Chuẩn bị cho hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ Sáu, Quốc hội Khóa XV, Chính phủ đã có Báo cáo số 470/BC-CP gửi Quốc hội, đại biểu Quốc hội về kết quả thực hiện nhóm nhiệm vụ này.

Hoàn thành 41 dự án nhà ở xã hội khu vực đô thị

Theo Báo cáo 470/BC-CP của Chính phủ, về hoàn thiện chính sách phát triển và quản lý nhà ở xã hội, thực hiện nhiệm vụ Quốc hội giao, năm 2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 49/2021/NĐ-CP, ngày 1.4.2021, về phát triển và quản lý nhà ở xã hội (sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 100/2015/NĐ-CP), trong đó đã có nhiều nội dung khắc phục tồn tại, hạn chế liên quan đến phát triển và quản lý nhà ở xã hội. Bộ Xây dựng theo thẩm quyền đã ban hành Thông tư số 09/2021/TT-BXD, ngày 16.8.2021, hướng dẫn thực hiện một số nội dung của Nghị định số 100/2015/NĐ-CP và Nghị định số 49/2021/NĐ-CP. Các nội dung mới theo hướng tích cực tại Nghị định số 49/2021/NĐ-CP quy định yêu cầu bắt buộc chính quyền các địa phương phải quy hoạch quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội và chủ đầu tư các dự án phát triển nhà ở thương mại, dự án đầu tư phát triển đô thị phải dành diện tích đất trong dự án để phát triển nhà ở xã hội; rút ngắn thời gian xét duyệt đối tượng được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội…

Cũng theo Báo cáo số 470/BC-CP, trong năm 2023, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 33/NQ-CP, ngày 11.3.2023, về một số giải pháp tháo gỡ và thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển an toàn, lành mạnh, bền vững. Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 338/QĐ-TTg, ngày 3.4.2023, phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”. Bộ Xây dựng đã tổ chức Hội nghị toàn quốc triển khai Đề án ngay sau khi Thủ tướng phê duyệt để triển khai thực hiện nhanh Đề án.

Nhìn chung, các chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội, nhà ở công nhân lao động tại các khu công nghiệp đã tạo hành lang pháp lý tương đối đầy đủ, bảo đảm hỗ trợ và khuyến khích các doanh nghiệp tham gia phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, trách nhiệm của địa phương cũng như doanh nghiệp sử dụng lao động trong khu công nghiệp.

Chính sách ưu đãi chưa đủ hấp dẫn

Liên quan đến những khó khăn, vướng mắc trong quy định pháp luật liên quan đến phát triển và quản lý nhà ở xã hội, trong báo cáo của Chính phủ chỉ rõ, mặc dù Nghị định 49/2021/NĐ-CP đã tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc trong phát triển nhà ở xã hội, tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại cần tiếp tục nghiên cứu, giải quyết, như: trình tự, thủ tục đầu tư xây dựng, mua - bán nhà ở xã hội còn phức tạp và kéo dài. Việc xác định giá trước khi thực hiện bán, cho thuê, cho thuê mua đối với nhà ở xã hội đầu tư xây dựng bằng nguồn vốn ngoài ngân sách phải được cơ quan nhà nước cấp tỉnh thẩm định cũng kéo dài thời gian, gây tốn kém cho doanh nghiệp. Các chính sách ưu đãi cho chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân đã ban hành, nhưng chưa đủ hấp dẫn, có nội dung chưa thực chất nên không thu hút, khuyến khích chủ đầu tư. Quy định các dự án nhà ở xã hội phải dành tối thiểu 20% diện tích nhà ở xã hội trong dự án để cho thuê và chủ đầu tư chỉ được bán sau 5 năm đưa vào sử dụng. Trên thực tế có nhiều dự án không cho thuê được phần diện tích này dẫn đến tình trạng các căn hộ để không, lãng phí, trong khi đó chủ đầu tư không được bán, dẫn đến không thu hồi được vốn gây lãng phí xã hội, giảm thu hút đầu tư vào nhà ở xã hội để cho thuê. Luật Nhà ở hiện hành chưa có quy định cho phép tổ chức doanh nghiệp, hợp tác xã thuộc đối tượng được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội trong khi trên thực tế nhu cầu rất lớn của các tổ chức, doanh nghiệp, hợp tác xã muốn mua, thuê nhà ở xã hội cho người lao động của họ thuê lại để ở.

Về những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện, báo cáo của Chính phủ cũng cho biết, ngân sách Trung ương chưa bố trí được đầy đủ nguồn vốn ưu đãi thực hiện chính sách nhà ở xã hội, nhà ở công nhân. Nguồn vốn để cấp bù lãi suất cho các tổ chức tín dụng được chỉ định để cho vay thực hiện chính sách nhà ở xã hội theo Nghị định 100/2015/NĐ-CP đến nay vẫn chưa được bố trí.

Một số địa phương chưa quan tâm đến phát triển nhà ở xã hội. Hầu hết các địa phương chỉ quy hoạch, bố trí quỹ đất, xác định diện tích đất ở dành để xây dựng nhà ở xã hội trong các dự án đầu tư xây dựng nhà ở, khu đô thị; rất ít bố trí các quỹ đất độc lập để phát triển nhà ở xã hội. Việc yêu cầu tất cả các dự án phải dành quỹ đất nhà ở xã hội mà không căn cứ vào chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của địa phương… có thể dẫn đến tình trạng quỹ đất này không được đưa vào đầu tư, gây mất mỹ quan đô thị, lãng phí nguồn lực đất đai và làm tăng giá nhà ở. Các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh trong khu công nghiệp chưa thực sự quan tâm đến nhà ở cho công nhân, người lao động của mình.

Trong báo cáo, Chính phủ đề ra một số phương hướng, giải pháp, như: tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách về nhà ở xã hội; hoàn thiện và trình Quốc hội thông qua Luật Nhà ở năm 2014  đồng bộ với Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Đấu thầu (sửa đổi). Trong đó sửa đổi các cơ chế, chính sách cho nhóm đối tượng thu nhập thấp theo hướng quy định cụ thể về đối tượng, điều kiện thụ hưởng; việc quy hoạch, dành quỹ đất phát triển nhà ở xã hội; việc lựa chọn chủ đầu tư dự án; các cơ chế chính sách ưu đãi của nhà nước… Đồng thời, tách riêng chính sách nhà ở cho công nhân để có cơ chế khuyến khích, ưu đãi nhằm phát triển loại hình nhà lưu trú cho công nhân trong khu công nghiệp. Đôn đốc các địa phương thực hiện rà soát, bổ sung quy hoạch, bố trí quỹ đất dành để phát triển nhà ở xã hội khu vực đô thị, nhà ở cho công nhân theo đúng quy định pháp luật. Thực hiện nghiêm quy định dành quỹ đất 20% làm nhà ở xã hội trong các dự án nhà ở, khu đô thị và bảo đảm nhu cầu phát triển nhà ở xã hội trên địa bàn. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm pháp luật trong việc thực hiện pháp luật về phát triển nhà ở xã hội.