Vẫn còn tình trạng kết hôn và sinh con khi chưa đủ tuổi 

Theo Ban Dân tộc tỉnh Lào Cai, 9 tháng năm 2023, tỉnh có 87 người chưa đủ tuổi kết hôn sống chung với nhau hoặc sống chung với người khác như vợ chồng, giảm 26% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, tảo hôn khi một người chưa đủ tuổi kết hôn là 55 người; tảo hôn khi cả hai người chưa đủ tuổi kết hôn là 32 người; người dân tộc Mông chiếm chủ yếu, trên 95%. Cá biệt, tại thị trấn Phong Hải, huyện Bảo Thắng, một bé gái 11 tuổi (sinh năm 2012) bị kéo về làm vợ. Cơ quan Công an huyện Bảo Thắng đã có quyết định khởi tố vụ án; bé gái đã quay về gia đình và đi học trở lại. 

Các địa phương đã tuyên truyền, vận động ngăn chặn được 198 người từ bỏ ý định về chung sống với nhau như vợ chồng khi chưa đủ tuổi theo quy định. Ủy ban nhân dân cấp xã đã xử phạt vi phạm hành chính 20 trường hợp tảo hôn với số tiền là 36,5 triệu đồng.

9 tháng của năm 2023, Lào Cai có 506 phụ nữ dân tộc thiểu số dưới 18 tuổi sinh con lần đầu, tập trung ở các huyện Bắc Hà, Sa Pa, Bát Xát... Năm 2022, tỉnh có 615 phụ nữ dân tộc thiểu số dưới 18 tuổi sinh con lần đầu. Như vậy, đến hết tháng 9.2023, mục tiêu giảm 30% số phụ nữ dân tộc thiểu số dưới 18 tuổi sinh con lần đầu so với năm 2022 không đạt chỉ tiêu kế hoạch giao.

Tình trạng tảo hôn, phụ nữ dưới 18 tuổi sinh con… xảy ra chủ yếu ở địa bàn các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; để lại nhiều hệ lụy cho cả gia đình và xã hội, là trở lực ngăn cản nâng cao chất lượng dân số của địa phương. 

Điểm sáng trong công tác xóa bỏ hủ tục lạc hậu trên địa bàn tỉnh Lào Cai là từ năm 2021 đến nay không xảy ra trường hợp hôn nhân cận huyết thống.

Đưa vào quy ước thôn bản

Hàng năm, các cơ quan, đơn vị, địa phương đã tăng cường tổ chức các hoạt động tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức và ý thức pháp luật về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh. Nội dung tuyên truyền, phổ biến tập trung vào Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Bình đẳng giới, Luật Phòng chống bạo lực gia đình, Đề án, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Việc tuyên truyền được thực hiện trên Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh; Báo Lào Cai; hệ thống truyền thanh của huyện, xã; các buổi sinh hoạt cộng đồng tại thôn, bản, tổ dân phố; giờ học ngoại khóa của các trường học THCS, THPT...

Từ năm 2021 - 6.2023, các cơ quan, đơn vị, địa phương đã tổ chức 4.371 buổi tuyên truyền cho 327.519 lượt cán bộ thôn, người có uy tín, thanh niên, phụ nữ, học sinh, người dân. Tổ chức 366 hội nghị tập huấn cho 6.310 lượt người về kiến thức, kỹ năng tư vấn, vận động đồng bào dân tộc thiểu số thay đổi hành vi về hôn nhân, thay đổi phong tục tập quán về hôn nhân gắn với bình đẳng giới. In phát hành hơn 31.000 tờ rơi, xây dựng 1.212 pa nô, áp phích về phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. 

Cùng với đó, các cơ quan, đơn vị cấp tỉnh thực hiện khảo sát và xây dựng mới 17 mô hình điểm can thiệp làm giảm tình trạng tảo hôn trong đồng bào dân tộc thiểu số tại các xã có nhiều người tảo hôn với trên 3.000 thành viên tham gia như: “Bộ đội Biên phòng đồng hành cùng bà con thôn bản nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống”; “Nói không với tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”; “Tổ phụ nữ không có con tảo hôn”; “Thanh thiếu niên nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống”; “Cha mẹ đồng hành cùng con cái nói không với tảo hôn”; “Chống tảo hôn”, “Giáo dục cha mẹ trong chăm sóc và phát triển trẻ em gắn với hôn nhân gia đình”…

Cấp huyện, cấp xã xây dựng 70 mô hình; các xã duy trì thực hiện 199 mô hình điểm. Các mô hình, câu lạc bộ tổ chức sinh hoạt định kỳ theo quy chế xây dựng; thường xuyên cập nhật kiến thức mới, phối hợp tổ chức tuyên truyền các nội dung thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.

Để thực hiện hiệu quả hơn nữa công tác phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, từng bước giảm bền vững, tiến tới xóa bỏ hủ tục trên, Lào Cai xác định tiếp tục quan tâm, bố trí nguồn lực cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội tại các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; triển khai tốt các chính sách dân tộc, trong đó có Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 - 2025”. 

Các địa phương tăng cường đưa các quy định của pháp luật về tuổi kết hôn, đăng ký kết hôn, cam kết không tảo hôn, thực hiện đăng ký kết hôn, đăng ký khai sinh theo đúng quy định và bảo đảm thực hiện các nội dung chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe bà mẹ, trẻ em… vào quy ước thôn bản, tiêu chuẩn xếp loại gia đình văn hóa, thôn, bản văn hóa...