Giải ngân vốn đầu tư công 9 tháng năm 2023 đạt 51,38% kế hoạch

Tiếp tục phiên họp chiều 23.10, Quốc hội đã nghe Báo cáo của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính - Ngân sách về đánh giá giữa kỳ tình hình thực hiện đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025. 

Trình bày Báo cáo của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nêu rõ, đầu tư công đã phát huy vai trò dẫn dắt, là vốn mồi để thu hút các nguồn lực đầu tư từ các khu vực kinh tế ngoài nhà nước, tạo động lực tăng trưởng kinh tế. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công trung bình 2 năm 2021 và 2022 đạt 93,56% kế hoạch Thủ tướng giao và trong 9 tháng đầu năm 2023 giải ngân đạt 51,38% kế hoạch Thủ tướng giao, cao hơn cùng kỳ năm 2022 (46,7%), về số tuyệt đối cao hơn 110 nghìn tỷ đồng. Trong giai đoạn 2021-2022, có 24 dự án thực hiện theo phương thức đối tác công tư đang triển khai chủ yếu thuộc lĩnh vực giao thông vận tải, các dự án còn lại thuộc lĩnh vực xử lý rác thải, cung cấp nước sạch, y tế. Thông qua các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư; dự kiến huy động được 96.939 tỷ đồng vốn đầu tư tư nhân.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng cho biết, vừa qua, đã khắc phục tình trạng đầu tư phân tán, dàn trải, kéo dài, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư theo đúng mục tiêu, định hướng của chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm. Tổng số dự án đầu tư trung hạn giai đoạn 2021-2025 nguồn vốn ngân sách trung ương là 4.533 dự án, số dự án khởi công mới 2.272 dự án, giảm một nửa so với giai đoạn 2016-2020. Có 9 dự án quan trọng quốc gia, 3.563 dự án nhóm A, nhóm B (trong đó có 102 dự án trọng điểm, liên vùng). Tập trung đầu tư, bố trí đủ vốn cho các dự án quan trọng quốc gia, công trình trọng điểm tạo sự lan tỏa lớn…

Tuy nhiên, việc triển khai kế hoạch đầu tư công trung hạn còn một số hạn chế, khó khăn như: việc ban hành chính sách, văn bản hướng dẫn tổ chức thực hiện dự án đầu tư công trong một số trường hợp còn chậm, gây khó khăn trong công tác tổ chức thực hiện; phân bổ, giao kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 tuy đã có bước cải thiện nhưng vẫn chậm, làm ảnh hưởng đến tiến độ dự án và hiệu quả sử dụng vốn…

Về khả năng cân đối vốn 2 năm 2024 – 2025, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, về nguồn vốn ngân sách trung ương (NSTW), do kế hoạch vốn năm sau cơ bản tương đương với năm trước nên đã dẫn tới khả năng không bố trí đủ vốn NSTW theo Kế hoạch trung hạn. Với dự kiến kế hoạch năm 2024 là 225 nghìn tỷ đồng, lũy kế bố trí 4 năm từ 2021 đến 2024 đạt 61,7% tổng kế hoạch đầu tư vốn NSTW được Quốc hội cho phép phân bổ. Như vậy, dự kiến có khoảng 376 dự án của Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 đã được bố trí vốn hằng năm sẽ chuyển tiếp thực hiện và hoàn thành trong giai đoạn 2026-2030.

Về nguồn vốn trong cân đối ngân sách địa phương (NSĐP), nhiều địa phương có số thu ngân sách khá tốt, dẫn tới giao dự toán chi đầu tư hằng năm nguồn NSĐP đạt cao, có 7 địa phương lũy kế vốn bố trí 2021-2023 vượt so với kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025; 18 địa phương lũy kế vốn bố trí 2021-2023 đạt 70-90% so với kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Như vậy, vốn NSĐP bố trí hằng năm khả năng vượt lớn so với Kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn NSĐP giai đoạn 2021-2025 đã được Quốc hội quyết định (1.370 nghìn tỷ đồng). Theo quy định tại  khoản 6 Điều 7 Nghị quyết số 29/2021/QH15, nguồn vốn trong cân đối NSĐP được tính trên khả năng thu của NSĐP, nên việc phân bổ thêm cho các địa phương tại thời điểm này là không cần thiết, do đó không thực hiện phân bổ 137 nghìn tỷ đồng vốn NSĐP còn lại, thực hiện tổng kết vào cuối Kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.

