Mở đầu khai mạc trưng bày sáng 20.7, các đại biểu là lão thành cách mạng, các cựu tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò, cựu học sinh kháng chiến Hà Nội giai đoạn 1947 - 1954, cựu đội viên Đội Quân báo Thiếu niên Bát Sắt và đại diện gia đình các liệt sỹ đã được xem hoạt cảnh tái hiện hoạt động của học sinh, sinh viên kháng chiến Hà Nội những năm 1949 - 1950, với những cảnh diễn xúc động và chân thực, cùng nghe lại bài “Tiến quân ca” trong xà lim tử hình; câu chuyện về bãi khóa, phản đối địch khủng bố, bắt bớ học sinh và sự kiên cường, giữ vững khí tiết của học sinh kháng chiến khi bị tra xét tại Sở Mật thám...
Các đại biểu lần lượt được xem 3 nội dung tại trưng bày gồm: "Tuổi xanh nơi ngục lửa", "Ngọn lửa Thành đồng" và "Ký ức không phai".
Ở nội dung “Tuổi xanh nơi ngục lửa”, các đại biểu đã được chứng kiến không khí của những ngày toàn dân hưởng ứng Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19.12.1946), tại Hà Nội, hàng nghìn học sinh, sinh viên đã hợp sức tạo nên phong trào đấu tranh sôi nổi. Nhiều thanh thiếu niên tham gia Đội Quân báo Thiếu niên Bát Sắt thuộc Trạm giao thông Công an quận 6 và âm thầm lập nên những chiến công xuất sắc.
Các đội viên đã dũng cảm, mưu trí tham gia mở đường bí mật cho lực lượng của ta trở lại Hà Nội, chuyển thư và tài liệu, rải truyền đơn, dẫn đường cho Công an quận 6 trừng trị những tên tay sai đắc lực của địch… Trong quá trình hoạt động, nhiều đội viên bị thực dân Pháp bắt, giam tại Nhà tù Hỏa Lò. Tại đây, các “chiến sỹ” trẻ tuổi vẫn can trường đấu tranh chống chế độ lao tù hà khắc, tham gia vượt ngục để trở về với cách mạng.
Sống trong ách kìm kẹp của thực dân Pháp, những học sinh, sinh viên kháng chiến Hà Nội vẫn chung sức, đồng lòng, làm dấy lên một phong trào đấu tranh sôi nổi với nhiều hình thức như: bãi khóa, tổ chức lễ truy điệu học sinh Trần Văn Ơn bị địch sát hại, biểu diễn văn nghệ cổ vũ lòng yêu nước… Thực dân Pháp điên cuồng khủng bố, nhiều cán bộ, học sinh, sinh viên kháng chiến đã anh dũng hy sinh như: đồng chí Phạm Hướng, Nguyễn Sỹ Vân, Nguyễn Trọng Quang, Nguyễn Văn Khâm, Trịnh Khắc Dụng… Nhiều học sinh bị địch bắt, tra tấn và giam tại Nhà tù Hỏa Lò. Ở nơi “địa ngục trần gian”, noi gương cha anh, các tù nhân trẻ tuổi vẫn hăng hái tham gia các phong trào đấu tranh và tổ chức các lớp học văn hóa trong trại giam.
Nội dung “Ngọn lửa Thành đồng” đưa công chúng trở về những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tuổi trẻ miền Nam - nơi Thành đồng Tổ quốc hăng hái dấn thân vào cuộc đấu tranh ác liệt, chống địch khủng bố, đòi hòa bình với nhiều hình thức như: bãi khóa, biểu tình, “Hát cho đồng bào tôi nghe”... Những hoạt động đó không những lôi cuốn các tầng lớp nhân dân tham gia mà còn tăng cường sức mạnh cho cách mạng miền Nam. Khi bị địch bắt, giam trong các nhà tù, nhiều học sinh, sinh viên vẫn bất khuất đấu tranh, giữ mãi ngọn lửa nhiệt huyết thanh xuân.
Tại nhà lao, địch dùng nhiều thủ đoạn để dụ dỗ, mua chuộc các tù nhân nhỏ tuổi nhưng khi kế hoạch thất bại, các thiếu niên đã phải chịu nhiều cực hình khắc nghiệt như: nhốt vào hầm đá để phơi sương, phơi nắng, nhốt vào xà lim biệt giam, cứ đêm đến, địch lại dội nước lạnh vào người… Vượt lên đòn thù tàn khốc, các tù nhân nhỏ tuổi vẫn đấu tranh dũng cảm, quyết liệt.
“Ký ức không phai” là những hình ảnh, câu chuyện của các chiến sỹ, thanh niên, học sinh sau khi thoát khỏi ngục tù, lại tiếp tục tham gia hoạt động cách mạng, đóng góp công sức cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và phát triển đất nước.
Chiến tranh đã lùi xa, một thời kỳ đấu tranh kiên cường và những năm tháng bị địch bắt, tù đày đã trở thành ký ức không thể lãng quên. Sự hy sinh anh dũng của các liệt sỹ trẻ tuổi mãi khắc ghi trong lịch sử dân tộc, là tấm gương cho thế hệ trẻ ngày nay tiến bước đi lên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Theo Trưởng Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò Nguyễn Bích Thủy, trưng bày chuyên đề “Mầm xanh trên đá” là khúc ca tuổi trẻ, là lời tri ân sâu sắc những thanh thiếu niên đã hy sinh vì nền độc lập tự do của dân tộc. Trưng bày góp phần khơi dậy niềm tự hào dân tộc, giáo dục truyền thống yêu nước, đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa”, để thế hệ trẻ hôm nay càng thêm “giữ lửa truyền thống - tiếp bước tương lai”, góp phần dựng xây Tổ quốc trong thời kỳ mới.
Trong khuôn khổ chương trình, các đại biểu và công chúng còn được trải nghiệm sự cùm kẹp tại góc phòng giam tù chính trị được phục dựng, để cảm nhận một phần gian khổ, khắc nghiệt mà thế hệ cha ông đã trải qua khi bị địch bắt, giam trong Nhà tù Hỏa Lò.
