Buộc phải thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp
Tại hội thảo “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp thông qua cơ chế thị trường” vừa diễn ra, các chuyên gia cho rằng, đổi mới sáng tạo xanh là yếu tố cốt lõi giúp ngành nông nghiệp ứng phó với các thách thức của biến đổi khí hậu. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã áp dụng các công nghệ xanh trong nông nghiệp, từ hệ thống tưới nhỏ giọt, công nghệ nhà kính thông minh đến việc sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất. Các mô hình này đã giúp giảm lượng phát thải CO2, tiết kiệm nước tới 50%, và tăng năng suất cây trồng từ 20% đến 30%.
Bên cạnh đó, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách về ứng dụng và chuyển giao công nghệ; các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân đầu tư vào các giải pháp công nghệ xanh. Một số hoạt động, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh trong nông nghiệp cũng được triển khai. Ví dụ Đề án giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ giai đoạn 2018 - 2025 do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện đã thu hút 312,84 triệu USD vốn đầu tư. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã xây dựng và triển khai nhiều chương trình và kế hoạch hành động hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh.
Tuy nhiên, đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp cũng đối diện với nhiều thách thức. Thách thức lớn nhất là nhân lực chất lượng cao; thiếu chuyên gia, đội ngũ có thể làm chủ công nghệ, kỹ thuật cao; ngoài ra, tỷ lệ lao động nông thôn chưa qua đào tạo vẫn lớn. Bên cạnh đó, việc tiếp cận các công nghệ xanh, giống cây trồng mới và nguồn vốn đầu tư còn hạn chế. Các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp xanh cũng gặp khó khăn trong việc kết nối với các chuyên gia, tiếp cận thị trường và mở rộng quy mô sản xuất. Thiếu hụt cơ sở hạ tầng và nguồn lực cũng là một rào cản lớn cần được giải quyết để thúc đẩy sự phát triển các doanh nghiệp này.
Thị trường tín chỉ carbon mở ra cơ hội mới
Phân tích sâu về lĩnh vực sản xuất lúa gạo, PGS. Chu Hoàng Long, Đại học Quốc gia Australia cho biết, đây là nguồn phát thải khí nhà kính lớn không chỉ ở Việt Nam mà ở quy mô thế giới. Bởi lẽ, ngành này sử dụng nhiều đầu vào như giống, phân bón, thuốc trừ sâu, nước tưới; quá trình sản xuất lúa cũng tạo ra phát thải khí metan. Giải pháp để giảm phát thải trong lĩnh vực này cũng đã có từ đầu những năm 2000 với 2 nhóm giải pháp là giảm bớt đầu vào để nâng cao hiệu quả và giảm bớt thời gian ngập, nhưng xét về tổng thể, nông dân sẽ tốn chi phí hơn hoặc bị giảm lợi nhuận, dẫn tới quy mô áp dụng các kỹ thuật canh tác phát thải thấp còn hạn chế, có những hộ đã áp dụng nhưng sau lại từ bỏ.
PGS. Chu Hoàng Long cho rằng, cơ chế thị trường được coi là công cụ hiệu quả để giải quyết vấn đề này, thông qua bán tín chỉ carbon. Tuy nhiên, việc thực hiện cơ chế thị trường đòi hỏi quá trình kiểm định và cần được thiết kế phù hợp với các mục tiêu vĩ mô của quốc gia.
Thị trường tín chỉ carbon mở ra cơ hội mới cho nông dân, TS. Nguyễn Thị Hải, Đại học Quốc gia Australia, nói. Việc phát triển thị trường tín chỉ carbon sẽ tạo cơ hội cho người nông dân được tiếp cận với nguồn thu nhập từ việc bán tín chỉ carbon, đồng thời giảm phát thải khí metan, sử dụng ít nước tưới, giảm chi phí sản xuất, tăng năng suất…, góp phần phát triển bền vững đất nông nghiệp. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức về yêu cầu cao hơn về kỹ thuật trồng so với các biện pháp truyền thống, chi phí cao hơn khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc hữu cơ… TS. Nguyễn Thị Hải khuyến nghị, Việt Nam cần thiết lập thị trường mua bán tín chỉ carbon và khuyến khích thực hiện thị trường carbon theo cơ chế tự nguyện; xây dựng các chính sách hỗ trợ hoạt động cấp tín chỉ carbon và thị trường giao dịch carbon; quy hoạch diện tích trồng phù hợp để áp dụng hệ thống cấp tín chỉ quốc tế (VCS/GS) và hệ thống cấp tín chỉ quốc gia.
