Thực trạng đáng lo ngại
BHXH là chính sách trụ cột của hệ thống an sinh xã hội, BHXH như “của để dành”, được Nhà nước bảo hộ nhằm bảo đảm quyền lợi tốt hơn cho họ khi hết tuổi lao động. Thời gian qua, BHXH tỉnh Đồng Nai luôn quan tâm chỉ đạo và tiếp nhận, giải quyết đầy đủ, kịp thời các chế độ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp, bảo đảm quyền lợi cho người tham gia, đặc biệt tăng cường truyền thông về việc không khuyến khích người lao động nhận BHXH một lần; người lao động cần cân nhắc, suy xét, tiếp tục tham gia BHXH thay vì rút BHXH một lần.
Tuy nhiên, cùng với việc gia tăng nhận BHXH một lần trên cả nước, số người hưởng BHXH một lần trên địa bàn tỉnh cũng ngày càng gia tăng. Năm 2021, toàn tỉnh có 48.687 người hưởng BHXH một lần, tăng 0,7% so với năm 2020; năm 2022, có 51.643 người hưởng BHXH một lần, tăng 6,1% so với năm 2021; năm 2023, có 59.114 người hưởng BHXH một lần, tăng 14,5% so với năm 2022; trong 6 tháng đầu năm 2024 (tính đến 25.6), có 30.840 người hưởng BHXH một lần, giảm 11,2% so với cùng kỳ 6 tháng đầu năm 2023.
Với việc người lao động ồ ạt rút BHXH một lần là thực trạng đáng lo ngại, vì không những dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn đối với hệ thống an sinh xã hội về bảo đảm tính bền vững, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi lâu dài của người lao động, trở thành gánh nặng an sinh cho xã hội, gia đình và chính bản thân người lao động.
Theo đại diện BHXH tỉnh Đồng Nai, có nhiều nguyên nhân dẫn đến gia tăng số người hưởng BHXH một lần. Trong đó, nguyên nhân chủ yếu là do khó khăn về tài chính. Đặc biệt, trong giai đoạn 2020 - 2022, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, hoạt động của doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, người lao động mất việc làm. Sau khi hưởng trợ cấp thất nghiệp, người lao động chưa tìm được việc làm mới, do vậy hưởng BHXH một lần để giải quyết nhu cầu tài chính cá nhân. Dù đa số người lao động biết đến quy định tham gia và bảo lưu thời gian tham gia BHXH để sau này đủ điều kiện sẽ hưởng chế độ hưu trí và BHYT, song vẫn lựa chọn nhận trợ cấp BHXH một lần để lấy một khoản tiền để giải quyết nhu cầu cuộc sống trước mắt…
Mặt khác, do quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con” và thói quen về lối sống vùng miền như thói quen tích lũy và ít có thói quen tích lũy. Do vậy, khi bị mất việc làm người lao động tại khu vực phía Nam không có tiền để trang trải cuộc sống và có xu hướng mong muốn nhận tiền BHXH một lần. Cùng với đó, một số người lao động còn e ngại chính sách BHXH thay đổi sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi và do tâm lý lao động trẻ cho rằng nhu cầu trước mắt quan trọng hơn so với việc đóng BHXH đủ thời gian để được hưởng lương hưu nên đã hưởng BHXH một lần.
Đẩy mạnh tuyên truyền, tư vấn, đối thoại
BHXH một lần là quyền lợi của người tham gia BHXH. Song, việc người lao động rút BHXH một lần chỉ có “lợi trước mắt” giải quyết đời sống hiện tại nhưng có ‘hại lâu dài”. Hay nói cách khác, là người lao động tự đánh mất “của để dành” quý giá để sống an nhàn trong ương lai. Nếu nhận BHXH một lần, khi hết tuổi lao động, người lao động sẽ mất đi cơ hội hưởng lương hưu và không được cấp thẻ BHYT miễn phí...
Để hạn chế tình trạng người lao động hưởng BHXH một lần, Giám đốc BHXH tỉnh Đồng Nai Phạm Minh Thành cho biết, ngành BHXH tỉnh tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức của người lao động về vai trò, lợi ích lâu dài của chính sách BHXH, những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần. Đồng thời, tăng cường tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện để người lao động khi chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc có cơ hội tham gia BHXH tự nguyện.
BHXH tỉnh đã đẩy mạnh truyền thông vận động người lao động không nhận BHXH một lần dưới nhiều hình thức như tổ chức hội nghị tuyên truyền trực tiếp đến người lao động tại các doanh nghiệp, nhất là những đơn vị có số lao động lớn; tăng cường tuyên truyền qua loa truyền thanh xã, phường, thị trấn, trong đó, chú trọng tuyên truyền về những hệ lụy của việc nhận BHXH một lần, những lợi ích khi không nhận BHXH một lần với thời lượng và tần suất phát thanh tăng cao; truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng; qua các trang mạng xã hội của BHXH tỉnh như trang fanpage, Zalo OA… Nhằm giúp người lao động yên tâm làm việc và tiếp tục tham gia BHXH, BHYT, không nhận BHXH một lần để bảo đảm quyền lợi lâu dài.
Hàng năm, BHXH tỉnh cũng tiến hành phối hợp các sở, ban, ngành, các tổ chức chinh trị - xã hội tổ chức các hội nghị tuyên truyền tư vấn, đối thoại chính BHXH, BHYT đến các nhóm đối tượng tại cơ sở. Xây dựng chương trình, nội dung, phương pháp truyền thông phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng địa phương đưa chính sách BHXH, BHYT đến với Nhân dân.
Theo Giám đốc BHXH tỉnh Đồng Nai, một trong những giải pháp mang lại hiệu quả rõ rệt đó là cán bộ, viên chức ngành BHXH nỗ lực tuyên truyền cho người lao động về việc không nên nhận BHXH một lần và vận động ngay khi tiếp nhận hồ sơ rút BHXH một lần tại bộ phận "một cửa” BHXH tỉnh, BHXH các huyện, thành phố và bộ phận Chăm sóc khách hàng, BHXH tỉnh. Khi được cán bộ BHXH phân tích và vận động nhiều người lao động đã hiểu rõ hơn về chính sách BHXH, về những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần, có sự cân nhắc, suy xét và đã không nộp hồ sơ hưởng trợ cấp BHXH một lần.
