Kinh nghiệm từ dự án vành đai 4 - vùng Thủ đô
Khai mạc phiên họp, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Trọng Đông nhận định, công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất là khâu quan trọng trong quá trình triển khai thực hiện các dự án phát triển kinh tế, xã hội, cơ sở hạ tầng… Thực hiện tốt khâu này sẽ góp phần đẩy mạnh thu hút đầu tư; bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng và ổn định cuộc sống cho người dân bị thu hồi đất, đồng thời hạn chế khiếu nại, tố cáo của người có đất bị thu hồi.
Chia sẻ thực tế dự án đường vành đai 4 - Vùng Thủ đô, ông Đỗ Đình Phan, Phó Giám đốc Ban Quản lý Đầu tư xây dựng công trình giao thông TP. Hà Nội cho biết, để có mặt bằng thi công trước khi trao thầu, khâu giải phóng mặt bằng được tách thành tiểu dự án riêng để thực hiện ngay sau khi chủ trương đầu tư được duyệt.
Việc lập, thẩm định, phê duyệt dự án thành phần giải phóng mặt bằng thường sẽ nhanh hơn so với việc lập, thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư do không có yếu tố kỹ thuật phức tạp, không phải thỏa thuận với nhiều đơn vị quản lý, khối lượng công việc ít hơn… Do đó, tách giải phóng mặt bằng thành dự án thành phần độc lập sẽ “tranh thủ” được thời gian chuẩn bị dự án, giúp khâu này đi trước một bước. Đồng thời, trong quá trình thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, TP. Hà Nội đã chọn những khu tái định cư có điều kiện mặt bằng, giao thông thuận lợi, tốt nhất cho người dân, ông Đỗ Đình Phan cho biết.
Dự án đường vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội gồm 7 dự án thành phần do UBND TP. Hà Nội, UBND tỉnh Hưng Yên và UBND tỉnh Bắc Ninh là cơ quan chủ quản - cơ quan có thẩm quyền. Trong đó 3 dự án đầu tư thực hiện giải phóng mặt bằng theo hình thức đầu tư công, 3 dự án đầu tư xây dựng đường song hành (đường đô thị) theo hình thức đầu tư công và 1 dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc theo phương thức đối tác công tư (PPP) loại hợp đồng BOT. Ông Phan cho biết, dự án đang bám sát tiến độ đề ra và đã đạt được một số kết quả nhất định. Cụ thể, đã phê duyệt 7/7 dự án thành phần; tỷ lệ thu hồi đất đạt 93,92%; các nhà thầu đã tổ chức 37 mũi thi công trên toàn tuyến...
Yêu cầu đặt ra với việc phát triển mô hình TOD
Trao đổi về cơ chế chuyển dịch đất đai nâng cấp đô thị dựa vào hệ thống giao thông công cộng, GS.TS. Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, cần đổi mới quá trình chuyển dịch đất đai. Đồng thời, cần phân tích lợi ích thật cụ thể để thực hiện tốt cơ chế chia sẻ lợi ích để đạt được sự đồng thuận của người dân. “Phát triển kinh tế là quan trọng nhưng bền vững xã hội còn quan trọng hơn”, ông nói.
Trong mô hình TOD (phát triển đô thị gắn kết với giao thông công cộng) GS.TS. Đặng Hùng Võ cho rằng, chuyển dịch đất đai cần quan tâm hai vấn đề. Một là, đất để phát triển các tuyến giao thông công cộng nối giữa các đô thị mắt lưới. Hai là, chuyển dịch đất đai để tổ chức lại các không gian đô thị tại các đô thị mắt lưới. Đối với đất để phát triển các tuyến giao thông công cộng, cơ chế Nhà nước thu hồi đất được áp dụng là hoàn toàn hợp lý vì đây là các dự án hạ tầng vì lợi ích công cộng không vì mục tiêu lợi nhuận.
Đối với các tuyến đường tàu điện trên cao, GS.TS. Đặng Hùng Võ cho rằng, có thể đặt thêm vấn đề khai thác không gian dưới các tuyến đường tàu trên cao như thế nào cho có khả năng sinh lợi. Đối với các tuyến đường tàu điện ngầm (Metro), việc thu hồi đất để xây dựng các ga tàu là cần thiết, ngoài ra còn phải xem xét việc bồi thường thiệt hại cho những thửa đất bên trên đường tàu điện ngầm khi không thể xây dựng nhà quá cao tầng. Đồng thời, pháp luật đất đai cần quy định cụ thể về phạm vi thực hiện quyền bề mặt của mỗi thửa đất để minh bạch phạm vi thực hiện quyền bề mặt và xác định rõ ràng mức bồi thường đối với không gian bên trên và bên dưới thửa đất.
Về đổi mới cách tổ chức không gian đô thị tại các đô thị mắt lưới, GS.TS. Đặng Hùng Võ nhận định, không thể áp dụng cơ chế Nhà nước thu hồi đất, bởi vì không thể thu hồi toàn bộ đất của một đô thị hiện hữu. Hơn nữa, cơ chế thu hồi đất làm tăng rất cao chi phí thực hiện, thậm chí không thể tìm chi phí đủ để thực hiện. Cơ chế chuyển dịch đất đai phù hợp nhất tại các đô thị mắt lưới chính là cơ chế góp quyền sử dụng đất, điều chỉnh lại đất đai đã được triển khai thành công ở nhiều nước. Vấn đề còn lại là tìm ra lộ trình thực hiện sao cho phù hợp với hiện trạng đô thị mắt lưới, ông Võ nói.
