- Xin ông cho biết, khái niệm Index có từ khi nào?

- Trên thế giới, trong lịch sử xuất bản sách in ở châu Âu cách đây 5 thế kỷ đã xuất hiện Index và áp dụng cho việc làm sách. Sau đó vấn đề Index ngày càng quan trọng đối với các nước châu Âu và Mỹ, nên bắt đầu thế kỷ XVIII thành tiêu chuẩn xuất bản các sách phi hư cấu (không phải sách văn học) đều phải có Index. Trước thời kỳ đó cũng đã xuất hiện Index nhưng chỉ có các giáo sỹ làm nhằm để trích dẫn các giáo huấn một cách thuận tiện hơn. 

- Hiện tại, Index đã có nhiều trên thế giới chưa ông ?

- Như tôi đã nói, Index đã có từ rất lâu đời, và bây giờ trở thành tiêu chuẩn xuất bản tại các nước châu Âu và Mỹ. Tại vì những học giả tại phương Tây hiểu rõ mục đích làm sao cho hoàn thiện văn hóa đọc, tìm hiểu về vấn đề gì thì phải biết thấu đáo. Vì thế, Index là chìa khóa để giúp người đọc hiểu rõ chuyên sâu về vấn đề đang đọc và nghiên cứu. Index cũng xuất hiện ngay tại phòng thư viện, giúp tra cứu các đầu sách một cách dễ dàng cho người mượn sách.

Index là nguyên nhân cấu thành lên Google, khi xuất hiện mạng internet thì quá nhiều thông tin, từ đó xuất hiện từ khóa, và nhờ công cụ này tra cứu rất nhanh. Index đã được Google coi là thuật ngữ dùng để chỉ quá trình Spider (Con bọ) tìm kiếm của bộ máy tìm kiếm Google tìm thấy dữ liệu từ một website sau đó lưu trữ lại, đánh giá và so sánh mức độ uy tín của dữ liệu đó. Đó là một dạng Index theo công nghệ áp dụng.

Tất cả sách bản quyền của nước ngoài, nguyên bản Index, nếu bỏ cái này là vi phạm bản quyền. Điều này, ở Việt Nam đang mắc phải rất nhiều. Rất nhiều cuốn sách được dịch ra đều bị lược bỏ phần Index.

- Ông có thể cho biết những khó khăn, thuận lợi khi áp dụng Index vào cuốn sách? 

- Thuận lợi khi làm sách Index là việc dịch sách nước ngoài sang tiếng Việt, khi đó quyển sách cần dịch có sẵn Index nên không phải liệt kê và bổ sung thêm Index vào cuốn sách, mình chỉ chuyển ngữ từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt. Đối với tác giả Việt Nam giỏi tiếng Anh khi viết sách có yêu cầu Index và làm được ngay. Thậm chí tại Việt Nam, những cuốn sách có nội dung Index đã có từ lâu. Cụ thể vào những năm trước 1954, các cuốn sách thời bao cấp ngoài miền Bắc, những sách được dịch giả đầu tư nghiêm túc, sách chuyên ngành của Liên Xô truyền bá khoa học kỹ thuật, khoa học xã hội đều có Index. Nhưng cách thức làm Index vào cuốn sách không được duy trì và dần mất đi theo thời gian. Vì thế, cái khó khăn hiện tại khi làm Index cho cuốn sách do người Việt làm là những dịch giả, những tác giả viết ra cuốn sách không có sự nghiêm túc đầu tư vào các tác phẩm của mình, bao biện rằng tốn kém chi phí sản xuất khi bổ sung thêm các mục Index vào cuốn sách và thường loại bỏ Index ra khỏi cuốn sách. Nếu tính về chi phi in thêm những từ khóa trong Index vào cuốn sách, thì một cuốn sách chỉ phải dành từ 1 đến 4  trang để bổ sung Index, với chi phí khoảng gần 300 đồng/1trang thì chỉ mất khoảng 300 đến 1.000 đồng. Chúng ta nhận thấy những người dịch sách, họ thừa có khả năng để hiểu rõ tầm quan trọng của Index vào một cuốn sách, điều này chứng tỏ việc làm không nghiêm túc của các tác giả.

- Ông cho biết tầm quan trọng của Index trong thời kỳ hiện tại ?

