đều làm nghề khảm trai. Trong đó, Chuôn Ngọ là nơi có đình thờ ông tổ nghề, có lịch sử và bề dày làm nghề đặc sắc hơn cả.
Những năm 1990 là thời kỳ hưng thịnh nhất của làng nghề, có làng chuyên buôn bán, cung cấp vật liệu trai, ốc cho các xưởng; có làng chuyên làm tranh; hoặc có làng chuyên đồ mộc gia đình (hoành phi, câu đối...). Nhiều nghệ nhân làm giàu cho bản thân và quê hương.
Người dân Chuyên Mỹ từ lâu đã nổi tiếng với đôi tay tài hoa, khéo léo, biến những mảnh trai, vỏ ốc bình thường thành tác phẩm nghệ thuật có giá trị cao
Đại diện làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ, nghệ nhân Nguyễn Đắc Luyện chia sẻ: trải qua gần 1000 năm, có lúc thăng, lúc trầm, nhưng làng nghề khảm trai xã Chuyên Mỹ vẫn đang từng ngày duy trì và phát triển nghề truyền thống của cha ông.
Nhiều nghệ nhân trẻ tuổi đang nối nghiệp làm khảm trai của gia đình và địa phương với nhiều sáng tạo độc đáo, mới lạ trong nghề. Lớp nghệ nhân kế cận đã vận dụng công nghệ thông tin để thiết kế các mẫu mới đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường và làm được những tác phẩm có độ khó mà thế hệ cha ông ít khi làm nổi như tranh chân dung. Sản phẩm làng nghề cũng vươn xa ra thị trường quốc tế.
Một số hình ảnh về nghề khảm trai Chuyên Mỹ trong chương trình:
Đông đảo khách tham quan trưng bày
