Phát triển làng nghề gắn với môi trường: Giấc mơ vẫn còn xa?

Bài 2: Thách thức “xanh - sạch” hóa làng nghề

Không thể phủ nhận, các làng nghề đã và đang góp phần quan trọng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn, giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập, đời sống cho người dân. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, một số làng nghề đã bộc lộ những tồn tại, đặc biệt là hệ lụy về ô nhiễm môi trường.

Sống chung với ô nhiễm

Hà Nội có khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, khoảng 56% tổng số làng ở khu vực nông thôn; trong đó có 318 làng nghề được công nhận làng nghề truyền thống - chiếm tỷ lệ 47/52 nghề trong tổng số nghề truyền thống của cả nước.

Nhắc đến Hà Nội thì làng lụa Vạn Phúc và làng gốm Bát Tràng chắc hẳn sẽ là những điểm du lịch làng nghề thu hút đông đảo khách tham quan, mua sắm hiện nay. Tổng doanh thu hàng năm từ các làng nghề trên địa bàn Hà Nội ước đạt trên 20.000 tỷ đồng. Kinh tế làng nghề có sự tăng trưởng cả về doanh thu, giá trị sản xuất và giá trị xuất khẩu qua các năm. Trong đó, có khoảng 100 làng nghề đạt doanh thu từ 10-20 tỷ đồng/năm, gần 70 làng nghề đạt từ 20-50 tỷ đồng/năm và khoảng 20 làng nghề đạt trên 50 tỷ đồng/năm, đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương. Sự phát triển của các làng nghề cũng giúp cải thiện thu nhập cho người lao động, hiện đạt bình quân 5-6 triệu đồng/người/tháng. Mức thu nhập này nhìn chung còn thấp và không đồng đều nhưng vẫn cao hơn so với lao động thuần nông. Song, bên cạnh đó, làng nghề tại Hà Nội đang còn tồn tại rất nhiều vấn đề, trong đó môi trường là vấn đề nổi cộm nhất. Có lẽ, cũng vì thế mà “Sống chung với ô nhiễm” hay “Ra đường là ô nhiễm”… là những cụm từ quen thuộc khi đến những làng nghề hiện nay.

Bài 2: Thách thức “xanh - sạch” hóa làng nghề -0
Cùng với sự phát triển của làng nghề là ô nhiễm môi trường gia tăng. Nguồn: ITN

Theo đánh giá từ giới chuyên gia, nguyên nhân là do đặc thù sản xuất, khu vực làng nghề chỉ quan tâm, chú trọng đầu tư vào phát triển sản xuất, nhiều nơi chưa quan tâm thỏa đáng tới vấn đề bảo vệ môi trường và an toàn lao động. Nguồn vốn đầu tư để mở rộng sản xuất, kinh doanh hạn chế, thiết bị công nghệ chế biến thô sơ, số cơ sở sản xuất, kinh doanh áp dụng dây chuyền công nghệ hiện đại còn ít. Mặt khác, các cơ sở sản xuất kinh doanh ở các làng nghề còn manh mún, nhỏ lẻ, phân tán, phát triển tự phát và không có công nghệ xử lý chất thải.

Theo Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Ứng dụng Mỹ thuật Sản phẩm làng nghề Việt Nam, TS. Nguyễn Thị Tòng, tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề ở Hà Nội nhiều năm qua đã trở thành một trong những vấn đề nổi cộm. Trong đó, không khí tại các làng nghề chế biến nông sản thực phẩm thường bị ô nhiễm do đốt nhiên liệu, do sự phân hủy yếm khí các chất hữu cơ có trong nước thải, chất thải rắn như CO2, NH3, CH4. Không khí tại các làng nghề mây tre đan, làm nón, tăm hương… bị ô nhiễm do khâu sấy chống mốc dùng diêm sinh gây phát sinh một lượng lớn khí SO2. Không khí tại các làng nghề dệt nhuộm bị ô nhiễm do bụi bông, bụi than, hơi hóa chất… Không những gây ảnh hưởng đến môi trường, còn khiến cho tỷ lệ mắc bệnh tại các làng nghề có xu hướng tăng cao, đặc biệt là các nhóm người trong độ tuổi lao động.

