Thay mặt cho Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phát biểu tại Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội Khóa XV sáng nay, 6.9, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Trương Thị Ngọc Ánh báo cáo về công tác triển khai thực hiện trách nhiệm của MTTQ Việt Nam theo quy định tại Điều 6 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và tại các Luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đến nay, trọng tâm là Luật Thực hiện dân chủ cơ sở.

Nghiên cứu đề xuất xây dựng dự án Luật Hoạt động giám sát của Nhân dân

Về tình hình tổ chức triển khai luật, nghị quyết của Quốc hội được ban hành từ đầu nhiệm kỳ đến nay, bà Trương Thị Ngọc Ánh cho biết, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã phối hợp với các cơ quan có liên quan sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch 403/2017/NQLT-UBTVQH14-CP-ĐCTUBTƯMTTQVN giữa Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam quy định chi tiết các hình thức giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Trên cơ sở đó đã tổng hợp xây dựng báo cáo kết quả 5 năm trình tại phiên họp thứ 25 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã xây dựng đề án, tổ chức nghiên cứu và đề xuất xây dựng dự án Luật Điều chỉnh hoạt động từ thiện nhân đạo, dự kiến sẽ hoàn thành các sản phẩm của đề án trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào tháng 11.2023. Triển khai cụ thể hóa Chỉ thị số 18-CT/TW của Ban Bí thư về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng hiệu quả công tác giám sát phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã xây dựng kế hoạch nghiên cứu để đề xuất xây dựng dự án Luật Hoạt động giám sát của Nhân dân.

Về phối hợp hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, theo bà Trương Thị Ngọc Ánh, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã nghiên cứu, đóng góp ý kiến đối với gần 60 dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, đề án về tổ chức, hoạt động của cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị; phối hợp với Ban Dân nguyện của Ủy ban Thường vụ Quốc hội xây dựng báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch số 525/NQLT/UBTVQH13-ĐCTUBTWMTTQVN giữa Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam về việc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội; thực hiện Nghị quyết số 671/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

“Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã chủ trì tổ chức 12 hội nghị, hội thảo với 230 lượt ý kiến góp ý; Ủy ban MTTQ cấp tỉnh đã tổ chức 51.153 hội nghị, hội thảo với sự tham gia đóng góp ý kiến của trên 1,3 triệu lượt góp ý kiến tâm huyết, sâu sắc. Bên cạnh đó, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã nhận được hơn 8,3 triệu ý kiến góp ý cụ thể vào từng điều, khoản trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) của các tổ chức, cá nhân trong nước và kiều bào Việt Nam ở nước ngoài”, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho biết.

Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cũng đã chủ động tham gia ngay từ khâu đầu của quá trình xây dựng dự án Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở; đã tổ chức hội nghị lấy ý kiến góp ý vào dự án Luật vào tháng 11.2021, và tổ chức hội nghị phản biện xã hội đối với dự án Luật vào tháng 4.2022. Sau hội nghị đã gửi văn bản phản biện tới Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, cơ quan chủ trì soạn thảo. Nhiều ý kiến phản biện xác đáng đã được cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, tiếp thu trong dự án Luật.

Khi luật có hiệu lực, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội đã tích cực tham gia đóng góp ý kiến vào dự thảo Nghị định của Chính phủ về quy định chi tiết một số điều của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở và dự thảo Nghị định về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước cộng đồng dân cư bảo đảm thực hiện đầy đủ phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Bên cạnh đó, MTTQ và các tổ chức thành viên của Mặt trận đã quán triệt, phổ biến luật trong hệ thống và tuyên truyền luật rộng rãi trong nhân dân.

Về việc thực hiện phản biện xã hội đối với dự thảo văn bản quy phạm pháp luật theo quy định tại Điều 6 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bà Trương Thị Ngọc Ánh nêu rõ, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã lựa chọn và thực hiện phản biện xã hội đối với: Dự án Luật Đất đai (sửa đổi), dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi), dự án Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, dự án Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi), dự án Luật Nhà ở (sửa đổi). Đây là các dự án Luật quan trọng, thể chế hóa các quan điểm chỉ đạo của Đảng và Hiến pháp năm 2013 về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

Riêng dự án Luật Đất đai (sửa đổi), bà Trương Thị Ngọc Ánh cho biết, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã tổ chức phản biện 2 lần trước khi Quốc hội cho ý kiến. Bên cạnh đó, còn cho ý kiến đối với nhiều văn bản quy phạm pháp luật khi có đề nghị của các cơ quan chủ trì soạn thảo.

