Đó là những điểm nhấn trong thực thi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND trên địa bàn tỉnh Bắc Giang.
Chú trọng khảo sát thực tế, thu thập tài liệu
Sau khi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND được ban hành và có hiệu lực, Thường trực HÐND các cấp trên địa bàn tỉnh Bắc Giang đã tổ chức quán triệt, tuyên truyền nghiêm túc, đầy đủ nội dung luật và các văn bản liên quan khác đến các cấp, các ngành, nhất là các đại biểu HÐND bằng nhiều hình thức. Ngày 27.4.2022, Thường trực HÐND tỉnh đã ban hành quy trình giải quyết những vấn đề UBND tỉnh xin ý kiến và các quy trình giám sát chuyên đề của HÐND, Thường trực, các Ban HĐND tỉnh.
Ngay sau khi Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH ngày 12.9.2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn hoạt động giám sát được ban hành, Thường trực HĐND tỉnh đã tổ chức Hội nghị trao đổi kinh nghiệm với chủ đề "Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động giám sát theo tinh thần Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội" để trao đổi, thảo luận các vấn đề mới, mang tính định hướng nhằm nâng cao vai trò chỉ đạo, hướng dẫn của Thường trực HÐND các cấp; thường xuyên tổ chức các hội nghị trao đổi kinh nghiệm với thường trực HĐND các huyện, thành phố để chia sẻ những nội dung chuyên môn, riêng biệt trong quá trình thực thi nhiệm vụ. Đồng thời, chú trọng đổi mới phương pháp, cách làm như: tổ chức khảo sát thực tế, nghiên cứu kỹ hồ sơ báo cáo trước khi làm việc với đơn vị chịu sự giám sát; tăng cường giám sát bằng hình ảnh…
Từ nỗ lực và tinh thần trách nhiệm, hoạt động giám sát được thực hiện bài bản, nhuần nhuyễn với nhiều cách làm sáng tạo đem lại hiệu quả rất thiết thực. Điển hình, hoạt động chất vấn tại kỳ họp HĐND các cấp đã phát huy được tính dân chủ, nhất là trong tranh luận, giải trình. Việc xem xét, thông qua và ban hành Nghị quyết về kết quả giám sát chuyên đề của HĐND; báo cáo trước kỳ họp về kết quả giám sát bằng hình ảnh được quan tâm thực hiện giúp cho hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát được nâng lên.
Đối với cấp tỉnh, báo cáo kết quả giám sát được gửi đến đại biểu HĐND tỉnh và trình tại kỳ họp HĐND tỉnh để xem xét, thảo luận và thông qua Nghị quyết về kết quả giám sát. Tại kỳ họp giữa năm 2023, bên cạnh gửi báo cáo kết quả giám sát cho đại biểu HĐND tỉnh, điểm mới là HĐND tỉnh Bắc Giang đã xem xét báo cáo kết quả giám sát việc chấp hành quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2020 - 2022 thông qua phóng sự hình ảnh ghi nhận thực tế kết quả giám sát.
Thường trực HĐND tỉnh Bắc Giang nhấn mạnh: hoạt động giải trình, chất vấn tại các phiên họp của Thường trực HĐND các cấp (nhất là cấp tỉnh) được chuẩn bị chu đáo, tập trung vào những vấn đề bức xúc, nổi cộm ở địa phương. Điều hành linh hoạt, mềm dẻo, kinh nghiệm của chủ trì phiên giải trình, chất vấn giúp nhận diện vấn đề sâu sắc, làm sáng tỏ nhiều nội dung, kiến nghị chỉ rõ trách nhiệm và đưa ra các giải pháp khắc phục hạn chế, tháo gỡ khó khăn. Đoàn giám sát của Thường trực HĐND luôn chú trọng khảo sát thực tế tại cơ sở, thu thập đầy đủ các tài liệu để đối chiếu với báo cáo của đơn vị được giám sát, so sánh với các quy định hiện hành của Nhà nước, nghị quyết của HĐND để rút ra được những kết luận đúng, đề xuất, kiến nghị hợp lý, khả thi. Đặc biệt, các đơn vị chịu sự giám sát đã chấp hành nghiêm túc và có các giải pháp khắc phục những hạn chế, tồn tại các đoàn giám sát đã chỉ ra.
Kết luận giám sát của Thường trực HĐND buộc phải thi hành
Mặc dù đã đạt được những kết quả tích cực, Thường trực HĐND tỉnh Bắc Giang cũng thẳng thắn nhìn nhận: hoạt động giám sát của HĐND chủ yếu mới chỉ dừng lại ở việc kiến nghị, yêu cầu các cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý khi phát hiện có hành vi vi phạm mà chưa có quy định cụ thể về chế tài xử lý đối với các đối tượng chịu sự giám sát không chấp hành nghiêm yêu cầu của đoàn giám sát, dẫn đến việc theo dõi, đôn đốc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát còn có những hạn chế, khó khăn. Trên thực tế, chất lượng, hiệu quả thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát nhiều nội dung còn hạn chế, nhiều nội dung chậm hoặc chưa được quan tâm xử lý. Thường trực HĐND tỉnh Bắc Giang tiếp tục kiến nghị nghiên cứu để có quy định cụ thể các chế tài xử lý đối với tổ chức, cá nhân không thực hiện hoặc thực hiện chậm, muộn các kiến nghị giám sát của HĐND.
Bên cạnh đó, quy định về hiệu lực giám sát của Thường trực HĐND còn hạn chế, không phù hợp với vai trò, vị trí của Thường trực HĐND và không đáp ứng yêu cầu thực tế. Cụ thể, theo khoản 2, Điều 89, chỉ có nghị quyết về giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, HĐND có giá trị pháp lý bắt buộc thực hiện. Tức là các kết luận giám sát (chuyên đề hoặc giải trình, chất vấn tại phiên họp Thường trực) của Thường trực HĐND không có giá trị pháp lý bắt buộc thực hiện. Trường hợp cơ quan chịu sự giám sát không thực hiện kết luận, kiến nghị sau giám sát của Thường trực HĐND, Thường trực HĐND phải trình HĐND (tại kỳ họp thường lệ hoặc chuyên đề) để ra nghị quyết giám sát, khi đó cơ quan chịu sự giám sát mới buộc phải thực hiện. Điều đó có thể làm ảnh hưởng đến tính kịp thời, hiệu quả thực hiện các kiến nghị sau giám sát của Thường trực HĐND. Vì vậy, Thường trực HĐND tỉnh Bắc Giang kiến nghị, cần bổ sung Kết luận giám sát của Thường trực HĐND có giá trị pháp lý bắt buộc thi hành.
