Đặc thù di tích Huế là công trình di tích thường hình thành dựa trên yếu tố phong thủy là núi non hoặc xây bình phong và dòng sông, hoặc hồ... Trong khi theo Luật Di sản văn hóa, khu vực 1 là yếu tố cấu thành di tích, các di tích của Huế sẽ bị khoanh vùng 1 rất rộng, về như vậy sẽ vướng cho người dân sống trong khoanh vùng bảo vệ di tích. Họ sẽ không được đảm bảo các quyền về sở hữu đất đai, không được xây dựng mới, khó khăn trong sửa chữa nhà cửa vì ảnh hưởng đến yếu tố di tích…
Hầu hết hộ dân tồn tại trong khu vực bảo vệ di tích rất lâu đời, nhà cửa có tuổi đời từ 40 - 70 năm, xuống cấp nghiêm trọng, nhân khẩu trong mỗi hộ gia đình tăng theo thời gian. Căn cứ vào Luật Đất đai hiện hành và các văn bản hướng dẫn khác, người dân sống trong khu vực khoanh vùng bảo vệ di tích được cấp quyền sử dụng đất khi hội đủ điều kiện, nhưng vấn đề xây dựng phải tuân theo quy định của Luật Di sản văn hóa.
Như vậy, sẽ nảy sinh ra tình trạng nếu ở khu vực I khoanh vùng bảo vệ thì phải bảo vệ nguyên trạng về mặt bằng và không gian; ở khu vực II thì việc xây dựng phải có sự đồng ý bằng văn bản của đơn vị xếp hạng di tích. “Nhìn chung, người dân ở trong khu vực khoanh vùng bảo vệ di tích cho dù có được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay không thì việc xây dựng, sửa chữa công trình, nhà ở vẫn là một bất cập”, ông Hoàng Việt Trung nói.
Từ thực tế đó, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế kiến nghị cần xác định vấn đề sở hữu đất đai, tài sản, các nội dung về quy hoạch, quản lý tại khu vực II di tích. Các di tích sau khi được công nhận là di tích các cấp, phải được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để thuận lợi cho việc quản lý và phát huy giá trị di tích cho các đơn vị quản lý.
Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đang trực tiếp quản lý 43 điểm di tích đã được xếp hạng công nhận di tích. Trong đó, 32 điểm di tích cấp quốc gia, cấp quốc gia đặc biệt và 11 điểm di tích cấp tỉnh. Hiện đã có 29 điểm được tổ chức cắm mốc khu vực I, khu vực II bảo vệ. Ngoài ra, đã kiểm kê, phân loại thêm 18 di tích để tiến tới xây dựng hồ sơ khoanh vùng bảo vệ và cắm mốc di tích xin xếp hạng di tích các cấp.
