Tại hội thảo "Mất cân bằng giới tính khi sinh và khuyến nghị quản lý nhà nước" vừa diễn ra, các chuyên gia cảnh báo mất cân bằng giới tính ngày càng trở nên rõ rệt ở nước ta.
Năm 2006, cứ 109 bé trai thì tương ứng có 100 bé gái. Năm 2022, tỷ số này là 112,1 bé trai/100 bé gái.
Phó tổng cục trưởng Tổng cục Dân số, Bộ Y tế Phạm Vũ Hoàng đánh giá tình trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh ở Việt Nam tuy xuất hiện muộn so với các nước nhưng tăng nhanh và lan rộng.
Hiện 6/6 vùng kinh tế - xã hội trong cả nước đều có tình trạng này, đặc biệt tại đồng bằng sông Hồng và vùng miền núi trung du phía Bắc.
Theo báo cáo của Bộ Y tế, 21 tỉnh, thành phố có tỷ số giới tính cao hơn mức trung bình cả nước. Một số địa phương có tỷ số này cao như Sơn La (117), Nghệ An (116,6), Hà Nội (112)…Trong khi đó, nhiều tỉnh miền Tây Nam bộ có tỷ số dưới 108.
Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số cho biết, mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam cao ngay từ lần sinh đầu tiên, cao hơn hẳn ở những lần sinh sau, đối với những gia đình chưa có con trai, đặc biệt với những gia đình có 2 con gái và chưa có bé trai nào.
Đáng lưu ý, mức độ mất cân bằng cao hơn nhiều ở những cặp vợ chồng có trình độ học vấn cao hơn và điều kiện kinh tế khá giả. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, nhưng theo ông Phạm Vũ Hoàng, gốc rễ và cốt lõi là do định kiến giới, tư tưởng "trọng nam khinh nữ" ăn sâu vào từng người dân Việt; xuất hiện từ khi chuẩn bị kết hôn đến khi có con, trước khi có con và có con, đến lúc qua đời. Bên cạnh đó, lạm dụng khoa học kỹ thuật để lựa chọn giới tính thai nhi cũng là nguyên nhân chính được chỉ ra.
Việc mất cân bằng giới tính nghiêm trọng sẽ gây ra nhiều hệ lụy xã hội. Dư thừa nam giới, thiếu hụt nữ giới, sẽ khiến nhiều đàn ông phải sống độc thân.
Theo số liệu mới nhất của Tổng cục Thống kê, Việt Nam sẽ dư thừa 1,5 triệu đàn ông vào năm 2034 và sẽ tăng lên 2,5 triệu vào 25 năm sau đó.
Các nhà khoa học xã hội nhấn mạnh, tác động chính của hiện tượng mất cân bằng sẽ liên quan tới quá trình hình thành và cấu trúc gia đình, đặc biệt là hệ thống hôn nhân. Nam giới trẻ bị dư thừa, có thể phải đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng khi tìm kiếm bạn đời, trì hoãn hôn nhân hoặc sống độc thân. Hiện, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, dưới 109 bé trai/100 bé gái. Tuy nhiên, đây là nhiệm vụ mà theo Tổng cục Dân số nhận định sẽ rất khó khăn, thách thức.
Tại Tọa đàm, bà Helle Buchhave, Chuyên gia cao cấp về phát triển xã hội, Ngân hàng thế giới cho biết, năm 2022, Ngân hàng Thế giới đã tiến hành nghiên cứu Lựa chọn giới trên cơ sở định kiến giới tại Việt Nam: Dự báo cơ cấu dân số và khuyến nghị chính sách.
Để giải quyết tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam, Ngân hàng Thế giới khuyến nghị xử lý các mâu thuẫn chính sách trong dự thảo Luật Dân số thông qua nới lỏng các chính sách điều chỉnh mức sinh; tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế; ưu tiên các chính sách chống chuộng con trai; xử lý hậu quả lâu dài của lựa chọn giới tính.
Tăng cường bảo hiểm xã hội để chống chuộng con trai thông qua tăng tỷ lệ bao phủ bảo hiểm xã hội cho nhóm người cao tuổi; tăng chi cho an sinh xã hội; mở rộng bảo hiểm xã hội sang khu vực phi chính thức; thu hẹp khoảng cách giới về tuổi nghỉ hưu.
Ngoài ra, tăng phối hợp chính sách và hợp tác liên ngành thông qua thành lập cơ chế phối hợp liên ngành, tăng cường thực thi ở địa phương, thống nhất các thông điệp, tăng ngân sách phòng chống lựa chọn giới tính khi sinh.
