Bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho người lao động
Trong bối cảnh ý thức chấp hành pháp luật của một số chủ sử dụng lao động chưa cao; người lao động chưa hiểu rõ, đầy đủ quyền lợi, trách nhiệm của mình trong việc tham gia BHXH, BHYT, BHTN, dẫn đến các vi phạm trong việc thực hiện nghĩa vụ tham gia cho người lao động; ngành BHXH Việt Nam đã triển khai rất nhiều biện pháp xử lý hành vi vi phạm nghĩa vụ đóng bảo hiểm.
Đồng thời, chủ động, tích cực phối hợp với các bộ, ngành, các cơ quan chức năng trong việc thực hiện khởi kiện đơn vị sử dụng lao động nợ BHXH, BHYT, BHTN ra tòa án dân sự; xử phạt vi phạm hành chính; cung cấp thông tin, tài liệu và phối hợp với tổ chức công đoàn trong việc khởi kiện ra tòa án đối với các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN; kiến nghị cơ quan có thẩm quyền truy cứu trách nhiệm hình sự.
Ngày 22.1.2020, BHXH Việt Nam đã ban hành Công văn số 239/BHXH-PC hướng dẫn BHXH các tỉnh, thành phố tiếp nhận, xử lý thông tin, lập, gửi hồ sơ kiến nghị khởi tố các hành vi có dấu hiệu tội phạm quy định tại Điều 214, Điều 215, Điều 216 Bộ luật Hình sự. Từ khi triển khai đến tháng 11.2023, toàn ngành đã gửi 413 hồ sơ kiến nghị khởi tố tới cơ quan có thẩm quyền.
Nhằm tạo điều kiện thuận lợi để triển khai các biện pháp bảo đảm an ninh, trật tự trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN; BHXH Việt Nam và Bộ Công an đã ký Quy chế phối hợp số 01/QCPH-BCA-BHXHVN ngày 21.1.2022. BHXH Việt Nam cũng chủ động kiểm tra, phát hiện, nhận diện dấu hiệu vi phạm, trục lợi quỹ BHXH, quỹ BHYT của các tổ chức, cá nhân; chủ động phối hợp, cung cấp thông tin, dữ liệu và các nội dung có liên quan, giúp cơ quan chức năng điều tra, truy tố hành vi sai phạm theo quy định của pháp luật.
Đề xuất các giải pháp cụ thểxử lý vi phạm
Qua quá trình theo dõi và phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền xử lý, BHXH Việt Nam nhận thấy còn một số tồn tại, hạn chế, như việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi trốn đóng đã được quy định tại Điểm a khoản 7 Điều 39 Nghị định số 12/2022/NĐ-CP và khoản 2 Điều 80 Nghị định số 117/2020/NĐ-CP, nhưng không có văn bản nào quy định rõ khái niệm thế nào là trốn đóng. Do vậy, không có cơ sở xác định yếu tố lỗi để xử phạt vi phạm hành chính về hành vi trốn đóng làm cơ sở, tiền đề cho xử lý hình sự.
Đại diện BHXH Việt Nam cho biết, hiện nay, trong quá trình xử phạt vi phạm hành chính, cơ quan BHXH chỉ có thể xác định là không đóng hoặc đóng không đủ số người thuộc diện tham gia BHXH, BHTN, BHYT và đóng không đúng mức theo quy định; mà không có khả năng, công cụ để xác định được các hành vi đó là trốn đóng hay không phải trốn đóng. Bên cạnh đó, cơ quan BHXH cũng không có thẩm quyền chứng minh được người có nghĩa vụ đóng cố ý, có hành vi gian dối và bằng thủ đoạn khác theo hướng dẫn tại Điều 2 Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng thẩm phán.
Ngoài ra, tổ chức công đoàn cơ sở còn e dè trong việc đứng ra khởi kiện hoặc ủy quyền cho công đoàn cấp trên; thiếu nhân lực để đảm nhận công tác khởi kiện; cán bộ thiếu kinh nghiệm, chuyên môn trong việc khởi kiện.
Trước thực trạng trên, BHXH Việt Nam đã chủ động đề nghị Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế nghiên cứu xây dựng các quy định liên quan đến chậm đóng, trốn đóng trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), Luật BHYT (sửa đổi) và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, bảo đảm sự đồng bộ với các quy định pháp luật hành chính, hình sự và tình hình thực tiễn tổ chức, thực hiện.
Đồng thời, đề nghị Bộ Công an chỉ đạo Công an các tỉnh, thành phố tăng cường phối hợp, hướng dẫn cơ quan BHXH trong quá trình thanh tra, kiểm tra, phát hiện hành vi, thu thập hồ sơ tài liệu, bảo đảm điều kiện cần và đủ trước khi gửi hồ sơ kiến nghị khởi tố đến cơ quan điều tra, nhằm đáp ứng đầy đủ điều kiện chuyển hóa hồ sơ, tài liệu thành chứng cứ phục vụ công tác điều tra, khởi tố đối với tội danh trốn đóng theo Điều 216 Bộ luật Hình sự.
Bên cạnh đó, đề nghị Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và các cơ quan chức năng tiếp tục rà soát các quy định của pháp luật để kiến nghị Quốc hội sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, nhằm bảo đảm tính hiệu quả, khả thi trong thực hiện quy định.
