Đã bảo đảm quyền có việc làm của người lao động
Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (năm 2013) kế thừa tinh thần của Hiến pháp qua các thời kỳ đã tiếp tục khẳng định “Công dân có quyền làm việc, lựa chọn nghề nghiệp, việc làm và nơi làm việc” và “Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tạo việc làm cho người lao động”.
Nhằm cụ thể hoá Hiến pháp năm 2013 và thể chế hoá chủ trương, đường lối, quan điểm và định hướng xây dựng đất nước của Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 16.11.2013, Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 6 đã thông qua Luật Việc làm (Luật số 38/2013/QH13).
Luật Việc làm có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2015 bao gồm 7 Chương, 62 Điều quy định về chính sách hỗ trợ tạo việc làm; thông tin thị trường lao động; đánh giá, cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia; tổ chức và hoạt động dịch vụ việc làm; bảo hiểm thất nghiệp. Trên cơ sở các quy định của pháp luật về việc làm, Chính phủ cũng đã ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể các quy định của Luật pháp cũng như nhiều cơ chế, chính sách cụ thể liên quan đến quyền có việc làm của người lao động và quyền tuyển dụng lao động của người sử dụng lao động, bảo đảm hài hoà quyền lợi và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ lao động. Đó là các chính sách về hỗ trợ tạo và tự tạo việc làm cho người lao động, nhất là cho các nhóm lao động yếu thế; các chính sách hỗ trợ người lao động thất nghiệp nhanh chóng quay trở lại thị trường lao động - chính sách bảo hiểm thất nghiệp; các chính sách về tư vấn, giới thiệu việc làm, cung ứng lao động, định hướng nghề nghiệp, thông tin dự báo thị trường lao động nhằm kết nối cung cầu lao động.
Theo đó, Luật Việc làm đã góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật quản lý nhà nước về việc làm của Việt Nam, tạo hành lang pháp lý điều chỉnh các vấn đề về chính sách hỗ trợ tạo việc làm; thông tin thị trường lao động; đánh giá, cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia; tổ chức, hoạt động dịch vụ việc làm; bảo hiểm thất nghiệp.
Cần bao phủ hết các đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp
Mặc dù đã đạt được những kết quả trên, nhưng sau gần 10 năm thực hiện, Luật Việc làm 2013 đã bộc lộ một số hạn chế. Cụ thể, một số các quy định, chính sách của Luật Việc làm 2013 chưa bảo đảm sự phù hợp, thống nhất với quy định của các văn bản hiện hành có liên quan, như Quy định về độ tuổi người lao động chưa phù hợp với Bộ Luật Lao động 2019; một số quy định liên quan tới việc tổ chức thực hiện về bảo hiểm thất nghiệp chưa thống nhất với Luật Bảo hiểm xã hội 2024 vừa được Quốc hội thông qua; Quy định về điều kiện thành lập trung tâm dịch vụ việc làm không còn phù hợp với quy định tại Luật Quy hoạch năm 2017...
Cùng với đó, các quy định, chính sách của Luật Việc làm 2013 chưa kịp thời đáp ứng các yêu cầu của phát triển kinh tế - xã hội. Vấn đề này được thể hiện qua thực tế khi thế giới đang bước vào thời đại Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với bản chất là dựa trên cuộc cách mạng kỹ thuật số. Việt Nam là một trong những quốc gia có nền kinh tế phát triển với tốc độ nhanh nhờ vào định hướng phát triển nền kinh tế số, thúc đẩy sự phát triển kinh tế số. Theo đó, phát triển kinh tế số mở ra các cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, với nhiều hình thức việc làm đa dạng, từ việc làm đòi hỏi trình độ cao đến những việc làm với trình độ phổ thông.
Tuy nhiên, một bất cập hiện nay là chưa có quy định chính sách trong việc chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thông tin thị trường lao động, hoạt động dịch vụ việc làm; thiếu các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển việc làm sáng tạo, việc làm trong bối cảnh kinh tế số, chuyển đổi số; chưa có quy định, chế tài bảo vệ quyền lợi của người lao động cũng như xử lý cụ thể đối với các hành vi giao dịch việc làm trên môi trường mạng…
Bên cạnh đó, đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của Luật Việc làm chưa bao phủ hết tất cả đối tượng có quan hệ lao động; còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thỏa đáng đến giải pháp phòng ngừa thất nghiệp; một số quy định về chế độ trợ cấp thất nghiệp, căn cứ đóng bảo hiểm thất nghiệp không còn phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW. Trong khi, một số quy định của Luật Việc làm năm 2013 chưa bảm bảo phù hợp với điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên: Luật Việc làm quy định về dịch vụ việc làm bao gồm các hoạt động tại Khoản 1 Điều 36 cũng chưa bao phủ hết các hoạt động theo Công ước số 88 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) về dịch vụ việc làm mà Việt Nam đã tham gia. Công ước số 88 của ILO nhấn mạnh dịch vụ việc làm phải được hợp thành một hệ thống quốc gia bao gồm một mạng lưới các cơ quan dịch vụ việc làm địa phương hoặc vùng, nhưng hiện nay các trung tâm hoạt động chưa có sự phối hợp, kết nối, chia sẻ dữ liệu, hoạt động giữa các Trung tâm còn hạn chế và chưa thể hiện nguyên tắc thống nhất về hoạt động nghiệp vụ.
