Tượng đài được xây dựng vào tháng 10 năm 2006, đúng dịp kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Đại học Bách khoa Hà Nội.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp, khi khánh thành tượng đài đã đề lời tặng “Tổ Quốc ghi công lớp lớp thầy giáo, sinh viên đã xếp bút nghiên lên đường chiến đấu và đóng góp xứng đáng vào chiến thắng của dân tộc. Tinh thần yêu nước mãi mãi là ngọn lửa soi sáng các thế hệ thanh niên Việt Nam trong sự nghiệp phát triển đất nước trở thành quốc gia giàu mạnh, hòa bình và hạnh phúc”.
Khu tượng đài "Sinh viên lên đường bảo vệ Tổ Quốc" là nơi tưởng niệm các thế hệ sinh viên “xếp bút nghiên lên đường chiến đấu” bảo vệ Tổ Quốc.
Tháng 9 năm 1971, trên 600 sinh viên Đại Học Bách Khoa Hà Nội cùng hàng nghìn sinh viên các trường đại học khác tại Thủ đô đã tạm gác bút nghiên, tạm biệt thầy cô, bạn bè và mái trường để lên đường vào Nam chiến đấu. Họ cùng tham gia những trận chiến ác liệt nhất để giành lại và gìn giữ từng tấc đất, đặc biệt là chiến dịch 81 ngày đêm bảo vệ Thành Cổ Quảng Trị mùa hè 1972.
Trong những cuộc chiến đấu khốc liệt ấy, rất nhiều người lính sinh viên ngã xuống, không thể quay trở lại mái trường thân yêu.
Sau ngày thống nhất, những người lính còn lại lại trở về với cuộc đời sinh viên. Nhiều người trong số hộ sau này đã trở thành những nhà khoa học, nhà giáo, nhà quản lý, tướng lĩnh quân đội,…
Theo đại diện Đại học Bách khoa Hà Nội, từ nhiều năm nay, trong các buổi lễ tốt nghiệp, sinh viên nhà trường thường đặt hoa ở tượng đài "Sinh viên lên đường bảo vệ Tổ Quốc" để tỏ lòng biết ơn các thế hệ đi trước. Sinh viên chủ động làm việc này, không qua thầy cô hay nhà trường tổ chức, phát động. Hành động của các em khiến thầy cô rất bất ngờ và xúc động.
Tại Đại học Bách khoa Hà Nội, sinh viên ngay khi bước vào năm nhất thường trải qua hoạt động chào cờ trước đài tưởng niệm "Sinh viên lên đường bảo vệ Tổ Quốc" mỗi thứ hai đầu tuần, sau đó tới thăm Phòng truyền thống Bách khoa. Có lẽ chính từ đó, các em hiểu về ý nghĩa của đài tưởng niệm, hiểu về truyền thống Bách khoa để tri ân thế hệ đi trước.
Một số hình ảnh sinh viên Bách khoa đặt hoa tri ân tại tượng đài "Sinh viên lên đường bảo vệ Tổ Quốc", trong ngày lễ tốt nghiệp:
