Chính phủ Việt Nam đã ban hành Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030, với những mục tiêu cụ thể nhằm cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho toàn dân, đặc biệt là nhóm trẻ em và thanh thiếu niên tuổi học đường.

Trao đổi với Báo Đại biểu Nhân dân, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa đã đưa ra nhìn nhận về hệ thống cơ chế, chính sách liên quan đến dinh dưỡng học đường hiện nay tại Việt Nam; những thách thức chúng ta đang phải đối mặt.

Đồng thời, đề xuất giải pháp nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của dinh dưỡng học đường đối với sự phát triển thể chất, trí lực cho trẻ em; cũng như đạt được mục tiêu tại Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030.

Một trong những yếu tố quyết định tới chất lượng giáo dục theo yêu cầu đổi mới

- Thưa Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa, bà nhìn nhận và đánh giá thế nào về công tác dinh dưỡng học đường tại các trường học Việt Nam hiện nay?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa: Theo tôi, điều này thực sự cần thiết. Bây giờ chúng ta xác định sự cần thiết này có lẽ cũng hơi muộn, nhưng thà muộn còn hơn vẫn cứ tiếp tục chậm trễ.

Để trả lời cho câu hỏi tại sao công tác dinh dưỡng học đường lại cần thiết, trước hết, bàn đến công tác dinh dưỡng học đường có nghĩa đang nói đến giai đoạn có thể quyết định sự trưởng thành về cả trí tuệ, tầm vóc của con người. Khoa học đã chứng minh, độ tuổi phát triển về tầm vóc, chiều cao của con người chủ yếu nằm ở giai đoạn dưới 12 tuổi. Nếu trong thời điểm này, chúng ta bỏ lỡ quá trình đầu tư hoặc đầu tư sai, “cái giá phải trả” sẽ nằm ở độ tuổi trưởng thành.

Lý do thứ hai, trong chương trình giáo dục phổ thông hiện nay, chúng ta đang hướng dần tới việc trẻ em dành nhiều thời gian hơn cho việc học ở trường. Có nhiều cấp học đã thực hiện học 2 buổi/ngày, do đó sẽ hình thành bữa ăn dinh dưỡng buổi trưa trong trường học. Như vậy, khi thực hiện công tác dinh dưỡng học đường tức là chúng ta tác động tới một bữa ăn rất quan trọng của trẻ - đó là bữa ăn trưa.

Lý do thứ ba, khi bàn đến công tác dinh dưỡng học đường, chúng ta không chỉ bàn đến vấn đề sức khỏe thể lực mà cả trí tuệ, tâm hồn. Khi trẻ có một thể chất tốt, khỏe mạnh, việc tiếp thu kiến thức cũng sẽ tốt hơn. Dinh dưỡng học đường là một trong những yếu tố quyết định tới chất lượng giáo dục theo yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo.

- Chúng ta đã có nhiều chính sách liên quan tới vấn đề dinh dưỡng học đường, như: Nghị quyết số 139 của Chính phủ; Quyết định 02, Quyết định 41 và Quyết định 1660 của Thủ tướng Chính phủ; Quyết định số 2195 của Bộ GD-ĐT,... Với vai trò là cơ quan giám sát, thưa Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa, bà nhìn nhận thế nào về hệ thống cơ chế, chính sách có liên quan đến dinh dưỡng học đường hiện nay? Những thách thức chúng ta đang phải đối mặt trong vấn đề thực thi dinh dưỡng học đường tại Việt Nam là gì?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa: Trước hết, sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cũng như của xã hội và gia đình đối với trẻ em đã được khẳng định ở nhiều văn bản. Nếu nói riêng về các văn bản liên quan tới chiến lược dinh dưỡng, Chính phủ Việt Nam cũng đã triển khai khá sớm. Từ năm 1995, chúng ta đã bắt đầu có chiến lược đầu tiên (giai đoạn 1995-2000), sau đó là giai đoạn 2001-2010, 2011-2020, 2021-2030 và tầm nhìn đến 2045. Như vậy, chúng ta đã có những văn bản có tính chất pháp quy thể hiện được chủ trương, quan điểm về chính sách dinh dưỡng.

Những quy định của chúng ta trong các chiến lược, về quan điểm là đúng; tuy nhiên để thực thi làm sao cho tác động trực tiếp tới chế độ dinh dưỡng, giúp con người Việt Nam có được những cải thiện về sức khỏe, chiều cao, bảo đảm đúng theo mục tiêu đã đặt ra thì có thể nói kết quả vẫn còn hạn chế.

Hiện nay, các nghiên cứu về vấn đề này đã có rất nhiều. Nhưng tại sao cho đến bây giờ hiểu biết từ phía cơ quan chức năng, từ phía nhà trường, thầy cô, từ phía gia đình vẫn chưa có sự đồng bộ?

