Chia sẻ tại Diễn đàn Quốc gia về Phát triển bền vững Việt Nam 2023 với chủ đề “Thúc đẩy chuyển dịch xanh, bao trùm ở Việt Nam”, do Học viện Chính sách và Phát triển phối hợp Tạp chí Kinh tế và Dự báo tổ chức sáng 30.11, PGS.TS Vũ Minh Khương cho rằng, “chúng ta đang ở thời khắc lịch sử và Việt Nam đang ở thời điểm khởi đầu đổi mới lần thứ hai”.
Cảm nhận rõ ràng “không khí đầy khó khăn, thách thức, đầy cấp bách”, song ông Khương cho rằng “lòng người đang hướng tới cuộc đổi mới đặc biệt, mà đổi mới xanh sẽ là động lực kỳ diệu để Việt Nam vươn lên đứng đầu trong dòng chảy thời đại”.
Khác với cuộc đổi mới lần thứ nhất là “phá rào” thoát bỏ tư duy cũ để hội nhập, lần này, ông Khương cho rằng chúng ta phải xây dựng một nền móng cho quốc gia hiện đại, trong đó xu thế của thời đại (tăng trưởng xanh, phát triển bền vững) sẽ là động lực rất lớn để Việt Nam đi lên, đưa Việt Nam trở thành thành tố có đóng góp rất có ý nghĩa và giá trị với công cuộc phát triển của thế giới, chống biến đổi khí hậu.
Nhìn vào thực tiễn phát triển của Việt Nam, vị giảng viên của Trường Chính sách công Lý Quang Diệu cho rằng, nắm bắt động lực tăng trưởng xanh để đẩy nhanh công cuộc phát triển là đòi hỏi cấp bách chiến lược của Việt Nam. Bởi lẽ, nhu cầu năng lượng tăng nhanh để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng nền kinh tế. Nếu như năm 2015, tổng lượng tiêu thụ năng lượng (điện, than) là 3,2 triệu TJ thì đến 2020 lên 4,5 triệu TJ và theo tính toán, để đạt được đến trình độ phát triển của Hàn Quốc hiện nay thì cần tăng lên 3 – 4 lần tổng năng lượng tiêu thụ.
Cùng với sự tăng nhanh về nhu cầu năng lượng, phát thải CO2 sẽ tiếp tục tăng và đây sẽ là thách thức đối với cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 (Net Zero).
Đặt biệt, hệ số an ninh năng lượng của Việt Nam suy giảm từ 93% năm 2015 giảm xuống còn 56% năm 2020 và ngày càng phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng. Do đó, “nếu không nỗ lực chuyển đổi xanh, sức cạnh tranh thu hút đầu tư và xuất khẩu của Việt Nam sẽ suy giảm”, PGS.TS Vũ Minh Khương nhấn mạnh.
Thực tế, tăng trưởng xanh, phát triển bền vững đã được Đảng, Nhà nước đặt biệt quan tâm. Chính phủ cũng đã ban hành Chiến lược tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030. Trong đó, xác định rõ mô hình tăng trưởng theo hướng xanh hóa các ngành kinh tế; giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP; xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững; xanh hóa quá trình chuyển dịch trên nguyên tắc bình đẳng, bao trùm, nâng cao năng lực chống chịu.
Theo PGS.TS Vũ Minh Khương, Việt Nam đang có nhiều cơ hội để thúc đẩy tăng trưởng xanh. Đó là là sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ năng lượng tái tạo; tiềm năng năng lượng tái tạo cũng rất lớn với 2.000km bờ biển, thuận lợi cho phát triển điện gió ngoài khơi cũng như điện mặt trời. Việt Nam cũngg có thể tận dụng mạnh nguồn thủy điện để phát triển năng lượng tái tạo. Giá thành sản xuất năng lượng tái tạo cũng giảm nhanh sẽ tạo thêm cơ hội cho việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng xanh của Việt Nam.
Tuy vậy, theo vị chuyên gia này, Việt Nam đang phải đối mặt với một số thách thức. Điều đó thể hiện ở tư duy còn hạn chế, còn tư tương bao cấp, “xin – cho”; dựa quá nhiều vào mô hình truyền thống. Cùng với đó, năng lực kiến tạo giá trị cũng đang là vấn đề khi nguồn lực, năng lực, nỗ lực lớn nhưng lại chưa có chiến lược bài bản, chưa có động lực để làm tốt.
Trong bối cảnh đó, tư duy chiến lược và tầm nhìn đột phá là rất quan trọng, PGS.TS Vũ Minh Khương nhấn mạnh. Theo ông Khương, tư duy chiến lược cần có tầm nhìn sáng rõ về tương lai lâu dài và mục tiêu rõ ràng cho hành trình đi tới; hiểu rõ những thách thức cốt tử và rủi ro có thể xảy ra; đặc biệt là phải lường tính hết hệ quả của mỗi lựa chọn và quyết sách chiến lược “làm” với “không làm” (không chấp nhận “được đến đâu hay đến đó”).