Trong quá trình triển khai thực hiện, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam nhận thấy, còn có những hạn chế, khó khăn, vướng mắc. Theo đó, ở cấp Trung ương mới chủ yếu tổ chức phản biện xã hội đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, ít tổ chức phản biện xã hội đối với dự thảo các chương trình, dự án, đề án của các cơ quan ngang cấp. Các cơ quan chủ trì soạn thảo chưa chủ động, kịp thời gửi đề nghị để MTTQ Việt Nam tổ chức thành viên của Mặt trận thực hiện phản biện; hồ sơ dự thảo luật gửi đến MTTQ thường rất muộn thời gian gấp. Thiếu cơ chế để MTTQ huy động các chuyên gia, nhà khoa học, người có kinh nghiệm thực tiễn tham gia vào công tác giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng chính sách, pháp luật. Có rất nhiều dự thảo văn bản quy phạm thuộc thẩm quyền, nội dung chuyên ngành của các Bộ gửi đến đề nghị MTTQ Việt Nam đóng góp ý kiến gây quá tải đối với hoạt động của MTTQ Việt Nam.

Tiếp tục hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc

Về một số đề xuất và giải pháp thực hiện trong thời gian tới, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho rằng, phát huy kết quả đạt được trong nửa đầu nhiệm kỳ, thực hiện trách nhiệm của MTTQ Việt Nam, trong thời gian tới, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam sẽ tiếp tục triển khai các nhiệm vụ đã được giao trong Kế hoạch số 81 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng như Kế hoạch 386 của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.

Cụ thể, thực hiện một cách đầy đủ, kịp thời trách nhiệm của MTTQ Việt Nam được giao tại Nghị quyết số 96 về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn.

Tiếp tục nghiên cứu, khảo sát, đánh giá thực tiễn để đề xuất lập đề nghị xây dựng Luật Hoạt động giám sát của Nhân dân; Luật về hoạt động từ thiện nhân đạo; Luật MTTQ Việt Nam (sửa đổi). Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chủ trì soạn thảo các dự án luật quan trọng đã có ý kiến phản biện xã hội của Mặt trận, theo dõi việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo theo các ý kiến phản biện, nhất là đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi); tham gia ý kiến vào các dự án, dự thảo văn bản theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Tiếp tục thực hiện phản biện xã hội đối với các dự án luật theo hướng bảo đảm tăng tính đại diện trong thành phần tham gia phản biện xã hội, để các ý kiến phản biện xã hội của Mặt trận phản ánh sâu rộng hơn ý chí, mong muốn của các tầng lớp nhân dân; nghiên cứu việc công khai Báo cáo phản biện xã hội để huy động sự vào cuộc của Nhân dân. Tăng cường các hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam đối với việc thực hiện pháp luật, nghị quyết của Quốc hội, nhất là các luật, nghị quyết liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân. Giám sát việc tiếp thu các kiến nghị của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội sau phản biện xã hội để bảo đảm tính hiệu quả thực hiện pháp luật.

Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, dân chủ XHCN và quyền làm chủ của Nhân dân; cụ thể hóa đầy đủ quyền con người, quyền công dân; nghiên cứu làm rõ và sâu sắc hơn vai trò “MTTQ Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân”, nhất là trong thực hiện nguyên tắc hiệp thương giới thiệu người ứng cử để cử tri lựa chọn bầu ĐBQH, và đại biểu HĐND các cấp và trong hoạt động giám sát đại biểu dân cử.

Để MTTQ Việt Nam thực hiện tốt vai trò, trách nhiệm, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét nghiên cứu, bổ sung nhiệm vụ nghiên cứu đề xuất xây dựng dự án Luật Hoạt động giám sát của Nhân dân vào Chương trình xây dựng luật khóa XV. Quốc hội và Chính phủ quan tâm thể chế và chỉ đạo các cơ quan Bộ, tổ chức hữu quan phối hợp chặt chẽ với MTTQ Việt Nam trong một số nội dung cụ thể.

Theo đó, cơ quan chủ trì soạn thảo chủ động phối hợp với MTTQ Việt Nam để tổ chức phản biện xã hội ngay từ khâu lập đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh nhằm góp phần hoàn thiện và tạo sự đồng thuận về các chính sách ngay từ khâu hoạch định.

Tăng cường sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng của cơ quan chủ trì soạn thảo với MTTQ Việt Nam trong hoạt động phản biện xã hội, bảo đảm sự tham gia đầy đủ của MTTQ và các tổ chức thành viên của Mặt trận trong các công đoạn soạn thảo, lấy ý kiến, thẩm định, thẩm tra, trình cấp có thẩm quyền dự án, dự thảo văn bản; trong việc tiếp thu, giải trình ý kiến phản biện xã hội phải được xác định là nhiệm vụ bắt buộc; văn bản phản biện cần được thể hiện rõ trong hồ sơ trình dự án, dự thảo văn bản luật.