Giáo dục và văn hóa có mối quan hệ hữu cơ
Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, giáo dục và văn hóa có mối quan hệ hữu cơ. Giáo dục và đào tạo là một thiết chế văn hóa, là một lĩnh vực văn hóa, và bản thân nó cũng chính là văn hóa.
Giáo dục không chỉ bảo lưu, truyền thừa, kế thừa và tiếp nối ổn định cho văn hóa mà còn tạo ra sự thay đổi điều chỉnh và phát triển văn hóa. Giáo dục là lĩnh vực tạo dựng con người, phát triển con người, vì vậy giáo dục tạo dựng chủ thể văn hóa, phát triển chủ thể văn hóa. Theo đó, giáo dục tác động sâu sắc, toàn diện đến văn hóa.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng nêu các quan điểm về văn hóa giáo dục và giáo dục văn hóa. Theo đó, văn hóa giáo dục là sự biểu hiện chất lượng và sự tốt đẹp nằm trong các thành tố, các quá trình, định hướng và các giá trị của giáo dục. Giáo dục văn hóa là nội dung, phương pháp, đối tượng, sản phẩm đầu ra của giáo dục. Giáo dục văn hóa tốt thì văn hóa giáo dục phải được tạo lập trên cơ sở bao quát, rộng lớn.
Triển khai văn hóa hóa giáo dục là làm cho các khâu, các thành tố, các hoạt động của giáo dục gia tăng các giá trị chân, thiện, mỹ và các giá trị đó hiển thị đầy đủ trong các phương diện và quá trình giáo dục. Biến cái chân thực, cái lương thiện và cái đẹp thấm nhuần, hiển thị và trở thành thuộc tính, thành thước đo, thành bản chất, thành tiêu chuẩn, thành diện mạo của toàn bộ hoạt động ngành giáo dục.
Muốn thực hiện giáo dục văn hóa thì bản thân nền giáo dục phải là nền giáo dục mang đậm giá trị văn hóa. Trên cơ sở tư tưởng và triết lý giáo dục, nền giáo dục đó phải hiện hữu sinh động và đầy đủ các giá trị cốt lõi, sự trung thực, lương thiện, vì con người và vì những điều tốt đẹp…
Giáo dục văn hóa trước tiên phải bắt nguồn từ tu dưỡng nội tâm. Đây thực chất là quá trình phát triển khả năng quan sát, cảm nhận và tư duy phân tích, năng lực phản tư từ chính những trải nhiệm của cá nhân.
"Một tâm hồn giàu văn hóa phải là một tâm hồn tinh tế. Từ khả năng quan sát, cảm nhận, việc tu dưỡng nội tâm chú trọng rèn luyện tất cả các giác quan trở nên tinh tế, nhạy bén đối với từng chi tiết. Từ cảm nhận tốt sẽ dần bồi đắp cảm quan và khả năng rung động trước cái đẹp, nhận ra và trân trọng những điều tinh túy và sự thấu cảm - khả năng kết nối bản thân với thế giới bên ngoài", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.
Tầm quan trọng của xây dựng văn hóa học đường
Từ những phân tích trên, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu các phương pháp và cách thức triển khai văn hóa giáo dục, gồm: Tư tưởng, triết lý giáo dục; Xây dựng thể chế; Tạo dựng xã hội học tập; Củng cố và phát triển đội ngũ nhân lực làm giáo dục, đặc biệt là đội ngũ các nhà giáo; Triển khai thành công đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó, thực hiện thành công Chương trình Giáo dục phổ thông 2018; Xây dựng văn hóa học đường.
Theo đó, về tư tưởng, triết lý giáo dục, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, giáo dục để phát triển con người, lấy con người làm trung tâm. Đó là nền giáo dục nhân ái, công bằng, phổ cập, cho mọi người, hỗ trợ người yếu thế, phát triển được các năng lực người học, phát triển nhân tài, đem lại sự hạnh phúc cho con người, hướng con người xây dựng cuộc sống hạnh phúc cho mình. Hoạt động giáo dục được thực hiện trên cơ sở tôn trọng luật pháp, tôn trọng cá nhân, tôn trọng khác biệt, tôn trọng quyền tự do thể hiện ý tưởng, phù hợp với từng học sinh và khuyến khích thúc đẩy tinh thần sáng tạo.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của xây dựng văn hóa học đường. Văn hóa học đường cần hội đủ các điều kiện quan trọng như: Đạo lý thầy, trò đủ thiêng liêng; Nhà giáo đủ sống bằng thu nhập thông qua hoạt động giảng dạy chân chính; Trường học đủ cơ sở vật chất phụ vụ dạy học; Kỷ cương, nguyên tắc đủ mạnh để tất cả các cá nhân bộ phận phải thực thi nghiêm túc; Tài chính đủ chi trả cho các hoạt động của Nhà trường; Học trò có đầy đủ cơ hội học tập và phát huy năng lực cá nhân. Phụ huynh có đủ niềm tin vào Nhà trường; Mối quan hệ giữa nhà trường - gia đình - xã hội đủ chặt; Học liệu phục vụ hoạt động dạy học phải đầy đủ.
"Những cái “đủ” ở trên phải thực sự đầy đủ thì văn hóa mới hiện diện và thể hiện được một cách đầy đủ", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.
