Hơn 60 nhà khoa học, chuyên gia giáo dục của Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh vừa tham gia tọa đàm lấy ý kiến góp ý cho Chương trình “Nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu khoa học cơ bản tại Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đạt trình độ tiên tiến, ngang tầm khu vực và thế giới giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn 2045”.

Mục tiêu của Chương trình là đưa nghiên cứu khoa học cơ bản trở thành nền tảng phát triển kỹ thuật, công nghệ, đổi mới sáng tạo quốc gia, ươm mầm nhân tài khoa học, là tiền đề cho các phát minh và làm chủ công nghệ chiến lược, đóng góp cho sự phát triển nhanh, bền vững, thúc đẩy tiến bộ xã hội, làm giàu thêm kho tàng tri thức nhân loại và nền văn hóa Việt Nam.

Đến năm 2030, các ngành Toán học, Vật lý, Hóa học, Khoa học môi trường, Kinh tế, Quản lý, Ngôn ngữ thuộc tốp 100-150 thế giới; các ngành Sinh học, Khoa học trái đất thuộc tốp 200-250 thế giới theo bảng xếp hạng QS.

3 trụ cột thực hiện Chương trình

Chương trình “Nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu khoa học cơ bản tại Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đạt trình độ tiên tiến, ngang tầm khu vực và thế giới giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn 2045” được thiết kế với cách tiếp cận đồng bộ, kết hợp giữa phát triển nhân tài, đầu tư đẩy mạnh tích hợp sâu nghiên cứu cơ bản với các công nghệ chiến lược, đổi mới sáng tạo, với phát triển cơ sở hạ tầng nghiên cứu hiện đại.

Theo đó, 3 trụ cột thực hiện Chương trình bao gồm: Phát triển nhân tài khoa học lĩnh vực khoa học cơ bản và khoa học liên ngành; Tích hợp nghiên cứu cơ bản với các công nghệ chiến lược, với đổi mới sáng tạo; Xây dựng hạ tầng nghiên cứu hiện đại, đồng bộ với chuyển đổi số.

Ở trụ cột phát triển nhân tài khoa học lĩnh vực khoa học cơ bản và khoa học liên ngành, chương trình sẽ miễn học phí, cấp học bổng cho sinh viên, học viên sau đại học theo học các ngành khoa học cơ bản. Thu hút và tài trợ cho các nhà khoa học trẻ xuất sắc, nhà khoa học đầu ngành đến làm việc tại Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh.

Đồng thời, đổi mới chương trình đào tạo các ngành khoa học cơ bản, gắn với các công nghệ chiến lược; phát triển các môn học MOOC cho các lĩnh vực khoa học cơ bản. Nâng cao năng lực giảng dạy các môn toán và khoa học (STEM) cho giảng viên đại học, giáo viên phổ thông; tổ chức các hoạt động trải nghiệm STEM cho học sinh, sinh viên.

Ở trụ cột tích hợp nghiên cứu cơ bản với các công nghệ chiến lược, với đổi mới sáng tạo, chương trình phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh về Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Khoa học trái đất, Khoa học biển gắn với các công nghệ chiến lược. Phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh về lĩnh vực khoa học xã hội, bao gồm triết học, xã hội học, tâm lý học, kinh tế học, ngôn ngữ học, nhân học, khoa học chính trị, lịch sử, địa lý, luật, truyền thông.

Bên cạnh đó, phát triển các trung tâm xuất sắc về các công nghệ chiến lược, bao gồm: trí tuệ nhân tạo, chip - bán dẫn, công nghệ sinh học - y sinh, công nghệ hóa dược, công nghệ vật liệu, năng lượng hạt nhân và năng lượng tái tạo. Thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo.

Với trụ cột xây dựng hạ tầng nghiên cứu hiện đại, đồng bộ với chuyển đổi số, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh sẽ thành lập trung tâm dữ liệu phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học cơ bản; thành lập 3 phòng thí nghiệm hiện đại phục vụ đào tạo và nghiên cứu về vật lý, hóa học, sinh học; thành lập phòng thí nghiệm nghiên cứu liên ngành.

