4 lĩnh vực được phép thử nghiệm
Tại Quyết định 687/QĐ-TTg ngày 7.6.2022 phê duyệt Đề án Phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam, Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm: "tập trung ban hành các chính sách dài hạn nhằm khuyến khích, ưu đãi, tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế tuần hoàn, gắn với lộ trình, kết quả cụ thể, đồng thời hoàn thiện cơ sở pháp lý vững chắc và tạo dựng sự linh hoạt, chủ động nhằm sớm phát huy mô hình kinh tế tuần hoàn theo cấp độ phù hợp ở các ngành, lĩnh vực, địa phương". Cũng tại Quyết định này, Thủ tướng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) chủ trì xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn (dự thảo Nghị định).
Đại diện cơ quan soạn thảo cho biết, việc ban hành nghị định nhằm sớm tạo dựng khung khổ pháp lý đồng bộ, thuận lợi ở cấp độ thử nghiệm để khuyến khích doanh nghiệp, nhà đầu tư cụ thể hóa sáng kiến, dự án kinh tế tuần hoàn ở các ngành, lĩnh vực được lựa chọn thử nghiệm. Trên cơ sở đó minh chứng lợi ích từ mô hình kinh tế tuần hoàn để tạo lan tỏa cho quá trình chuyển đổi xanh và cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng bền vững, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Theo dự thảo Nghị định, cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn là một môi trường thử nghiệm hạn chế, bị giới hạn về phạm vi và thời gian, trong đó các tổ chức tham gia có thể thử nghiệm các mô hình, giải pháp phát triển kinh tế tuần hoàn trong các lĩnh vực cụ thể theo quy định tại nghị định này và chịu sự giám sát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền để kiểm soát các rủi ro trong quá trình thử nghiệm (cơ chế thử nghiệm).
Các lĩnh vực được phép thử nghiệm gồm: nông, lâm nghiệp và thủy sản; công nghiệp; năng lượng tái tạo; vật liệu xây dựng. Các nội dung chính sách thử nghiệm gồm: chính sách khu công nghiệp, khu kinh tế; phân loại xanh; chính sách tư vấn công nghệ, chuyển giao công nghệ; chính sách tín dụng xanh, trái phiếu xanh; chính sách hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực; chính sách đất đai.
Tại sao chỉ có 5 tổ chức ở mỗi địa phương được phát hành trái phiếu xanh?
Góp ý dự thảo Nghị định, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đề nghị cần làm rõ tiêu chí tham gia cơ chế thử nghiệm.
Hiện tại, dự thảo Nghị định quy định 3 tiêu chí tham gia vào cơ chế thử nghiệm. Đó là có kế hoạch khả thi và tiềm năng phát huy tác động tích cực về kinh tế, xã hội và môi trường; chủ yếu sử dụng nguyên liệu đầu vào trong nước; ứng dụng công nghệ của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0. Cộng đồng doanh nghiệp băn khoăn đây có được coi là tiêu chí sàng lọc để lựa chọn dự án có thể tham gia vào cơ chế thử nghiệm không? Hơn nữa, không rõ cơ quan nhà nước sẽ đánh giá dự án như thế nào theo các tiêu chí trên - theo cách chấm điểm, hay ưu tiên một số tiêu chí nhất định hay cách khác? Nếu không, không rõ cơ quan cấp phép sẽ dựa trên căn cứ nào để xét đạt/không đạt hay cấp phép cho dự án mà không cấp phép cho dự án khác? Nhấn mạnh điều này rất quan trọng trong trường hợp có nhiều doanh nghiệp cùng nộp hồ sơ đăng ký thử nghiệm, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ nội dung này.
Bên cạnh đó, VCCI cho rằng, các cơ chế thử nghiệm thường giới hạn một số doanh nghiệp nhất định được tham gia vì vấn đề nguồn lực của cơ quan giám sát. Tuy nhiên, dự thảo lại quy định sau khi xem xét hồ sơ, sẽ cấp phép tham gia nếu hồ sơ đáp ứng các điều kiện và tiêu chí. Quy định này có được hiểu là không giới hạn số lượng dự án có thể tham gia cơ chế không - đây cũng là vấn đề cần làm rõ.
Về tiêu chí lựa chọn tổ chức phát hành trái phiếu xanh, vận hành sàn giao dịch trái phiếu xanh, tín chỉ carbon tự nguyện, dự thảo quy định mỗi tỉnh, thành phố không được có quá 5 tổ chức tham gia cơ chế thử nghiệm được phát hành trái phiếu xanh và chỉ 1 đơn vị được liên kết với quỹ đầu tư phát triển địa phương thử nghiệm vận hành sàn giao dịch trái phiếu xanh, tín chỉ carbon tự nguyện.
Quy định này, theo VCCI, cần xem xét ở một số điểm. Thứ nhất, không rõ tại sao quy định lại hạn chế chỉ 5 tổ chức ở mỗi địa phương được phát hành trái phiếu xanh trong khi dự án đầu tư nào cũng có nhu cầu về vốn, và các dự án đã vào cơ chế thử nghiệm thường có nhu cầu với nguồn vốn xanh vì các ưu đãi có thể có. Thứ hai, sàn giao dịch cần hoạt động tập trung với khối lượng hàng hóa càng lớn (trong trường hợp này là trái phiếu, tín chỉ carbon) để bảo đảm tối ưu chi phí vận hành và có thể có lợi nhuận. Như vậy, liệu việc thành lập ở mỗi địa phương một sàn giao dịch có dàn trải và thiếu hiệu quả hay không?
VCCI cho rằng cơ quan soạn thảo cần làm rõ những vấn đề trên. Trong trường hợp vẫn giữ nguyên các quy định đó thì cần bổ sung quy định về tiêu chí, các xác định tổ chức được lựa chọn để triển khai nội dung này nhằm bảo đảm tính công bằng và minh bạch.
