Thống nhất về quy trình, thủ tục
Khẳng định vai trò của cửa khẩu biên giới là nơi thực hiện toàn bộ thủ tục đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, phương tiện vận tải và người xuất nhập cảnh qua lại biên giới với các nước láng giềng; Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Âu Anh Tuấn cho biết, cần có sự thống nhất và triển khai chuyển đổi số về quy trình thủ tục đối với hàng hóa, phương tiện, người qua lại biên giới.
Hiện nay, một số địa phương đã triển khai nền tảng cửa khẩu số như Lạng Sơn, Lào Cai và một số tỉnh cũng đang nghiên cứu mô hình này. Theo đánh giá tại dự thảo Đề án Cửa khẩu số, nền tảng cửa khẩu số tại một số địa phương đang được xây dựng trên nền tảng công nghệ mới; việc thu thập dữ liệu được thực hiện nhanh chóng, tiện lợi, việc tìm kiếm thông tin cũng thuận lợi hơn.
Hiện nay, Bộ Tài chính đã giao Tổng cục Hải quan nghiên cứu, xây dựng dự thảo Đề án Cửa khẩu số dựa trên các Hiệp định Thương mại, vận tải, hợp tác phát triển kinh tế cửa khẩu với Trung Quốc, Lào, Campuchia và các luật hiện hành tại Việt Nam. Đề án sẽ áp dụng tại các cửa khẩu biên giới đất liền theo quy định tại Nghị định số 112/2014/NĐ-CP ngày 21.11.2014 về quản lý cửa khẩu biên giới đất liền, nơi có đủ các lực lượng: Biên phòng, Hải quan, Kiểm dịch.
Đề án đưa ra các giải pháp xây dựng mô hình cửa khẩu số dựa trên việc ứng dụng công nghệ thông tin, nhằm hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; số hóa quy trình thủ tục liên quan đến hàng hóa xuất nhập khẩu, phương tiện vận tải xuất nhập cảnh qua cửa khẩu biên giới đường bộ; bảo đảm công khai, minh bạch, rút ngắn thời gian thông quan, giảm thời gian lưu giữ tại cửa khẩu, giảm chi phí cho doanh nghiệp, tạo thuận lợi thương mại.
Đồng thời, nâng cao năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước tại cửa khẩu; hỗ trợ tích cực cho công tác quản lý điều hành của chính quyền địa phương các tỉnh biên giới; giúp các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức, cá nhân theo thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ có thể theo dõi kết quả giải quyết thủ tục hành chính, theo thời gian thực trên Cổng thông tin Một cửa quốc gia.
Bên cạnh đó, thống nhất tiến đến chuẩn hóa mô hình quản lý, quy trình nghiệp vụ xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh tại các cửa khẩu biên giới đường bộ, phù hợp với nhu cầu hội nhập, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển hợp tác kinh tế - thương mại giữa Việt Nam với các nước láng giềng, qua nước láng giềng sang nước thứ 3 theo hướng chính quy, hiệu quả, bền vững.
Bổ sung khái niệm cửa khẩu số
Theo các chuyên gia, cửa khẩu số là một khái niệm mới, chưa được quy định tại văn bản quy phạm pháp luật, chưa phân định rõ trách nhiệm của các lực lượng quản lý nhà nước khác tại khu vực cửa khẩu… Mặt khác, nếu mỗi địa phương xây dựng một nền tảng cửa khẩu số và ban hành quy trình sử dụng riêng để áp dụng cho hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh trên địa phương mình sẽ dẫn đến lãng phí nhân lực và tài chính đầu tư xây dựng hệ thống công nghệ thông tin…
Từ thực tiễn, Tổng cục Hải quan đề xuất giải pháp xây dựng mô hình cửa khẩu số theo hướng bổ sung khái niệm cửa khẩu số tại Điều 4 Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 85/2019/NĐ-CP ngày 14.11.2019 quy định thực hiện thủ tục hành chính theo Cơ chế một cửa quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN và kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.
Theo đó, cửa khẩu số là hình thức số hóa việc thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu qua cửa khẩu biên giới đường bộ trên nền tảng ứng dụng Cơ chế Một cửa quốc gia.
Bên cạnh đó, sửa đổi Nghị định 85/2019/NĐ-CP quy định về trao đổi thông tin để thực hiện thủ tục đối với phương tiện vận tải đường bộ. Việc thực hiện thủ tục, trao đổi, chia sẻ và khai thác thông tin đối với phương tiện vận tải đường bộ nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh; thông tin trước về hành khách và hàng hóa tại các cửa khẩu đường bộ quốc tế, cửa khẩu chính, cửa khẩu phụ nơi được thực hiện thông qua Cổng thông tin Một cửa quốc gia.
Bộ Tài chính, Bộ Quốc phòng, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Y tế, Bộ Giao thông Vận tải có trách nhiệm xây dựng và kết nối hệ thống với Cổng thông tin Một cửa quốc gia để tiếp nhận, xử lý thông tin hoặc trực tiếp truy cập Cổng thông tin Một cửa quốc gia để tiếp nhận, xử lý thông tin. Đồng thời, quy định về thủ tục khai báo, cung cấp và xử lý thông tin đối với phương tiện vận tải đường bộ xuất cảnh; thủ tục khai báo, cung cấp và xử lý thông tin đối với phương tiện vận tải đường bộ nhập cảnh.
Về giải pháp công nghệ thông tin, Tổng cục Hải quan cũng đề xuất nâng cấp Cổng thông tin Một cửa quốc gia; kết nối trang thiết bị, máy móc. Cùng với đó là giải pháp về máy móc, trang thiết bị, cơ sở hạ tầng tại cửa khẩu để đáp ứng yêu cầu kiểm tra, kiểm soát, đầu tư lắp đặt trang thiết bị cũng như công tác hiện đại hóa…