Thống kê của Sở Công Thương Hà Nội cho thấy, hiện 70% số thiết bị được sử dụng tại các làng nghề là máy móc, trang thiết bị đơn giản. Số máy móc hiện đại chỉ tập trung tại một số làng với những ngành nghề như dệt, may, gốm sứ. Bên cạnh đó, hệ thống xử lý nước thải tại các khu vực làng nghề nhìn chung vẫn chưa được quan tâm đầu tư xây dựng. Do vậy, ô nhiễm môi trường đang trở thành tình trạng chung, là vấn đề nổi cộm của hầu hết các làng nghề ngoại thành Hà Nội và ngày càng có nguy cơ đe dọa nghiêm trọng đến môi trường sống cũng như phát triển sản xuất.

Áp lực lớn

Nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm tại các làng nghề, từ nhiều năm nay, TP. Hà Nội đã đầu tư nhiều dự án xây dựng nhà máy xử lý nước thải. Hiện, thành phố cũng đang tiến hành kêu gọi xã hội hóa đầu tư vào lĩnh vực xử lý nước thải và rác thải từ làng nghề. Đặc biệt, tại Quyết định số 2546/QĐ-UBND ban hành Danh mục, lộ trình và kế hoạch xử lý ô nhiễm môi trường đối với các làng nghề trên địa bàn TP. Hà Nội đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, UBND TP. Hà Nội đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2025, 100% làng nghề được công nhận của Hà Nội đáp ứng các điều kiện về bảo vệ môi trường.

Bài 2: Thách thức “xanh - sạch” hóa làng nghề -0
Ô nhiễm môi trường ở các làng nghề tại Hà Nội vẫn là vấn đề nhức nhối. Nguồn: ITN

Kế hoạch đặt mục tiêu hoàn thành các chỉ tiêu chủ yếu (đến hết năm 2025) gồm: 100% làng nghề đã được công nhận trên địa bàn thành phố được đánh giá, phân loại theo quy định hiện hành; phấn đấu 100% làng nghề được công nhận của Hà Nội đáp ứng các điều kiện về bảo vệ môi trường. Định hướng đến năm 2030, bảo đảm 100% làng nghề của Hà Nội được công nhận đáp ứng đầy đủ các điều kiện về bảo vệ môi trường, khắc phục triệt để tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề trên địa bàn TP. Hà Nội. Điều này thể hiện quyết tâm của Hà Nội trong việc phát triển làng nghề gắn với bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, để thực hiện được mục tiêu đề ra sẽ là một thách thức, không chỉ đến ở kinh phí mà còn là cả ý thức của người dân cũng như cơ sở sản xuất.

Theo Sở Công Thương Hà Nội, để xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề, thành phố cần 1.350 tỷ đồng. Cụ thể, giai đoạn đến năm 2020, cần 750 tỷ đồng để triển khai xây dựng hệ thống tại 50 làng nghề trọng điểm thuộc các huyện: Hoài Đức, Chương Mỹ... Giai đoạn 2021 - 2030, cần 600 tỷ đồng triển khai xây dựng hệ thống xử lý môi trường tại 30 làng nghề khác. Một số trạm xử lý nước thải đã và đang được đầu tư xây dựng, bước đầu cải thiện tình trạng ô nhiễm. Có thể kể đến: Trạm xử lý nước thải cho làng nghề chế biến tinh bột sắn xã Tân Hòa, huyện Quốc Oai với công suất 200 - 300 m3/ngày đêm; Cụm làng nghề tại xã Dương Liễu, huyện Hoài Đức với công suất 20.000 m3/ngày, đêm; Cụm công nghiệp làng nghề Duyên Thái, huyện Thường Tín với công suất 500 m3/ngày, đêm; làng nghề cơ kim khí Thanh Thùy, huyện Thanh Oai, với công suất 1.000 m3/ngày, đêm; hai nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt và làng nghề tại các xã: Sơn Đồng, Vân Canh, thuộc huyện Hoài Đức, công suất 4.000 và 8.000 m3/ngày, đêm…

Đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội cũng cho rằng, hiện nay dù các làng nghề đã và đang tạo việc làm cho hàng triệu lao động và tổng doanh thu của các làng nghề lên tới 22-25 nghìn tỷ đồng mỗi năm. Tuy nhiên, mặt trái của sự phát triển làng nghề hiện nay là ô nhiễm môi trường. “Số lượng làng nghề của Hà Nội khá lớn, với nhiều nhóm nghề khác nhau. Hơn nữa, còn tình trạng sản xuất tại hộ gia đình, khu dân cư, nên không thể đầu tư để đổi mới công nghệ và đầu tư hệ thống xử lý chất thải. Trong khi đó, số lượng điểm, cụm, khu công nghiệp tại các địa phương chưa đáp ứng nhu cầu sản xuất của các làng nghề”, đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội thông tin.