 - Khi đọc một cuốn sách nghiên cứu về bất cứ lĩnh vực nào, sử dụng Index, người đọc sẽ dễ dàng tìm kiếm những từ, cụm từ mà họ quan tâm trong toàn bộ nội dung cuốn sách, nó chỉ rõ số trang, đoạn xuất hiện từ, cụm từ tìm kiếm. Khi lật sang số trang chứa đựng nội dung đó thì sẽ hiểu rõ từ, cụm từ đó một cách thấu đáo và nhiều chiều khác nhau. Nhờ Index, sẽ giúp việc người đọc có thể đọc nhanh, hiểu nhanh, nắm vững nội dung chính yếu của sách trong thời gian ngắn nhất mà đôi khi không phải đọc hết cả cuốn sách. Index được coi là công cụ tra cứu trực tiếp trong tài liệu sách giúp người đọc thỏa mãn nhu cầu đọc, nhu cầu thông tin của mình một cách hiệu quả nhất.

Việt Nam đã chính thức vào TPP và sẽ tiếp cận những điều quý giá nhất các tiêu chuẩn kỹ thuật các nước phát triển công nghệ cao, chúng ta phải tìm đọc những cuốn sách của họ và dịch cho mọi người xem. Khi tiếp cận bộ kỹ thuật này, phải biết cách tiếp cận theo đúng thuật ngữ và những từ khóa Index để cập nhật tinh hoa công nghệ một cách dễ dàng. Điều này phải phụ thuộc cách hiểu biết Index của người tiếp cận một cách đúng đắn. Nếu dịch sai, thì có thể hiểu sai, hiểu không đúng các khái niệm đó vì cách tiếp cận thuật ngữ không đúng không chính xác. Điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng trong cách vận hành kỹ thuật.

Trao tặng những cuốn sách có Index tới các em học sinh tại Bắc Giang	Ảnh: Thanh Bình

Hiện tại, Việt Nam ít có sách có Index, nên khả năng tự học rất kém dẫn đến phải đi học thêm. Việc cuốn sách không có Index, giống như một người đi ở sa mạc không có định hướng để đọc. Không có Index, học sinh và sinh viên sẽ không tìm hiểu kỹ lưỡng những việc mà mình đang nghiên cứu và phải đọc hết cuốn sách để tìm ra số trang, số đoạn có chứa nội dung cần. Điều này khiến tốn thời gian, thậm chí không giúp học sinh và sinh viên không nắm chăc nội dung mình cần. Sách không có bảng tra cứu Index sẽ là lỗi của các trường học, các nhà xuất bản làm cho học sinh và sinh viên không thể tiếp cận nội dung nhanh chóng. 

- Index với từ điển khác gì nhau, thưa ông? 

- Index là nơi chứa đựng những từ, những nội dung có giá trị nhất của cuốn sách đã được tác giả bỏ công sức để đánh dấu, gom nó lại một chỗ. Tại Index, sẽ gồm có những thuật ngữ, từ chuyên môn, từ khóa, các danh từ (gồm tên, địa danh) liên quan đến nội dung cuốn sách được nhóm thành một phần và được sắp xếp theo ABC, phần tiếp theo bên cạnh là số trang chứa những nội dung đó. Có thể hiểu nôm na rằng những từ tại Index là những cái ghim nhỏ của cuốn sách, nó đánh dấu những từ quan trọng có giá trị đắt nhất để giúp người đọc tiếp cận dễ dàng nhất. Còn về từ điển, thì thường thường giải thích ý nghĩa, từ nguyên, cách dùng, và kèm theo các ví dụ về cách sử dụng từ đó. Tuy nhiên, vẫn có một số Index đã lồng ghép từ điển vào để thêm phong phú hơn. Loại Index lồng ghép gồm 3 phần, phần từ, cụm từ (chia theo ABC); phần số trang; phần giải thích từ ngữ.

- Ông có thể cho biết một vài đơn vị đã có chủ trương đưa Index vào những đầu sách của mình?

- Hiện tại, Việt Nam đã có một vài đơn vị đã làm Index nghiêm túc rõ ràng như NXB Kim Đồng, NXB Giáo dục, Công ty Đông A, Công ty Long Minh… thậm chí các trường đại học lớn như Trường Đại học Hoa Sen, Trường đại học FPT cũng đã đầu tư Index vào các sách học.

- Trong tương lai, công ty Long Minh sẽ tiếp tục làm Index?

- Việc làm Index rất là quan trọng, vì thế công việc sẽ tiếp tục tiến hành và phát triển hơn nữa. Công ty sẽ tiến hành nghiên cứu làm ra những cuốn sách ebook có gắn liền Index để giúp các bạn đọc tra cứu dễ dàng hơn. 

- Xin cảm ơn ông!