Cơ hội để thúc đẩy phát triển các ngành nghiên cứu khoa học cơ bản

Tại tọa đàm, PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh cho biết trong những năm qua, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đã đạt nhiều thành tựu nổi bật trong nghiên cứu và đào tạo các ngành khoa học cơ bản và khoa học liên ngành. Riêng trong năm 2024, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh có hơn 3.000 bài báo khoa học được công bố trên các tạp chí quốc tế uy tín thuộc danh mục ISI/Scopus, trong đó có hơn 45% thuộc lĩnh vực khoa học cơ bản.

Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh là đơn vị dẫn đầu cả nước về số chương trình đào tạo được xếp hạng thế giới (18 chương trình được xếp hạng, trong đó có 15 chương trình được xếp trong tốp 500 thế giới, nhiều chương trình thuộc lĩnh vực khoa học cơ bản); 154 chương trình đạt chuẩn kiểm định quốc tế.

Các thành tựu nổi bật này cùng với đội ngũ giảng viên hùng hậu, tài năng trong lĩnh vực khoa học cơ bản (10 Giáo sư, 71 Phó Giáo sư và 330 Tiến sĩ) và mạng lưới hợp tác với các đối tác doanh nghiệp, đối tác học thuật trong và ngoài nước được phát triển mạnh mẽ là tiền đề để Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh triển khai hiệu quả Chương trình.

Thảo luận tại tọa đàm, đại diện lãnh đạo các đơn vị thành viên, các nhà khoa học đều nhất trí với Chương trình. Các nhà khoa học cho rằng đây là cơ hội để Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh thúc đẩy phát triển các ngành nghiên cứu khoa học cơ bản.

GS Lê Văn Việt Mẫn, Trường Đại học Bách khoa cho rằng để thực hiện nghiên cứu khoa học cơ bản còn có đội ngũ trong lĩnh vực kỹ thuật công nghệ, khoa học ứng dụng. Do đó việc phát triển nhân tài khoa học cơ bản cần chú ý hơn đến đội ngũ ngoài các ngành khoa học cơ bản. Đồng thời, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh nên đưa ra các đầu bài cụ thể trong từng lĩnh vực khoa học cơ bản.

PGS.TS Nguyễn Văn Thuận, Trường Đại học Quốc tế kiến nghị, khoa học cơ bản không chỉ bao hàm các phân ngành toán, lý, hóa, sinh. Tất cả lĩnh vực khoa học đều có nghiên cứu cơ bản. Do đó, cần làm rõ khái niệm khoa học cơ bản trong Chương trình.

Đối với trụ cột phát triển nhân tài khoa học lĩnh vực khoa học cơ bản và khoa học liên ngành, cần bổ sung nâng cao năng lực đào tạo sau đại học (học viên cao học, nghiên cứu sinh) tương đương với các nước tiên tiến khu vực và thế giới.

GS.TS Võ Văn Sen, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đề xuất định nghĩa thuật ngữ “khoa học xã hội và nhân văn”, xây dựng nền tảng khoa học cơ bản đặc thù của phát triển nhân tài khoa học lĩnh vực khoa học cơ bản và khoa học liên ngành, đầu tư nhiều hơn cho khoa học cơ bản như thực hiện hệ giáo trình chuẩn của Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh cho chương trình cơ sở.

Theo PGS.TS Nguyễn Tuyết Phương, Trường Đại học Khoa học tự nhiên, dự thảo cần bổ sung giải pháp tăng cường hợp tác nghiên cứu khoa học với các nhóm nghiên cứu cơ bản trên thế giới. Việc hợp tác này sẽ giúp phát triển các nhóm nghiên cứu khoa học cơ bản của Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh. Đồng thời, Chương trình nên có nội dung kết hợp với doanh nghiệp trong hoạt động nghiên cứu và phát triển.

TS Trần Thanh Long, Trường ĐH Kinh tế - Luật nhấn mạnh, cần quan tâm đến xã hội hóa và thu hút từ nguồn lực của doanh nghiệp khi triển khai nghiên cứu khoa học cơ bản.