Cuốn sách dày 552 trang, được bố cục thành 2 phần với 4 chương. Trong đó phần 1 là “Vùng Sài Gòn - Gia Định: Từ sơ khởi đến năm 1859”, phần 2 là “Đô thị Sài Gòn - Chợ Lớn thời Pháp thuộc (1859 - 1945)”. Các chương trong cuốn sách theo thứ tự là “Những tiền đề hình thành vùng đất mới”, “Sài Gòn - Gia Định trước thời Pháp thuộc”, “Tổ chức hành chính Sài Gòn - Chợ Lớn” và “Quy hoạch đô thị Sài Gòn - Chợ Lớn”.
Tại buổi lễ, bà Cù Thị Dung, đại diện nhóm tác giả đến từ Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, cho biết vinh dự khi đóng góp một phần nhỏ trong việc nghiên cứu những giá trị lịch sử. Một số vấn đề trong tác phẩm còn mới, chỉ là những mảnh ghép ban đầu cho một đô thị hàng đầu Nam Bộ. Do đó, cần sự chung tay của nhiều thế hệ để viết thêm nhiều tư liệu về Sài Gòn - Chợ Lớn và rộng hơn là Nam Bộ.
“Với những người nghiên cứu không chuyên, tác phẩm là kết quả quá trình chuẩn bị và nghiên cứu trong thời gian dài. Ngoài việc thừa hưởng khối lượng tri thức đồ sộ đã công bố về Sài Gòn - Chợ Lớn từ các thế hệ và nhà nghiên cứu đi trước, chúng tôi còn tiệm cận và xử lý một khối tài liệu lưu trữ lớn đang bảo quản tại các trung tâm lưu trữ, đặc biệt là Trung tâm Lưu trữ Quốc gia II”, bà Cù Thị Dung chia sẻ.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi đánh giá, công trình nghiên cứu với tâm huyết, lao động sáng tạo của các tác giả đã đóng góp cho lịch sử, văn hóa của đất nước, khu vực Nam Bộ và thành phố. Những nghiên cứu này cũng sẽ giúp thành phố có thêm kho tư liệu quý làm cơ sở hoạch định chiến lược, chính sách văn hóa, xã hội phát triển của thành phố trong thời gian tới.
Giải thưởng Khoa học Trần Văn Giàu (hay còn gọi là Giải thưởng Trần Văn Giàu) do GS. Trần Văn Giàu sáng lập năm 2002, với mục tiêu trao giải cho các tác giả với các công trình nghiên cứu về lịch sử và lịch sử tư tưởng tại Nam Bộ, khu vực cực Nam Trung Bộ (từ Ninh Thuận đến Cà Mau).