Về giải pháp triển khai thực hiện 2 năm còn lại của kế hoạch đầu tư công trung hạn, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu rõ: huy động tối đa các nguồn lực đầu tư của nền kinh tế, trọng tâm là bảo đảm nguồn lực NSNN bố trí kế hoạch năm 2024, 2025 đáp ứng nhu cầu còn lại của Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Rà soát, hoàn thiện thể chế, chính sách, quy định của pháp luật về đầu tư công và pháp luật có liên quan để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và nâng cao hiệu quả đầu tư công. Chuẩn bị mọi điều kiện tốt nhất để hoàn thành thủ tục đầu tư, tập trung làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư, nâng cao tính sẵn sàng, tính khả thi, khả năng triển khai thực hiện dự án. Khẩn trương phân bổ chi tiết toàn bộ kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 làm căn cứ để triển khai kế hoạch đầu tư hằng năm….

Hoàn thiện thủ tục đầu tư, giao kế hoạch vốn trung hạn quá chậm

Trình bày Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính - Ngân sách, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh cho biết, kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 được Quốc hội thông qua vào tháng 7.2021, sớm hơn gần 1 năm so với giai đoạn 2016 - 2020, đã tạo ra sự chủ động cho các bộ, ngành, địa phương sớm triển khai thực hiện ngay từ đầu nhiệm kỳ, góp phần triển khai đồng bộ kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025, thúc đẩy nền kinh tế vượt qua khó khăn, phục hồi và tiếp tục phát triển.

Tuy nhiên, qua giám sát thực tế và báo cáo của các bộ, ngành cho thấy, việc hoàn thiện các thủ tục đầu tư, giao kế hoạch vốn trung hạn quá chậm. Qua 3 năm 2021-2023, Chính phủ trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến nhiều lần trước khi giao kế hoạch đầu tư công trung hạn, nhưng vẫn còn 7% kế hoạch đầu tư công trung hạn chưa được giao do các dự án chưa đủ thủ tục đầu tư, dẫn đến kéo dài thời gian giao vốn, ảnh hưởng tiến độ thực hiện giải ngân và hiệu quả nguồn vốn đầu tư.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách lưu ý, công tác lập kế hoạch đầu tư vốn NSNN chưa sát với khả năng thực hiện và giao nhiều lần trong năm 2021, 2022 dẫn đến không phân bổ được hết kế hoạch vốn được giao; công tác chuẩn bị dự án đầu tư là một khâu yếu, tình trạng khi có vốn mới tiến hành chuẩn bị đầu tư, phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định dự án không thực hiện đúng quy định Luật Đầu tư công, dẫn đến “vốn chờ dự án đủ thủ tục” đang tiếp tục diễn ra, ảnh hưởng lớn tới tiến độ phân bổ, giao kế hoạch vốn, tổ chức thực hiện…

Về dự kiến thực hiện 2 năm còn lại của kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho biết, đối với nguồn vốn NSTW, đa số ý kiến Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, với thực tế bố trí vốn NSTW hiện nay, việc phân bổ, giao kế hoạch vốn trung hạn và hàng năm chậm, cân đối nguồn cho chi đầu tư công không đạt kế hoạch, yêu cầu cân đối nguồn vốn trong 2 năm còn lại là khá lớn.

Bên cạnh đó, vốn bố trí cho các dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội theo Nghị quyết số 43 giải ngân rất thấp, tạo áp lực lớn cho bố trí nguồn lực và tổ chức thực hiện giải ngân vốn.