Trở lại câu chuyện thách thức nào đang đặt ra đối với việc triển khai chương trình dinh dưỡng học đường. Tôi cho rằng thách thức đầu tiên là chúng ta vẫn đang thiếu một hành lang pháp lý đủ mạnh để triển khai một cách đồng bộ những chủ trương, chính sách đối với chế độ dinh dưỡng cho người Việt nói chung và cho trẻ em nói riêng. Hiện nay, trên nhiều diễn đàn đã bắt đầu đặt ra vấn đề cần có luật về dinh dưỡng học đường và dinh dưỡng nói chung cho người Việt.

Bên cạnh đó là vấn đề thiếu nguồn lực. Mỗi chiến lược đặt ra phải có một nguồn lực để thực hiện. Nguồn lực này từ ngân sách của Trung ương, ngân sách địa phương và cả nguồn lực từ xã hội hóa chứ Nhà nước không thể bao quát hết được. Trong thời gian qua, quan điểm của chúng ta rất rõ và đúng, nhưng thực hiện thì thiếu. Chúng ta thiếu về cơ sở vật chất, về thiết bị,...

Một thách thức lớn khác nằm ở vấn đề nhận thức. Cần phải hiểu đúng, hiểu đủ và thấy rõ được trách nhiệm của từng đối tượng mới có thể làm tốt công tác dinh dưỡng học đường. Chúng ta vẫn đang thiếu sự nhận thức một cách đầy đủ, đồng bộ rằng từ những văn bản, quy định đã có thì trách nhiệm của chính quyền địa phương đến đâu, trách nhiệm của các bộ, ngành đến đâu trong quá trình phối hợp.

Một vấn đề nữa là thiếu nhân lực làm công tác dinh dưỡng ở các nhà trường hiện nay. Ở cấp học mầm non, những cô nuôi thường được quan tâm khá ít, cơ chế chính sách cho đối tượng này chưa rõ. Trong khi đó, các cô nuôi đáng ra phải được đào tạo một cách bài bản, thậm chí phải là những người rất giỏi về kiến thức dinh dưỡng, thay vì chỉ làm hợp đồng theo cách “được chăng hay chớ”.

Ở cấp tiểu học, chúng ta dường như cũng chỉ đang quan tâm nhiều tới việc dạy kiến thức, nhưng việc chăm trẻ, chăm sóc bữa ăn cho trẻ chưa được đề cao. Vì vậy, tôi nghĩ rằng cần có sự đầu tư cho nhân lực để triển khai chiến lược về dinh dưỡng, hướng tới những mục tiêu cho đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2045 như chúng ta đã đề ra.

Ủng hộ quan điểm phải luật hóa những quy định liên quan tới dinh dưỡng

- Thưa Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa, để nâng cao nhận thức của cộng đồng về quyền dinh dưỡng của trẻ em và tầm quan trọng của dinh dưỡng học đường đối với sự phát triển thể chất, trí lực cho trẻ em; cũng như đạt được mục tiêu tại Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030, theo bà, cần có những giải pháp nào? Có nên luật hóa/chính sách hóa dinh dưỡng học đường?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội, bà Nguyễn Thị Mai Hoa: Tôi hoàn toàn ủng hộ quan điểm cần có hành lang pháp lý, tức là phải luật hóa những quy định liên quan tới dinh dưỡng. Như vậy, chúng ta mới có thể có đủ cơ sở pháp lý để thực hiện một cách tốt nhất, đồng bộ nhất những chính sách về dinh dưỡng nói chung cho người Việt, trong đó có dinh dưỡng học đường.

Nhưng muốn có một dự án luật thì cũng phải có thời gian, công tác chuẩn bị. Do đó trong thời gian trước mắt khi chúng ta chưa thể thực hiện luật hóa, tôi cho rằng để thay đổi nhận thức, từ đó tác động tới thay đổi hành vi thì có lẽ chúng ta cần tập trung vào một số giải pháp.

Trước hết, cần làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, thuyết phục theo hướng đồng bộ, trên nhiều kênh khác nhau; triển khai thường xuyên, liên tục mới có thể tác động tới nhận thức xã hội rõ ràng.

Thứ hai, chúng ta có thể chưa có luật, nhưng những quy định về cơ chế, chính sách đã có. Chúng ta phải quán triệt một cách đầy đủ rõ ràng trách nhiệm: ai, cấp nào, vai nào, trách nhiệm nào,... Thứ ba, cần những hệ thống tài liệu về dinh dưỡng, tầm quan trọng của vấn đề dinh dưỡng trong lứa tuổi học đường để cung cấp đến nhiều đối tượng khác nhau, ở các tầng lớp khác nhau, từ học sinh, phụ huynh, giáo viên đến các nhà quản lý.

Được biết, Bộ GD-ĐT với sự đồng hành của một tập đoàn lớn là Tập đoàn TH đã triển khai mô hình điểm bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng hợp lý kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, học sinh, sinh viên tại 10 tỉnh thành trên cả nước. Tôi cho rằng mô hình thí điểm này rất hay.

Cần dựa vào kinh nghiệm thực tiễn để nhân rộng mô hình này sẽ tạo ra những tác động rất lớn tới cách làm dinh dưỡng học đường ở các nhà trường hiện nay. Thực ra, tinh thần của các thầy cô ở có thể đã sẵn sàng, nhưng họ cần những kinh nghiệm thực tiễn, những hướng dẫn rất cụ thể, chỉ rõ từng bước đi thế nào, tìm hiểu những tài liệu nào thì người ta mới có thể làm tốt.

