Tham dự tọa đàm có Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; đại diện các bộ, ban, ngành, đoàn thể trung ương và TP. Hà Nội, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật.
Phát biểu đề dẫn tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, cho biết, lần đầu tiên Đảng cộng sản Đông Dương nêu lên một văn kiện có tính chất như một cương lĩnh văn hóa; xác định nội dung, tính chất, tổ chức, định hướng phát triển của một cuộc cách mạng văn hóa chỉ có thể gắn với cuộc cách mạng giải phóng dân tộc và tương lại của nền văn hóa ấy sau khi cách mạng đã thành công…
Theo PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Đề cương đã khẳng định các nguyên tắc, tính chất, nội dung, nhiệm vụ của cách mạng văn hóa của nước ta lúc đó và nhiều năm sau.
“Đề cương về văn hóa Việt Nam ngay từ khi ra đời đã khẳng định tư duy, tầm nhìn, trí tuệ, bản lĩnh của Đảng ta về cách mạng và văn hóa; như ngọn đèn pha soi rọi cho những người cộng sản và toàn dân nhìn thấy con đường mình đang đi và sẽ đi tới; động viên, thức tỉnh, dẫn đường giới trí thức, văn nghệ sĩ, những người nặng lòng với đất nước, dấn thân cùng Đảng cộng sản Đông Dương để cứu nước, cứu dân; hăng hái tham gia mặt trận văn hóa, tư tưởng; không bi quan, dao động, không bị ru ngủ bởi luận điệu và luận thuyết sai trái, lừa gạt của chế độ phát xít, thực dân. Đề cương khẳng định: Văn hóa dân tộc Việt Nam sẽ do cách mạng dân chủ giải phóng thắng lợi mà được cởi mở xiềng xích và sẽ đuổi kịp văn hóa tân dân chủ thế giới”, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh.
Trên 30 tham luận tại tọa đàm đã phân tích, làm rõ quan điểm cơ bản về văn hóa, văn nghệ và giá trị lý luận, thực tiễn sâu sắc, lâu bền của Đề cương về văn hóa Việt Nam 1943. Làm rõ quá trình kế thừa, vận dụng và phát triển những nội dung quan trọng của Đề cương về văn hóa Việt Nam 1943 trong việc xây dựng và phát triển tư duy lý luận văn nghệ Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử. Tập trung phân tích sâu sắc quá trình vận dụng, sáng tạo và phát triển của đường lối văn nghệ thời kỳ đổi mới và hội nhập.
Đặc biệt, ý kiến của các đại biểu cũng đề xuất định hướng và những nội dung cần tiếp tục nghiên cứu, vận dụng, phát triển để xây dựng hệ thống lý luận văn nghệ Việt Nam thời kỳ đổi mới và hội nhập, như đề xuất đổi mới chính sách đãi ngộ, sử dụng, đồng thời tôn vinh tài năng và cống hiến của đội ngũ văn nghệ sĩ và những người làm công tác văn hóa; xây dựng môi trường văn hóa số phù hợp với nền kinh tế, xã hội số và công dân số, làm cho văn hóa thích nghi và điều tiết sự phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư…
Phát biểu kết luận tọa đàm, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định, Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 là một văn kiện có tính cương lĩnh đầu tiên, chiến lược đầu tiên của Đảng về văn hóa, thể hiện sự kiên định và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện thực tiễn của cách mạng Việt Nam. Ra đời vào hoàn cảnh bí mật, vào đêm trước của cách mạng tháng Tám, với dung lượng hết sức ngắn gọn, cô đọng và súc tích, nhưng Đề cương đã bao quát những vấn đề căn bản về quan điểm, thái độ của Đảng đối với vấn đề văn hóa...
Bản Đề cương đã chỉ ra những hạn chế và những nguy cơ của văn hóa Việt Nam trong quá khứ và đương thời, từ đó đề xuất đường lối xây dựng nền văn hóa mới: Dân tộc hóa, Đại chúng hóa và Khoa học hóa; khẳng định tính chất của “Văn hóa mới Việt Nam là một thứ văn hóa có tính chất dân tộc về hình thức và tân dân chủ về nội dung”. Những quan điểm cốt lõi ấy cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Tuy nhiên, trong tiến trình cách mạng, Đảng ta không ngừng bổ sung, phát triển và đổi mới nội dung Đề cương cho phù hợp với thực tiễn xây dựng, phát triển đất nước.
Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa chỉ rõ, giá trị lớn lao và sức sống bền vững của Đề cương về văn hóa Việt Nam đã để lại cho chúng ta nhiều bài học quý báu. Một trong những bài học quan trọng hàng đầu là sự kiên định với những vấn đề nền tảng, có tính nguyên tắc, đồng thời không ngừng tìm tòi, đổi mới, sáng tạo để tiếp tục phát triển, hoàn thiện tư duy lý luận, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng đối với lĩnh vực văn hóa, văn học, nghệ thuật.
Kỷ niệm 80 năm ra đời Đề cương về văn hóa Việt Nam cũng là thời điểm Đảng ta tiến hành tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết 23-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới. Đây là nghị quyết chuyên đề rất quan trọng đối với sự phát triển nền văn học, nghệ thuật dân tộc trong tình hình mới 15 năm đã qua, thực tiễn đã xuất hiện những yêu cầu, đòi hỏi mới, nhất là trong bối cảnh đất nước đổi mới và hội nhập ngày càng sâu rộng với sự tác động mạnh mẽ, toàn diện của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương đề nghị các nhà khoa học, văn nghệ sĩ tiếp tục tham gia tích cực, phát huy tâm huyết, trí tuệ trong quá trình tổng kết, đóng góp, tham mưu, tư vấn giúp Đảng tổng kết toàn diện, sâu sắc Nghị quyết 23-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới.