Do vậy, khả năng cân đối đủ nguồn vốn NSTW là hết sức khó khăn để triển khai thực hiện có hiệu quả hơn trong 2 năm còn lại của kế hoạch đầu tư công trung hạn, trong khi vai trò chủ đạo của NSTW chưa đảm bảo, nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước thuộc NSTW dự kiến hụt thu lớn.

Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề nghị Chính phủ đánh giá kỹ khả năng cân đối vốn thực tế, tình hình giải ngân vốn đã phân bổ 3 năm qua, tập trung phân bổ, điều chỉnh vốn cho các dự án có khả năng giải ngân để đẩy nhanh tiến độ, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Về kế hoạch đầu tư vốn nước ngoài, Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, Chính phủ cần chỉ đạo các Bộ, ngành phối hợp chặt chẽ với các nhà tài trợ cho vay vốn để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn, tránh kéo dài, lãng phí nguồn lực. Chính phủ cần đàm phán, thống nhất với các nhà tài trợ để hài hòa quy định của nhà tài trợ với luật pháp trong nước và xây dựng phương thức vay vốn mới, đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn vay.

Với nguồn vốn NSĐP, đa số ý kiến Ủy ban Tài chính - Ngân sách cơ bản nhất trí với dự kiến của Chính phủ và đề nghị Chính phủ chỉ đạo các địa phương thực hiện theo đúng Nghị quyết số 29/2021/QH15 của Quốc hội và Luật Đầu tư công.

Ngoài ra, qua giám sát tại một số địa phương, Ủy ban Tài chính - Ngân sách nhận thấy, trong năm 2023, hầu hết địa phương giao kế hoạch đầu tư công từ nguồn thu cấp quyền sử dụng đất cao, trong khi kết quả thu năm 2023 từ nguồn này dự kiến đạt thấp, điều này ảnh hưởng đến cân đối, bố trí vốn cho các dự án đầu tư công. Vì vậy, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các địa phương đánh giá kỹ về khả năng thu tiền sử dụng đất đề có giải pháp xử lý phù hợp; điều chỉnh các dự án theo quy định; đồng thời, xây dựng kế hoạch năm 2024 bảo đảm tính khả thi, sát thực tế tránh bị động trong thực hiện cân đối thu, chi NSNN, có thể dẫn đến các dự án thiếu vốn, dở dang, kéo dài, ảnh hưởng đến việc triển khai thực hiện trong các năm tiếp theo.

Ủy ban Tài chính - Ngân sách cũng kiến nghị, Chính phủ chỉ đạo các bộ, cơ quan trung ương và địa phương nghiêm túc thực hiện quy định của Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách Nhà nước và các Nghị quyết của Quốc hội. Siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong quản lý đầu tư công, gắn trách nhiệm của người đứng đầu với kết quả thực hiện kế hoạch đầu tư công. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc triển khai thực hiện kế hoạch đầu tư công, bảo đảm đúng mục đích, hiệu quả, tiết kiệm, chống lãng phí và tuân thủ đúng quy định của pháp luật.

Chính phủ cần chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tăng cường các giải pháp khắc phục những tồn tại hạn chế trong quá trình thực hiện kế hoạch đầu tư công, đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công, bảo đảm chất lượng công trình, dự án, sử dụng vốn đầu tư công tiết kiệm, hiệu quả, không thất thoát, lãng phí nguồn ngân sách nhà nước.

Bên cạnh đó, đề nghị đẩy nhanh tiến độ quyết toán các công trình, dự án hoàn thành, báo cáo cụ thể danh mục, số lượng dự án sử dụng vốn đầu tư công giai đoạn 2021-2025 đã hoàn thành đến hết năm 2022 và dự kiến hết năm 2023. Khẩn trương rà soát các quy định pháp luật liên quan đến kế hoạch đầu tư công trung hạn, sửa đổi, bổ sung các quy định để đảm bảo đồng bộ, thống nhất với Luật Đầu tư công và các luật liên quan…