Hội thảo nhằm góp ý Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ Ban hành Định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát, hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu.
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn cho rằng, hiện nay các quy định về chi phí tái chế đã có. Tuy nhiên, vẫn cần các quy định cụ thể hơn để giúp các doanh nghiệp phát triển.
Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Phan Tuấn Hùng cho rằng, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã cụ thể hóa những quy định về định mức chi phí tái chế… Các quy định về định mức tái chế phải bảo đảm các quy định pháp luật tại Việt Nam, tôn trọng chi phí tái chế thực tiễn tại Việt Nam…
“Tham khảo chi phí tái chế ở một số nước cho thấy, chi phí này dựa trên cơ chế thị trường và giá thỏa thuận. Khi đóng góp, xây dựng Dự thảo, chúng tôi hướng tới mục tiêu bảo đảm tính công bằng khách quan. Tại hội thảo này, chúng tôi sẽ tổng hợp, tiếp thu, sửa đổi các quy định cho hợp lý hơn để đưa vào Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ Ban hành Định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát, hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu…”, Vụ trưởng Vụ Pháp chế Phan Tuấn Hùng nhấn mạnh.
Tại Hội thảo, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát (VBA) Chu Thị Vân Anh, cho biết, với tinh thần ủng hộ Chính phủ trong việc bảo vệ môi trường cũng như thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Các doanh nghiệp ngành đồ uống (bia, rượu, nước giải khát) cũng cam kết sẽ thực hiện tốt nhất trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), chủ động nghiên cứu các giải pháp tái chế, xử lý bao bì đặc thù bao gồm nguyên liệu nhôm, thuỷ tinh, nhựa, giấy...
Tuy nhiên, Phó Chủ tịch VBA Chu Thị Vân Anh cho rằng, định mức chi phí tái chế hiện nay đang còn nhiều bất cập nhất là các nghiên cứu tham vấn định mức chi phí tái chế đang có kết quả khác nhau và độ tin cậy chưa cao và chưa phù hợp với thực tế ở Việt Nam, cụ thể: định mức chi phí tái chế cho bao bì nhôm là 6180 đ/kg, cao hơn gần 5 lần so với trung bình các nước là 1.250đ/kg. Định mức tái chế rất cao dẫn đến nguy cơ giá sản xuất và tiêu dùng tăng cao.”
Theo các chuyên gia và đại diện các hiệp hội, nguyên nhân chính khiến định mức chi phí tái chế cao bất hợp lý là do: Các nghiên cứu tham vấn định mức chi phí tái chế có kết quả khác xa nhau, dữ liệu có nhiều bất cập. Định mức chi phí tái chế đề xuất chưa thực sự hợp lý khi tính trung bình của 2 nghiên cứu có đề xuất định mức chi phí tái chế cao nhất, bỏ qua 2 nghiên cứu khác có định mức chi phí tái chế thấp hơn nhiều, và cao hơn nhiều so với mức trung bình của các nước; Định mức chi phí tái chế đề xuất chưa theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn do chưa trừ đi giá trị vật liệu thu hồi được: Với nhiều vật liệu có giá trị thu hồi cao như nhôm, bao bì giấy, chai nhựa cứng, trong thực tiễn chúng đã được thu hồi hầu như hoàn toàn, không có nguy cơ với môi trường, nhà tái chế đã có lãi. Do vậy, nếu yêu cầu nhà sản xuất đóng góp để hỗ trợ nhà tái chế đang có lãi là chưa hợp lý; Với những vật liệu giá trị thu hồi thấp, như túi nilon, bao bì giấy hỗn hợp ít được tái chế vì lỗ, nguy cơ với môi trường cao thì mới cần nhà sản xuất đóng góp hỗ trợ nhà tái chế; Chi phí quản lý hành chính 3% chưa phù hợp với Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường. Mức chi phí hành chính 3% trong dự thảo là một khoản tiền rất lớn:
Khảo sát nội bộ với những doanh nghiệp đồ uống lớn VBA cho thấy: khối lượng sản phẩm doanh nghiệp phải thực hiện tái chế khoảng 700.000.000kg/năm. Chi phí hành chính của riêng các thành viên Hiệp hội phải trả là: 109.2 tỷ/năm; Hệ số điều chỉnh đối với các vật liệu bao bì dễ thu gom, tái chế dùng trong sản xuất, kinh doanh đồ uống (bao gồm nhôm, giấy, nhựa, thuỷ tinh) là chưa phù hợp. Định mức chi phí tái chế đề xuất đưa ra hệ số 0,3 cho giấy, chai PET, nhôm.
Theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn, với các bao bì, sản phẩm mà giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn chi phí tái chế thì hệ số này phải bằng 0 như kinh nghiệm của các nước tiên tiến là Đan Mạch, Na Uy. Định mức chi phí tái chế cao sẽ nguy cơ tác động tiêu cực tới giá cả hàng hóa và người tiêu dùng, không phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh và ổn định đời sống nhân dân.
Phó Chủ tịch VBA Chu Thị Vân Anh kiến nghị, về định mức chi phí tái chế, việc áp dụng định mức chi phí tái chế = 0 cho các bao bì, sản phẩm có giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn chi phí tái chế, bao gồm bao bì giấy, bao bì nhựa cứng, bao bì kim loại, vì các bao bì, sản phẩm này về cơ bản đã được thu hồi hết, ít có nguy cơ tới môi trường; Việc hỗ trợ cho nhà tái chế đang có lãi là không hợp lý; Với các vật liệu có giá trị thu hồi thấp như bao bì nilon, bao bì giấy hỗn hợp: rất cần đóng góp để hỗ trợ cho nhà tái chế, nhưng giá trị định mức chi phí tái chế cần phù hợp, không cao hơn so với thế giới. Do đó, Dự thảo cần điều chỉnh định mức chi phí tái chế phù hợp cho bao bì sử dụng vật liệu tái chế để khuyến khích tái chế.
Các chuyên gia tại hội thảo cũng cho rằng, Dự thảo cần có lộ trình, phương thức triển khai EPR phù hợp, giảm khó khăn cho doanh nghiệp. Trong hai năm đầu (2024 và 2025), tập trung vào hướng dẫn thi hành, chưa áp dụng hình thức xử phạt. Khảo sát nhanh đối với ngành đồ uống trong tháng 4.2023 cho thấy: 70% số doanh nghiệp cho biết gặp từ khá nhiều cho đến rất nhiều khó khăn với tỷ lệ tái chế bắt buộc hiện nay; 80% số doanh nghiệp chia sẻ về khó khăn, bao gồm hướng dẫn thực hiện, chi phí để triên khai, khó khăn trong việc tìm đơn vị tái chế, không có đủ nhân lực để thực hiện; có tới 61,9% mới biết đến các quy định EPR trong 1 năm qua…
