Phản ứng chính sách của các bộ, ngành không đồng đều

Báo cáo với Đoàn giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11.01.2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và các Nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia đến hết năm 2023”, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương khẳng định, trước tình hình đất nước vô cùng khó khăn, chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội theo Nghị quyết số 43/2022/QH15 được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Nhất, với nguồn lực lớn, nhiều chính sách chưa từng có tiền lệ, đã phát huy hiệu quả tích cực, góp phần quan trọng bảo đảm an sinh xã hội, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô cũng như hỗ trợ người dân, doanh nghiệp sớm vượt qua khó khăn, phục hồi và phát triển kinh tế sau đại dịch Covid -19.

Theo đó, các mục tiêu, chỉ tiêu đề ra tại Nghị quyết đã đạt được kết quả tích cực. Kinh tế nước ta đã phục hồi và phát triển, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn… “Tăng trưởng GDP năm 2022 đạt 8,02%, là mức cao nhất trong giai đoạn 2011 - 2022. Tăng trưởng GDP trong năm 2023 là 5,05%, mặc dù thấp hơn mục tiêu đề ra, nhưng là mức khá cao so với các quốc gia trên thế giới và trong khu vực, phục hồi tích cực hơn qua từng quý và đồng đều, tăng trên cả 3 khu vực của nền kinh tế. Và, mặc dù chúng ta phải chi tiêu thêm nhiều tiền nhưng lạm phát được kiểm soát, chỉ số CPI trong cả hai năm 2022 và 2023 đều dưới chỉ tiêu Quốc hội đặt ra”, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nói.

Về việc thực hiện chính sách đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, qua tổng hợp các báo cáo của bộ, ngành, địa phương, báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đã quyết tâm, nỗ lực hoàn thiện thủ tục đầu tư cần thiết các dự án sử dụng nguồn vốn Chương trình trong thời gian ngắn, bao gồm cả các dự án quan trọng quốc gia, dự án quy mô lớn, yêu cầu phức tạp, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, địa phương, nỗ lực triển khai để giải ngân kế hoạch vốn của Chương trình. Do vậy, tổng vốn đầu tư của Chương trình đã giải ngân ước đến 31.1.2024 là 88.287 tỷ đồng, bằng 66,4% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Về tiết giảm chi phí, hỗ trợ dòng tiền tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế và người dân, Thứ trưởng Bộ Tài chính Bùi Văn Khắng cho biết, các chính sách tài khóa được quy định tại Nghị quyết số 43/2022/QH15 đã nhanh chóng đi vào cuộc sống, phát huy nhiều tác dụng, thực hiện được các mục tiêu Nghị quyết đưa ra. Thực tế, tổng số tiền miễn, giảm thuế, phí, lệ phí thực hiện theo Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội và Nghị quyết số 11/2022/NQ-CP của Chính phủ là 61.036 tỷ đồng, đạt 95% số dự kiến khi xây dựng Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội. Số tiền thực hiện gia hạn thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp, tiêu thụ đặc biệt cũng đạt mức cao.

Nhìn từ góc độ đối tượng thụ hưởng những chính sách này, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn cho biết, thông qua nhiều cuộc điều tra trong cộng đồng doanh nghiệp 3 năm qua, VCCI nhận thấy các chính sách tài khóa có độ nhận diện cao với doanh nghiệp, có tác động tốt tới hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhất là chính sách miễn, giảm thuế phí, lệ phí.

“Điều quan trọng khi triển khai thực hiện Nghị quyết này là phản ứng chính sách của các bộ, ngành không đồng đều. Triển khai thực hiện chính sách giảm thuế VAT, Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội ban hành ngày 11.1.2022 thì đến 28.2.2022, Chính phủ đã ban hành nghị định hướng dẫn thi hành là một kỷ lục trong ban hành văn bản hướng dẫn luật; là điểm sáng trong thực hiện Nghị quyết. Song, một số chính sách khác do ban hành văn bản hướng dẫn và triển khai chậm dẫn đến đi vào cuộc sống chậm”.

Nhấn mạnh thực tế nêu trên, Phó Tổng Thư ký VCCI cho rằng, qua giám sát chuyên đề này của Quốc hội, các cơ quan cần thẳng thắn đánh giá chất lượng công tác triển khai thực hiện các chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, từ đó rút kinh nghiệm cho việc ban hành và thực hiện chính sách trong thời gian tới.

Nhiều vướng mắc đã được tháo gỡ

Tiến độ thực hiện các dự án thuộc Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội là một nội dung được các thành viên Đoàn giám sát quan tâm qua nghe báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Y tế và Bộ Tài chính.  

