Tận dụng công nghệ AI, nâng cao nhận thức pháp luật

Cục trưởng Cục PBGDPL và trợ giúp pháp lý Lê Vệ Quốc nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác PBGDPL trong việc nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật của người dân. Theo đó, mặc dù đã có nhiều hình thức tuyên truyền khác nhau, nhưng việc tiếp cận thông tin pháp luật vẫn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt với những người có hoàn cảnh khó khăn hoặc không thể tham gia các hình thức tuyên truyền truyền thống.

Theo Cục PBGDPL và trợ giúp pháp lý, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp xây dựng Đề án "Chuyển đổi số trong công tác PBGDPL giai đoạn 2025 - 2030". Đề án này hướng đến thay đổi căn bản phương thức PBGDPL, chuyển từ cách làm truyền thống sang môi trường số, bảo đảm thông tin nhanh chóng, chính xác, thuận tiện cho mọi đối tượng. Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng AI có thể giúp tăng cường hiệu quả công tác phổ biến pháp luật và tạo ra sự thay đổi lớn trong cách người dân tiếp cận các văn bản pháp lý.

Ông Trần Văn Trí, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Truyền thông quốc tế INCOM khẳng định rằng, AI có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện công tác PBGDPL. Theo đó, công nghệ này giúp tự động hóa quá trình giải đáp thắc mắc pháp lý thông qua chatbot thông minh, cung cấp tài liệu phù hợp với nhu cầu cụ thể của từng đối tượng. Đồng thời, hệ thống AI có thể phân tích, dự đoán nhu cầu pháp lý của từng nhóm người, từ đó hỗ trợ xây dựng chương trình tuyên truyền pháp luật hiệu quả hơn.

Trong đó có thể kể đến AI Luật - trợ lý ảo pháp luật do LuatVietnam (đơn vị thuộc INCOM) phát triển. Công cụ này có khả năng hỗ trợ người dân tra cứu thông tin pháp lý một cách nhanh chóng, chính xác. AI Luật được huấn luyện dựa trên kho dữ liệu pháp luật đồ sộ, bao gồm hàng trăm nghìn văn bản pháp luật từ năm 1945 đến nay, liên tục được cập nhật hàng ngày. Nhờ ứng dụng công nghệ AI & Machine Learning, công cụ này có thể trả lời các câu hỏi pháp lý với độ chính xác cao, kèm theo căn cứ pháp luật cụ thể đến từng điều, khoản.

Hiện tại, AI Luật có thể hỗ trợ hỏi đáp trên 26 lĩnh vực pháp luật, sử dụng khoảng 2.200 văn bản, 60.000 điều khoản và từ 680.000 - 700.000 câu hỏi pháp lý. Dù không thể thay thế hoàn toàn luật sư hay chuyên gia pháp lý, nhưng công cụ này được kỳ vọng sẽ giúp người dùng tiếp cận thông tin nhanh hơn, tiết kiệm hơn 60% thời gian và nhân lực so với các phương thức truyền thống. Đặc biệt, AI Luật còn có khả năng "học" từ các tương tác với người dùng, giúp hệ thống ngày càng thông minh hơn.

Tăng tính chủ động của người dân trong tiếp cận pháp luật

Theo các chuyên gia, điều quan trọng là cách thức xây dựng AI phục vụ phổ biến pháp luật theo từng lĩnh vực cụ thể, tiến độ triển khai, kinh phí xây dựng và duy trì ứng dụng. Cùng với đó là thời gian cần thiết để xây dựng một ứng dụng AI hỏi đáp pháp luật có độ chính xác cao, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của người dân. Điều đó đòi hỏi phải khảo sát nhu cầu thực tế từ người dân và cơ quan pháp luật để bảo đảm các giải pháp AI được triển khai phù hợp với thực tiễn.

Trên cơ sở đó, nghiên cứu phương án phối hợp để triển khai thí điểm ứng dụng AI trong PBGDPL, đặc biệt hỗ trợ đội ngũ tuyên truyền viên và báo cáo viên pháp luật. Cục trưởng Lê Vệ Quốc khẳng định, việc áp dụng AI vào công tác phổ biến pháp luật sẽ giúp tăng cường khả năng tiếp cận thông tin của người dân, giảm tải áp lực cho các cơ quan pháp lý, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực này.

Theo đánh giá của chuyên gia pháp lý, ứng dụng AI vào PBGDPL không chỉ giúp tăng tốc độ truyền tải thông tin mà còn giảm đáng kể chi phí so với phương thức truyền thống. Một trong những lợi ích lớn nhất của AI là khả năng cá nhân hóa thông tin theo nhu cầu của từng người dân. Thay vì phải đọc hàng trăm trang tài liệu pháp lý, người dùng chỉ cần nhập một câu hỏi cụ thể và nhận được câu trả lời ngay lập tức, với đầy đủ căn cứ pháp lý. Điều này giúp nâng cao tính chủ động của người dân trong việc tiếp cận và hiểu biết pháp luật.

Tuy nhiên, không ít ý kiến cho rằng, để AI thực sự phát huy hiệu quả, cần có một hệ thống kiểm duyệt và đánh giá chặt chẽ nhằm bảo đảm độ chính xác của thông tin. Bởi lẽ, nếu dữ liệu đầu vào của AI không được kiểm soát tốt hoặc hệ thống chưa được đào tạo đầy đủ, có thể xảy ra tình trạng cung cấp thông tin sai lệch, gây hiểu nhầm cho người sử dụng. Vì vậy, cần có cơ chế phối hợp giữa các chuyên gia pháp lý và kỹ sư công nghệ để kiểm tra, điều chỉnh nội dung trước khi triển khai rộng rãi.

Ngoài ra, một thách thức khác mà các chuyên gia đề cập là tính tương tác và khả năng xử lý ngôn ngữ tự nhiên của AI. Hiện nay, các hệ thống AI pháp lý trên thế giới đã có những bước tiến đáng kể trong việc giao tiếp bằng ngôn ngữ tự nhiên, nhưng ở Việt Nam, vẫn cần nhiều nghiên cứu và phát triển để AI có thể hiểu và phản hồi các câu hỏi một cách tự nhiên, chính xác.

Trước những tiềm năng và thách thức này, việc triển khai thí điểm AI trong PBGDPL là bước đi cần thiết để đánh giá tính hiệu quả trước khi mở rộng phạm vi áp dụng. Đại diện INCOM đang đề xuất thực hiện thử nghiệm AI Luật tại một số địa phương hoặc cơ quan nhà nước để đo lường mức độ hữu ích, từ đó điều chỉnh và nâng cấp hệ thống trước khi triển khai trên diện rộng.