Giải pháp cuối cùng tôi muốn đề cập để thay đổi nhận thức là chúng ta phải thường xuyên thanh tra, kiểm tra, giám sát. Nếu chỉ tuyên truyền mà không có xử lý, tuyên truyền mà không có những chế tài xử phạt thì sẽ không giải quyết được.

Nếu chúng ta muốn có một sự thay đổi đồng bộ thì từ người tuyên truyền, vận động, tới các doanh nghiệp lớn, những nhà kinh doanh nhỏ lẻ bán các loại hàng liên quan tới các thực phẩm đưa vào nhà trường đều phải nhận thức được trách nhiệm của họ. Cần làm tốt công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý những sai phạm.

Vừa qua, có những vụ việc vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm ở các trường học mà chúng ta cứ loay hoay trong câu chuyện trách nhiệm thuộc về ai, ở khâu nào. Nếu làm tốt khâu thanh tra, kiểm tra và xử lý tốt sẽ hạn chế dần những tiêu cực, khắc phục vấn đề đưa thực phẩm không đủ chất dinh dưỡng hay thực phẩm bẩn vào trong nhà trường. Tôi cho rằng phải thực hiện một cách đồng bộ các giải pháp thì chúng ta mới có thể thay đổi nhận thức và từ đó thay đổi hành vi.

Cần điều kiện bảo đảm cho doanh nghiệp phát huy tốt vai trò, trách nhiệm xã hội

- Các doanh nghiệp thực phẩm cũng đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc cung cấp các sản phẩm dinh dưỡng lành mạnh và tham gia vào các chương trình hỗ trợ dinh dưỡng cho trẻ em. Theo bà, để các doanh nghiệp thực phẩm hay là nói rộng là những nguồn lực xã hội có thể tham gia và phát huy hiệu quả vai trò của mình trong việc cải thiện dinh dưỡng học đường, chúng ta cần những giải pháp nào?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội, bà Nguyễn Thị Mai Hoa: Đúng là trong triển khai công tác dinh dưỡng học đường sẽ có nhiều vai và doanh nghiệp đóng một vị trí, vai trò khá quan trọng. Các doanh nghiệp tham gia vào khâu từ sản xuất, chế biến và cung ứng thực phẩm vào nhà trường và đến các gia đình. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng chính là những nhà tài trợ để chúng ta có thể thực hiện các chính sách hỗ trợ bữa ăn cho vùng khó khăn, đối tượng khó khăn.

Muốn phát huy tốt vai trò của doanh nghiệp trong việc cải thiện dinh dưỡng học đường, tôi nghĩ trước hết cần quay trở lại câu chuyện phải có được hành lang pháp lý để làm sao hoạt động của doanh nghiệp đi đúng quỹ đạo, không chỉ có câu chuyện lợi nhuận mà để họ thực hiện được trách nhiệm đối với xã hội. Những doanh nghiệp chân chính rất cần một môi trường cạnh tranh lành mạnh để phát triển. Do đó, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước là phải xây dựng được một hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, tạo môi trường pháp lý đủ để hoạt động của các doanh nghiệp đúng quỹ đạo, đúng mục tiêu.

Bên cạnh đó, nên tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, không phải chỉ đòi hỏi trách nhiệm của họ, mà quan trọng là phải có những cơ chế, chính sách giúp cho họ tham gia trực tiếp vào việc thực hiện dinh dưỡng trong trường học. Họ phải có những cơ chế, chính sách thuận lợi để làm tốt các khâu sản xuất, chế biến, kinh doanh. Muốn họ đưa những nguồn lực hỗ trợ cho các bữa ăn trong nhà trường thì Nhà nước cũng phải có những cơ chế về tín dụng, về chính sách để tạo điều kiện cho họ làm việc, kinh doanh tốt hơn.

Một vấn đề nữa là phải theo dõi, quản lý thật tốt, xử phạt hay khen thưởng đều phải nghiêm minh, tránh tình trạng những doanh nghiệp làm ăn chân chính thì không có cơ hội để phát triển, nhưng những doanh nghiệp làm ăn không chân chính mà do chúng ta quản lý không tốt lại có thể phát triển hơn. Dần dần, các chuẩn mực trong giá trị sản xuất kinh doanh bị đánh mất đi, chúng ta sẽ không thể có được môi trường sản xuất và kinh doanh đường hoàng để thực hiện mục tiêu có những thực phẩm tốt nhất, an toàn nhất, bảo đảm dinh dưỡng nhất đưa tới các gia đình và các nhà trường.

Theo tôi, vai trò doanh nghiệp là quan trọng, nhưng môi trường pháp lý và những điều kiện bảo đảm cho doanh nghiệp phát huy tốt vai trò, trách nhiệm xã hội của họ cũng quan trọng không kém.

- Trân trọng cảm ơn Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa đã chia sẻ!