Thiếu 26.228 giáo viên để bảo đảm cho các môn học mới đến năm học 2025 - 2026
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nêu rõ, ngành giáo dục và đào tạo trân trọng cảm ơn toàn thể Quốc hội, các đại biểu Quốc hội và cử tri cả nước đã đặc biệt quan tâm chia sẻ, thấu hiểu đối với các vấn đề của ngành giáo dục trước yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo theo tinh thần Nghị quyết 29-NQ/TW của Trung ương Đảng và theo các Nghị quyết của Quốc hội, của Chính phủ và mục tiêu của ngành.
Trong phiên thảo luận hôm nay, đã có rất nhiều ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội đề cập đến vấn đề thiếu giáo viên, vấn đề giáo viên bỏ việc. Và, trong những ngày vừa qua Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng nhận được trên 200 ý kiến của cử tri gửi tới cho Bộ đều bày tỏ sự băn khoăn, lo lắng trước việc ngành thiếu giáo viên và hiện tượng giáo viên bỏ việc, chuyển việc. Theo Bộ trưởng, hai vấn đề này khác nhau nhưng cũng có mối liên hệ mật thiết với nhau.
Về việc thiếu giáo viên, ngành giáo dục phối hợp với ngành nội vụ đã tính toán và xác định số lượng giáo viên thiếu từ nay tới 2026 cần phải bù đắp, bổ sung lên đến 107.000 giáo viên và có thể còn biến động trước tình hình giáo viên nghỉ việc. Số liệu này tính toán cần bù đắp để vừa bảo đảm duy trì hoạt động dạy và học được bình thường và hơn thế là tính toán để thực hiện các mục tiêu đổi mới và mục tiêu nâng cao chất lượng. Một trong ba yếu tố rất quan trọng để nâng cao chất lượng là giáo viên, cơ sở vật chất và chương trình, phương pháp.
Xét về nguyên nhân của tình trạng thiếu giáo viên, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, vốn do từ nhiều năm về trước đã không đủ, do số lượng bỏ việc, giảm biên chế, nhiều năm không tuyển, số tuyển nhỏ hơn số nghỉ hưu do thừa, thiếu cục bộ, khó điều tiết; thiếu do tăng dân số tự nhiên. Từ tháng 9.2015 khi bắt đầu năm học 2015 thì tổng số học sinh là trên 19 triệu em nhưng đến tháng 9.2022 này khi bắt đầu năm học thì số học sinh là trên 23 triệu. Trong khi đó số giáo viên vào tháng 9.2015 là có 1.000.156 giáo viên cho bậc mầm non đến phổ thông và đến thời điểm tháng 9.2022 thì có 1.227.000 giáo viên. Số giáo viên như vậy tăng hơn 100.000 trong khi số học sinh đã tăng trên 3.000.000.
Bên cạnh thiếu giáo viên do vấn đề tăng số tự nhiên, thiếu giáo viên còn do biến động về dân số ở một số vùng miền dồn về các thành phố lớn trong các khu công nghiệp; thiếu giáo viên do vấn đề dịch bệnh tác động đến các trường mầm non phải đóng cửa, đặc biệt là nhóm trẻ tư thục; do nhu cầu thực hiện phổ cập mầm non bậc 5 tuổi; do việc tăng số buổi học từ 1 buổi lên 1 buổi/ngày; do chuẩn về mặt tỷ lệ giáo viên trên học sinh và tỷ lệ số học sinh/lớp cần bảo đảm chuẩn 35 giáo viên cho tiểu học và 45 học sinh trên lớp của bậc trung học. Chuẩn này đã được xác định từ năm 2010 và đến năm 2019 trong điều lệ của trường tiểu học và điều lệ trường trung học cũng đã nhắc lại. Có thể nói, muốn nâng cao chất lượng thì không thể duy trì số lượng học sinh quá lớn/lớp. Nếu với số lượng lớp học mà 60-65 học sinh/lớp học hay thậm chí hơn thế thì sẽ rất khó có thể nâng cao chất lượng dạy và học.