Môi trường

Giải pháp đo lường carbon rừng ngập mặn tạo cơ hội cho phát triển kinh tế xanh
Xã hội

Giải pháp đo lường carbon rừng ngập mặn tạo cơ hội cho phát triển kinh tế xanh

Kết quả của hoạt động thiết lập và thực hiện các phương pháp đo đếm các-bon rừng là cở sở để cộng đồng và các bên liên quan tại Vĩnh Châu thấy được giá trị đa dạng của rừng, trong đó giá trị kinh tế có thể thu được từ cacbon rừng sẽ là động lực để cộng đồng trồng rừng và bảo vệ rừng.

Công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề
Môi trường

Công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề

Ngày 5.11, tại Hà Nội, Kiểm toán nhà nước (KTNN) Việt Nam đã khai mạc Hội thảo quốc tế của Tổ chức Các cơ quan Kiểm toán tối cao Đông Nam Á (ASEANSAI) với chủ đề "Công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề".

Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Việt Nam Hà Thị Mỹ Dung dự và phát biểu khai mạc Hội thảo.

Huyện Bảo Thắng (Lào Cai) yêu cầu "giải cứu" ngay các hộ dân sống trong cảnh ô nhiễm sau phản ánh của Báo Đại biểu Nhân dân
Môi trường

Huyện Bảo Thắng (Lào Cai) yêu cầu "giải cứu" ngay các hộ dân sống trong cảnh ô nhiễm sau phản ánh của Báo Đại biểu Nhân dân

Ngày 25.10, trên báo Đại biểu Nhân dân có bài đăng với tiêu đề: “Thôn Làng My, huyện Bảo Thắng: Hàng chục hộ dân phải sống trong cảnh ô nhiễm môi trường nghiêm trọng”. Ngày 29.10, UBND huyện Bảo Thắng có công văn số 3149/UBND-TH về việc rà soát, phúc đáp phản ánh của báo chí đối với Bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt huyện Bảo Thắng.

Talkshow: Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt: Công cụ hướng tới giảm thiểu ô nhiễm môi trường
Môi trường

Talkshow: Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt: Công cụ hướng tới giảm thiểu ô nhiễm môi trường

Talkshow: “Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt: Công cụ hướng tới giảm thiểu ô nhiễm môi trường", do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức; thảo luận về thực trạng ô nhiễm môi trường nước mặt ở Việt Nam, những thuận lợi và khó khăn trong việc xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt, cũng như đưa ra những đề xuất, kiến nghị để thúc đẩy công tác này.

Cần sớm hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải y tế
Xã hội

Cần sớm hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải y tế

Liên quan đến loạt bài phản ánh về tình trạng xuống cấp, hư hỏng của hệ thống xử lý nước thải của một số bệnh viện, trung tâm y tế gây tiềm ẩn nguy cơ phát tán mầm bệnh, mùi hôi ra môi trường, Báo Đại biểu Nhân dân đã có bài phỏng vấn Bác sĩ Võ Thu Tùng – Phó Giám đốc Sở Y tế Đà Nẵng về vấn đề này.

Thu hút nhà đầu tư xây dựng các nhà máy xử lý rác thải
Diễn đàn

Thu hút nhà đầu tư xây dựng các nhà máy xử lý rác thải

Làm việc với Sở Tài nguyên và Môi trường về công tác quản lý nhà nước về xử lý chất thải theo quy định của pháp luật trên địa bàn, Đoàn giám sát HĐND tỉnh Ninh Bình kiến nghị, Sở tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh ban hành các cơ chế, chính sách để từng bước khắc phục những tồn tại, hạn chế trong công tác bảo vệ môi trường; đồng thời, có cơ chế, chính sách thu hút các nhà đầu tư tham gia xây dựng các nhà máy xử lý rác thải.