Chúng ta đã thực sự vào cuộc hết chưa?
Các ĐBQH tại Tổ 13 gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Hậu Giang, Bắc Ninh, Lạng Sơn, Đắk Lắk cơ bản nhất trí sự cần thiết trình Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phòng, chống ma túy đến năm 2030 với các cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn đã được Chính phủ báo cáo Quốc hội.
ĐBQH Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) nhấn mạnh, việc xây dựng Chương trình trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 là hết sức cần thiết do việc thực hiện chương trình phòng, chống ma túy trong giai đoạn 2021 - 2025 tuy đã đạt rất nhiều kết quả nhưng cũng còn nhiều nội dung, nhiều mục tiêu chưa hoàn thành.
Trong khi đó, thực tiễn cũng cho thấy, dù lực lượng chức năng hết sức nỗ lực nhưng tội phạm ma túy và tệ nạn xã hội đi kèm với ma túy ở một số nơi, một số địa bàn đang diễn biến phức tạp, nhất là ở khu vực biên giới Tây Bắc, Bắc miền Trung, Tây Nguyên, các tuyến đường biên...
"Việc thực hiện hiệu quả Chương trình còn nhằm bảo đảm đời sống bình yên, an toàn, lành mạnh cho người dân". Nhấn mạnh điều này, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cũng bày tỏ thống nhất với tên gọi như Chính phủ đề xuất, đã bao hàm cả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm vừa tiếp tục thực hiện tốt các công tác xóa tệ nạn ma túy.
Tuy nhiên, đại biểu cũng lưu ý, theo báo cáo của Chính phủ, trong giai đoạn trước, một số mục tiêu, nội dung của chương trình chưa hoàn thành, chưa hiệu quả. Đơn cử như, mục tiêu về số vụ phạm tội được phát hiện, bắt giữ hàng năm mới chỉ đạt 2,47% trong khi mục tiêu đặt ra trong giai đoạn là 5%. Hay mục tiêu kiểm soát chặt chẽ 100% các loại tiền chất gây nghiện, hướng thần... cũng chưa đạt; mục tiêu trên 80% số người nghiện và sử dụng trái phép chất ma túy được quản lý hồ sơ và tiếp cận các dịch vụ tư vấn... cũng chỉ đạt 65%.
Chính phủ đã đánh giá có rất nhiều nguyên nhân của việc chưa đạt những mục tiêu trên, từ đội ngũ cán bộ thiếu, yếu đến trang thiết bị thiếu hụt..., nhưng, theo đại biểu, cần đánh giá kỹ hơn, rõ ràng hơn, có hoàn toàn do nguồn lực hay không?
"Chúng ta đánh giá thiếu nguồn lực, thiếu trang thiết bị là phần nhiều, nhưng vấn đề chủ quan đặt ra như thế nào? Chúng ta đã thực sự vào cuộc hết chưa? Các cấp, các ngành, địa phương trong quá trình chỉ đạo thực hiện các chương trình, đề án, dự án khác thì có lồng ghép về phòng, chống ma túy, nhưng đã thực sự quan tâm thấu đáo đến công tác này hay chưa? Phải đánh giá cho chuẩn, cho chính xác thì mới đề ra được giải pháp sát thực tế, phù hợp và sẽ hiệu quả hơn", đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt nhấn mạnh.
Cần quy định rõ cơ chế hỗ trợ và tỷ lệ vốn đối ứng của địa phương
Về nguồn lực, Chính phủ đề xuất, tổng nguồn vốn thực hiện Chương trình trong năm 2025 và giai đoạn 2026 - 2030 dự kiến là 22.450,194 tỷ đồng, trong đó, vốn ngân sách trung ương tối thiểu là 17.725,657 tỷ đồng; vốn ngân sách địa phương khoảng 4.674,537 tỷ đồng và khoảng 50 tỷ đồng vốn huy động hợp pháp khác.
Ủy ban Xã hội, trong báo cáo thẩm tra, cho rằng, dự kiến nguồn lực Chương trình ít hơn nhiều so với các Chương trình mục tiêu quốc gia khác, song trong bối cảnh chi đầu tư phát triển, chi an sinh xã hội trong giai đoạn 2026 - 2030 sẽ rất lớn thì việc dự kiến bố trí nguồn vốn như vậy là phù hợp.
Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cũng lưu ý, dự kiến nguồn vốn trung ương chiếm 78,96%, nguồn vốn địa phương 20,82%. Trong khi ở giai đoạn trước, cơ cấu nguồn vốn lại ngược lại: nguồn địa phương chiếm 89,96%, nguồn vốn Trung ương chỉ có 10,39%. "Vậy cơ sở nào để dẫn đến sự thay đổi này?"
Phân tích cụ thể hơn về cơ chế phân bổ nguồn lực, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cho biết, báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình có nêu nguyên tắc: các địa phương đang nhận sự hỗ trợ ngân sách từ Trung ương thì Trung ương hỗ trợ kinh phí để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ. "Nhưng cơ chế hỗ trợ như thế nào thì không rõ, cũng không giao cho cơ quan nào hướng dẫn vấn đề này".
Đại biểu đề nghị Chính phủ quy định cụ thể cơ chế phân bổ kinh phí Trung ương hỗ trợ các địa phương chưa tự cân đối được ngân sách như thế nào để tạo thuận lợi cho quá trình thực hiện, đồng thời cũng tạo chủ động cho địa phương trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia này.