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc giải ngân kế hoạch vốn của Chương trình còn chậm, chưa đạt yêu cầu đề ra, một số dự án đến tháng 7.2023 mới hoàn thiện thủ tục đầu tư để được giao vốn của Chương trình. Do vậy, trên cơ sở đánh giá tình hình thực hiện, các khó khăn, vướng mắc, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội cho phép kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn của Chương trình đến hết năm 2024 (Nghị quyết số 110/2023/QH15).

Báo cáo của các bộ tại cuộc làm việc với Đoàn giám sát cũng cho thấy, việc giải ngân nguồn vốn của Chương trình chưa đạt yêu cầu đề ra có nguyên nhân do việc phân bổ vốn cho các dự án cần thời gian để hoàn thiện các thủ tục trước khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội có ý kiến để giao kế hoạch vốn, nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn theo quy định của Luật Đầu tư công, trong khi đó, thời gian thực hiện và giải ngân nguồn vốn của Chương trình là tương đối ngắn. Mặt khác, tính sẵn sàng và khả năng hấp thu vốn của một số đơn vị, địa phương không cao; nhiều đơn vị chuẩn bị đề xuất chưa tốt, phải sửa nhiều lần, chậm gửi báo cáo cho bộ… dẫn đến một số bộ, ngành phải mất thời gian điều chỉnh, thay đổi danh mục dự án.

Với những khó khăn trong triển khai các dự án, tiến độ giải ngân vốn đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng thuộc Chương trình ước đến 31.1.2024 đạt 66,4% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao cho năm 2023. Do vậy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Vũ Thị Lưu Mai băn khoăn về khả năng hoàn thành các dự án có đúng thời hạn Quốc hội đưa ra (31.12.2024); đề nghị, các bộ, ngành cần nghiêm túc rút kinh nghiệm đối với quá trình xây dựng và triển khai thi hành chính sách.

Giải trình với Đoàn giám sát, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương nêu rõ, bên cạnh 3 cơ chế đặc thù được Nghị quyết số 43/2022/QH15 quy định đã tạo điều kiện, hỗ trợ các bộ, ngành, địa phương đẩy nhanh tiến độ thực hiện, thì các dự án cũng vẫn phải áp dụng nhiều cơ chế thông thường khác. Ngay với các cơ chế thông thường này cũng đòi hỏi phải quy định định mức, đơn giá, quy trình, thủ tục thực hiện, nên cần thời gian xây dựng văn bản hướng dẫn, cũng như tuyên truyền, hướng dẫn các địa phương triển khai.

Tuy nhiên, Thứ trưởng khẳng định, nhiều vướng mắc trong triển khai các dự án đến nay đã được tháo gỡ. Đặc biệt tại Nghị quyết số 93/2023/QH15, Quốc hội quyết nghị cho phép điều chỉnh vốn giữa các nhiệm vụ, dự án của Chương trình với các nhiệm vụ, dự án thuộc Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 đã được bố trí vốn trong dự toán ngân sách nhà nước năm 2023 theo quy định tại Điều 67, Luật Đầu tư công; bố trí nguồn vốn thuộc Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 cho các nhiệm vụ, dự án thuộc Chương trình trong các năm 2024, 2025 để hoàn thành các dự án theo đúng Nghị quyết 43/2022/QH15. “Nhờ đó, các bộ, cơ quan, địa phương đã có căn cứ để điều chỉnh linh hoạt giữa kế hoạch vốn của Chương trình, qua đó đã bổ sung kịp thời nguồn lực đẩy nhanh việc thực hiện, sớm hoàn thành các nhiệm vụ, đưa các dự án vào khai thác, sử dụng”, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nói.

Phát biểu tại cuộc làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải ghi nhận, trong thời gian qua, các bộ, ngành đã khẩn trương, nghiêm túc triển khai thực hiện Nghị quyết, nhiều chính sách đã phát huy hiệu quả tích cực, trong đó, chính sách miễn, giảm, gia hạn thuế, hay giảm lãi suất qua ngân hàng chính sách xã hội đã hỗ trợ tốt cho đời sống nhân dân và sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, một số chính sách chưa đạt được như kỳ vọng, mục tiêu đề ra khi ban hành Nghị quyết.

“Đây là những vấn đề cần tổng kết, đánh giá rút kinh nghiệm trong việc ban hành và triển khai các chính sách, nhất là các chính sách ban hành trong tình hình đặc biệt để xử lý tình huống đặc biệt, cấp bách”, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.