Thiếu giáo viên còn do nhiều nguyên nhân như một thời gian dài không tuyển và không tuyển được, nhiều nơi để thuận tiện thì dồn vài ba năm mới tuyển. Mặt khác, theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, còn vấn đề là thiếu nguồn tuyển hoặc có nguồn đã được đào tạo nhưng không dự tuyển vì chọn các nghề khác. Thiếu giáo viên do cần phải triển khai một số môn học mới trong chương trình giáo dục phổ thông nhằm nâng cao năng lực của người học và phát triển các phẩm chất, kỹ năng cho người học. Chẳng hạn môn tin học, ngoại ngữ thì yêu cầu bắt buộc từ năm 2022 học sinh từ lớp 3 trở lên đã học hai môn tin học và ngoại ngữ và học sinh bậc trung học thì bắt đầu học môn về nghệ thuật và mỹ thuật. Theo thống kê, chỉ riêng giáo viên cho các môn học mới này tính cho đến năm học 2025 - 2026 thì còn thiếu 26.228 giáo viên để bảo đảm cho các môn học mới này.
Cân nhắc việc giảm biên chế 10%
Về mặt giải pháp, Bộ trưởng cho biết, vừa qua Bộ Chính trị, Trung ương Đảng, Chính phủ đã duyệt và giao cho ngành giáo dục 65.000 chỉ tiêu và xét tuyển dần trong từ nay đến năm 2026; riêng năm 2022 thì được duyệt với 27.850 chỉ tiêu; các Sở Nội vụ của các tỉnh phối hợp với Sở Giáo dục và các đơn vị cũng đã bắt đầu công việc tuyển dụng giáo viên.
Bộ trưởng cũng lưu ý, ngoài chỉ tiêu mới thì các tỉnh, thành tuy thiếu chỉ tiêu nhưng vẫn đang tồn đọng trên 10.000 chỉ tiêu các năm cũ chưa tuyển được. Đề nghị các địa phương vừa tuyển mới vừa tiếp tục tuyển chỉ tiêu cũ để có thể đáp ứng được nhu cầu. Trong số 65.000 chỉ tiêu tuy là rải rác đến năm 2026 nhưng mong ngành nội vụ và các ngành phối hợp với ngành giáo dục dồn chỉ tiêu này cho các năm 2023 và năm 2024 bởi đây là các năm nhu cầu giáo viên cho các môn học mới là rất lớn. Còn nếu như đợi sau năm 2024 khi việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông đã xong thì việc tuyển dụng giáo viên lúc đó không còn nhiều ý nghĩa, Bộ trưởng nêu rõ.
Tuy nhiên, nếu dồn vào sẽ thêm khó khăn khác là nguồn tuyển và tăng chỉ tiêu đào tạo của hệ thống sư phạm. Việc các địa phương cần phải tuyển ngay và tránh tình trạng các địa phương để dồn 2-3 năm mới tuyển.
Bộ trưởng cũng đề nghị, một trong các chính sách rất quan trọng là việc tăng lương cho giáo viên thì đã được Chính phủ tính toán và cũng sẽ là một giải pháp rất quan trọng giải quyết đời sống và tâm lý cho giáo viên yên tâm công tác.
Bên cạnh đó, đặc biệt thiếu nhiều nhất và bỏ việc nhiều nhất là giáo viên mầm non. Số nghỉ việc ở giáo viên mầm non chiếm tới trên 40%, do đó đề nghị Quốc hội xem xét việc điều chỉnh phụ cấp ưu đãi cho giáo viên bậc mầm non. "Hiện đang tính là 35%, đề nghị nếu là tốt nhất thì tăng phụ cấp ưu đãi cho nhóm giáo viên mầm non được tương tự như mức phụ cấp ưu đãi so với y tế cấp cơ sở; còn nếu không thì tối thiểu tăng từ 35% đến 70%, ngang với mức ưu đãi cũ của y tế cấp cơ sở. Về phía ngành giáo dục đào tạo hết sức mong muốn được nâng phụ cấp ưu đãi, đặc biệt là cho đối tượng giáo viên bậc mầm non", Bộ trưởng nói.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, hiện nay còn một chính sách cũng rất quan trọng để có thể giảm được tỷ lệ thiếu giáo viên là cân nhắc việc giảm biên chế 10%. Các địa phương cũng đề nghị cần giám sát, thanh tra, kiểm tra việc tuyển dụng giáo viên để bảo đảm được công bằng, công khai, minh bạch, tránh phát sinh tiêu cực. "Đề nghị triển khai chính sách là các địa phương tăng cường dùng ngân sách của địa phương để ký các hợp đồng đối với giáo viên mà không thuộc các chỉ tiêu biên chế. Hiện nay cũng còn thiếu một số căn cứ pháp lý cho việc này, bởi phía Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đang phối hợp với các bộ, ngành để có được cơ chế cho các địa phương có thể chủ động trong việc tuyển dụng giáo viên, Bộ trưởng cho biết.