Nhất trí với nguyên tắc trung ương hỗ trợ kinh phí cho các địa phương chưa cân đối được ngân sách, bổ sung thêm ý kiến của đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt, ĐBQH Chu Thị Hồng Thái (Lạng Sơn) cũng chỉ rõ, dự thảo Nghị quyết chưa quy định cụ thể về tỷ lệ vốn đối ứng của các địa phương chưa cân đối được ngân sách, tuy báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình có nêu vấn đề giao cho Chính phủ quy định tỷ lệ vốn đối ứng của các địa phương.
Đại biểu đề nghị Chính phủ quy định tỷ lệ vốn đối ứng hợp lý để các địa phương chưa cân đối được ngân sách để có thể đáp ứng được, vì hiện nay, các địa phương đang thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia, nếu 2 chương trình về phát triển văn hóa và phòng, chống ma túy được Quốc hội thông qua thì tổng số sẽ là 5 chương trình.
"Ngân sách địa phương đã rất cố gắng. Vừa qua, Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới yêu cầu tỷ lệ vốn đối ứng là 1:1 đã khiến cho địa phương nhận hỗ trợ ngân sách đến 80% như tỉnh Lạng Sơn rất khó khăn trong việc bố trí", đại biểu cho biết.
Là tỉnh biên giới, nhiều cửa khẩu, là địa bàn trọng yếu về an ninh trật tự cũng như tội phạm về ma tuý, Lạng Sơn cần có nguồn lực để có thể thực hiện được Chương trình mục tiêu quốc gia về phòng, chống ma túy. Qua các cuộc làm việc với các cơ quan chuyên môn tại tỉnh Lạng Sơn cho thấy, nếu tỷ lệ vốn đối ứng của các địa phương nhận hỗ trợ ngân sách Trung ương trong thực hiện Chương trình này tương tự như Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo thì địa phương có thể cân đối được.
Do vậy, đại biểu Chu Thị Hồng Thái đề nghị cơ quan soạn thảo quan tâm thêm khi tham mưu, đề xuất cho Chính phủ ban hành quy định về tỷ lệ vốn đối ứng của địa phương còn khó khăn khi thực hiện Chương trình.
Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề xuất giao Chính phủ ban hành quy định nguyên tắc lồng ghép nguồn vốn của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2030 đã được Quốc hội phê duyệt; đồng thời tiếp tục nghiên cứu bao gồm cả Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp này vì Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa cũng có nội dung về phát triển con người Việt nam có nhân cách, lối sống tốt đẹp.
"Nội dung này có thể được xem là một trong những biện pháp giảm cầu, phòng ngừa từ sớm, từ xa về tội phạm cũng như người nghiện ma tuý, do vậy xem xét có thể lồng ghép trong thực hiện", đại biểu nói.
Nguồn lực đầu tư tăng, vì sao mục tiêu lại giảm?
Chương trình mục tiêu quốc gia về phòng, chống ma túy đến năm 2030 đề ra mục tiêu tổng quát, mục tiêu cụ thể và 20chỉ tiêu, thực hiện trên phạm vi cả nước. Qua thảo luận, các đại biểu Quốc hội cho rằng, các nội dung này là cơ bản phù hợp với nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách của công tác phòng, chống ma túy trong thời gian tới. Tuy nhiên, phân tích cụ thể nhóm chỉ tiêu về giảm cung, một số đại biểu cho rằng, cần tính kỹ hơn.
Trong đó, ĐBQH Nguyễn Văn Quân (Hậu Giang) và các đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt, Chu Thị Hồng Thái đều lưu ý, chỉ tiêu số vụ tội phạm ma túy được phát hiện tăng bình quân chung trong toàn quốc được đưa ra ở mức trên 3% là quá thấp.
"Trong giai đoạn trước, chúng ta đã thực hiện chỉ tiêu này đạt 2,47%, mà giai đoạn này, chúng ta xác định đây là Chương trình mục tiêu quốc gia, tức là ở tầm cao hơn, quan trọng hơn với nguồn lực đầu tư tăng nhưng mục tiêu lại giảm đi. Giai đoạn trước, chúng ta đặt mục tiêu phấn đấu trên 5%, giai đoạn tới lại chỉ đề xuất trên 3%. Như vậy là quá thấp, chưa thấy động lực để phấn đấu thực hiện chỉ tiêu này. Chỉ tiêu đề xuất chưa thể hiện tính quyết liệt, chưa thể hiện sự nỗ lực, phấn đấu kiềm giảm, phát hiện các vụ tội phạm ma tuý".
Nhấn mạnh như vậy, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cũng đề nghị tiếp tục rà soát một số chỉ tiêu, mục tiêu chưa hoàn thành trong giai đoạn trước để tập trung thực hiện trong giai đoạn tới. "Những chỉ tiêu nào, mục tiêu nào giai đoạn trước chưa hoàn thành thì Chương trình này phải đề ra, tiếp tục phấn đấu thực hiện, không nên bỏ ngỏ".
Hay chỉ tiêu: “trên 80% cán bộ, chiến sĩ lực lượng chuyên trách phòng, chống tội phạm về ma túy thuộc lực lượng Công an nhân dân, Cảnh sát biển, Hải quan được bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ chuyên sâu về lĩnh vực có liên quan đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao”. Theo đại biểu Chu Thị Hồng Thái, việc bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ là công việc thường xuyên, có thể áp dụng nhiều hình thức để tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ, trong vòng 5 năm có thể đạt chỉ tiêu 100% cán bộ, chiến sĩ lực lượng chuyên trách được tập huấn nghiệp vụ. Do vậy, đề nghị tiếp tục rà soát, cân nhắc thêm việc đặt ra các chỉ tiêu cụ thể của Chương trình.
