Áp dụng thuế tương đối là phù hợp

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo, dự kiến trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ Tám (tháng 10.2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ Chín (tháng 5.2025). Trong đó, có một số nội dung thay đổi quan trọng như đề xuất tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm rượu, bia, dự kiến sẽ tăng liên tục bắt đầu từ năm 2026 đến năm 2030, từ mức 65% lên đến 100%. Ban soạn thảo cũng quyết định tính thuế theo phương pháp tương đối theo tỷ lệ.

Tại Hội thảo “Sửa thuế để thúc đẩy hoạt động doanh nghiệp”, do Báo Đầu tư tổ chức sáng 14.8, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc bày tỏ nhất trí cao với mục đích, quan điểm xây dựng cũng như các nội dung sửa đổi, bổ sung tại dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Các nước phát triển thường áp dụng phương pháp tính thuế tuyệt đối (mức tiền cụ thể cho một lít rượu, bia) hoặc phương pháp hỗn hợp (kết hợp giữa thuế tuyệt đối và thuế tương đối (tức là tính thuế theo tỷ lệ phần trăm căn cứ vào giá của hàng hóa, dịch vụ chịu thuế và một mức thuế suất nhất định). Các nước đang phát triển thường áp dụng phương pháp thuế hỗn hợp hoặc theo tỷ lệ tương đối. Xét điều kiện thực tiễn hoạt động kinh doanh của ngành rượu, bia nước ta, bà Cúc cho rằng, việc Ban soạn thảo quyết định tính thuế theo phương pháp tương đối là phù hợp, trong tương lai gần cần chuyển sang phương pháp thuế hỗn hợp.

Chia sẻ với ý kiến trên, Phó Tổng Giám đốc Tư vấn thuế Deloitte Việt Nam Bùi Ngọc Tuấn cho rằng, đặc thù thị trường bia trong nước có tới 80% thị phần là bia phổ thông và bia địa phương, giá chênh lệch rất lớn so với dòng bia cao cấp. Nếu áp dụng thuế hỗn hợp và thuế tuyệt đối ở thời điểm hiện tại sẽ dẫn đến việc không công bằng trong việc đánh thuế, khi các doanh nghiệp bia phổ thông phải đóng thuế nhiều hơn, lượng doanh thu giảm, gián tiếp ảnh hưởng đến việc làm tại những doanh nghiệp ở phân khúc 80% thị phần này. Với việc quy chiếu đặc điểm thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng một giai đoạn, tùy theo điều kiện kinh tế - xã hội tại quốc gia ở thời điểm đang áp dụng, chúng tôi ủng hộ quyết định của Bộ Tài chính là giữ nguyên phương pháp tính thuế tương đối đối với mặt hàng rượu, bia, ông Bùi Ngọc Tuấn chia sẻ.

Nên theo lộ trình nào?

Khẳng định việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có cồn là cần thiết, nhằm hạn chế sử dụng sản phẩm không có lợi cho sức khỏe, song điều khiến đại diện doanh nghiệp cũng như các chuyên gia băn khoăn là lộ trình tăng thuế.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam Chu Thị Vân Anh cho rằng, với việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt lên 100% đến năm 2030 là “đề xuất mức tăng cao nhất trong lịch sử” và “doanh nghiệp chưa thể đánh giá hết được các tác động lớncủa đề xuất này”. Thực tế, những năm gần đây, do ảnh hưởng của Covid-19, triển khai Nghị định 100/2019/NĐ-CP về xử lý hành chính vi phạm nồng độ cồn, cùng với chi phí, giá nguyên vật liệu chính tăng từ 15 - 40%... đã gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong ngành.

Theo đó, lợi nhuận bình quân toàn ngành liên tục giảm (năm 2021 giảm 12%, năm 2022 giảm 6%, năm 2023 ước giảm 10 - 12% so với năm trước); thu ngân sách toàn ngành giảm bình quân 10%/năm giai đoạn 2020 - 2023. Năm 2024, hàng tồn kho tiếp tục tăng; riêng 6 tháng đầu năm tăng 29% so với cùng kỳ. Đặt trong bối cảnh đó, đại diện danh nghiệp lo ngại, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cao và liên tục sẽ tạo thêm khó khăn cho doanh nghiệp.

Do vậy, đại diện doanh nghiệp kiến nghị, cần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia có lộ trình và giãn tiến độ; năm đầu tăng 5%, lộ trình giãn 2 năm tăng 5% để các doanh nghiệp có điều kiện xây dựng phương án, chuyển đổi sản xuất kinh doanh, không bị xáo trộn quá lớn cũng như bảo đảm hài hòa các mục tiêu và phù hợp bối cảnh cụ thể.

Việc triển khai chính sách tăng thuế cần được xem xét kỹ lưỡng từ góc độ kinh tế - xã hội, ông Bùi Ngọc Tuấn góp ý. Nếu không tính toán kỹ, mức tăng quá nhanh và cao đột ngột có thể dẫn đến những hệ lụy không mong muốn như doanh nghiệp phải thu hẹp quy mô sản xuất hoặc buộc phải phá sản. Theo ông Tuấn, Ban soạn thảo nên cân nhắc đề xuất áp dụng mức thuế suất tiêu thụ đặc biệt thấp hơn so với dự thảo hiện tại, nhằm giảm bớt áp lực tài chính đối với các doanh nghiệp. Lộ trình tăng thuế cần được giãn cách hợp lý, với lộ trình dài hơn đối với các mặt hàng rượu, bia; tiến tới chỉ dừng ở mức thuế suất tối đa là 80%.

Nhấn mạnh cần phải tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có cồn và ủng hộ phương pháp đánh thuế tương đối, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Phan Đức Hiếu lưu ý cần cân nhắc lộ trình đánh thuế; ông đề xuất lộ trình bắt đầu từ năm 2027, thay vì 2026 như dự thảo luật. Tiếp đến, cần làm rõ thuế suất tối đa đến 2030 là bao nhiêu. Nếu mức thuế quá cao thì sẽ khiến doanh thu của các doanh nghiệp bị sụt giảm, ảnh hưởng đến thu thuế. Cùng với đó, mức thuế áp dụng cho bia phải khác thuế áp dụng cho các sản phẩm rượu. Với sản phẩm bia, dòng bia có nồng độ cồn là 0% thì không nên đánh thuế, qua đó mở ra cơ hội cho doanh nghiệp tái cơ cấu sản xuất.

Cũng theo ông Hiếu, nếu chỉ tăng thuế là chưa đủ mà phải cân nhắc thêm các biện pháp khác, như tăng cường kiểm soát nhập lậu, chống gian lận thương mại, kiểm soát rượu sản xuất thủ công để bảo đảm an toàn về chất lượng và công bằng về thuế.