 Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng phát biểu điều hành phiên họp |
Chủ động ứng phó với xu hướng già hóa dân số
Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) do Ủy viên UBTVQH, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh trình bày và nêu rõ, nhiều ý kiến ĐBQH và Đoàn ĐBQH tán thành với quy định theo Phương án 1 do Chính phủ trình về lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu, tức là đến năm 2028 sẽ có lao động nam đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 62 và năm 2035 sẽ có lao động nữ đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 60. Một số ĐBQH còn băn khoăn về quy định tăng tuổi nghỉ hưu so với hiện hành. Một số Đoàn ĐBQH đồng ý với phương án 2 quy định tuổi nghỉ hưu của lao động nam và nữ nhưng giao Chính phủ quy định lộ trình. Có ý kiến đề nghị cân nhắc đến phương án chỉ quy định nguyên tắc còn giao Chính phủ quy định chi tiết.
Chủ nhiệm UB Nguyễn Thúy Anh cho biết, chủ trương điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu chung đối với người lao động nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng tại Nghị quyết số 28-NQ/TW với mục tiêu lâu dài để chủ động ứng phó với xu hướng già hóa dân số diễn ra nhanh của Việt Nam, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Tuy nhiên, cùng với ý kiến của các ĐBQH, quá trình lấy ý kiến về dự thảo Bộ luật cho thấy, trong số các ý kiến đồng tình với quy định về tuổi nghỉ hưu, vẫn có hai quan điểm về vấn đề này.
 Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh phát biểu |
Quan điểm thứ nhất cho rằng, cần quy định rõ lộ trình thực hiện trong dự thảo Bộ luật như phương án Chính phủ trình tại Kỳ họp thứ Bảy. Quan điểm thứ hai cho rằng, chỉ nên quy định về nguyên tắc để giao Chính phủ quy định, hướng dẫn cho phù hợp với ngành nghề, tính chất công việc, môi trường và điều kiện lao động, địa bàn và cung, cầu của thị trường lao động, xu hướng già hóa dân số..., không nhất thiết phải có lộ trình như nhau đối với các nhóm lao động khác nhau và người lao động (nhất là nhóm lao động trực tiếp) sẽ dễ chấp nhận hơn.
Do còn có ý kiến khác nhau và đây là vấn đề có tác động lớn đối với người lao động và thị trường lao động, UBTVQH báo cáo trình QH 2 phương án quy định về tuổi nghỉ hưu tại khoản 2 Điều 169 để xem xét, cho ý kiến.
Cụ thể, phương án 1 (phương án Chính phủ trình quy định cụ thể lộ trình và tuổi): Tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình cho đến khi đủ 62 tuổi đối với nam vào năm 2028 và đủ 60 tuổi đối với nữ vào năm 2035. Kể từ năm 2021, tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường là đủ 60 tuổi 3 tháng đối với lao động nam và đủ 55 tuổi 4 tháng đối với lao động nữ; sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với lao động nam và 4 tháng đối với lao động nữ.
Phương án 2 (phương án quy định cụ thể tuổi nghỉ hưu của lao động nam và nữ nhưng giao Chính phủ quy định lộ trình): Tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình cho đến khi đủ 62 tuổi đối với nam và đủ 60 tuổi đối với nữ. Kể từ ngày 1.1.2021, căn cứ theo ngành nghề, tính chất công việc, môi trường và điều kiện lao động, địa bàn và cung, cầu của thị trường lao động, xu hướng già hóa dân số, Chính phủ quy định cụ thể lộ trình điều chỉnh tuổi nghỉ hưu của người lao động.
Chủ nhiệm UB Nguyễn Thúy Anh cho biết thêm, UBTVQH thấy rằng, cả hai phương án đều đạt mục tiêu cụ thể hóa quan điểm của Nghị quyết 28-NQ/TW quy định rõ tuổi nghỉ hưu phải hướng tới.
 Các đại biểu tại phiên khai mạc kỳ họp thứ Tám |
Đối với Phương án 1: bảo đảm minh bạch, rõ ràng, tuân thủ quy định của Hiến pháp về quyền của “người làm công ăn lương”, đáp ứng được yêu cầu quy định cụ thể về lộ trình cho từng năm và xác định được thời điểm hoàn thành. Tuy nhiên, việc áp dụng chung cùng một lộ trình với các nhóm đối tượng lao động rất khác nhau trong thị trường lao động rất đa dạng là chưa thực sự phù hợp với hoàn cảnh, trình độ phát triển của ngành và nghề lao động Việt Nam, sẽ có tác động khác nhau và có thể gây ra sự phức tạp, hệ lụy cần phải được cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ lưỡng, cẩn trọng, nhất là trong bối cảnh chưa tạo được sự đồng thuận cao trong dư luận người lao động.
Đối với Phương án 2: bảo đảm tính linh hoạt, không quy định một lộ trình chung cho tất cả các nhóm đối tượng lao động có đặc điểm ngành nghề, điều kiện, môi trường làm việc rất khác nhau... mà phải tùy vào từng nhóm lao động cụ thể để Chính phủ có thời gian khảo sát, đánh giá kỹ, có bước đi điều chỉnh nâng tuổi nghỉ hưu phù hợp. Tuy nhiên, phương án này chưa xác định thời gian hoàn thành mà giao Chính phủ quy định, như vậy có thể sẽ dẫn đến phức tạp, khó khăn hơn khi thực hiện các quy định nghỉ hưu sớm hoặc kéo dài đối với các trường hợp quy định tại khoản 3 và khoản 4 Điều này và người lao động không xác định được việc mình sẽ nghỉ hưu vào thời điểm nào, bà Nguyễn Thúy Anh nói.
Cân nhắc việc làm cho lao động trẻ
Đánh giá cao Báo cáo đã chuẩn bị công phu, nghiêm túc, nhiều ĐBQH nhất trí rằng, việc dự thảo Bộ luật mở rộng phạm vi điều chỉnh với nhóm đối tượng không có quan hệ lao động, nhằm bảo đảm tốt hơn quyền lợi của người lao động, thúc đẩy chuyển dịch lao động từ khu vực không có quan hệ lao động sang có quan hệ lao động, từ khu vực phi chính thức sang khu vực chính thức, để người lao động không có quan hệ lao động được áp dụng một số tiêu chuẩn, điều kiện tiền lương, an toàn lao động, vệ sinh lao động, bảo hiểm xã hội.
 Đại biểu Quốc hội Võ Đình Tín (Đắk Nông) phát biểu |
Về tăng tuổi nghỉ hưu, các ĐBQH Võ Đình Tín (Đắk Nông), Nguyễn Sơn (Hà Tĩnh) thống nhất với phương án 1, dự thảo Luật và khẳng định phương án này phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 28 về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên, mức tăng và lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu phải xem đến các yếu tố lĩnh vực, ngành nghề cần được thiết kế linh hoạt hơn. Theo đó, cân nhắc đến các đối tượng là công nhân, đối tượng lao động trực tiếp trong khu vực sản xuất và một số ngành nghề đặc thù như giáo viên mầm non, tiểu học… Giao Chính phủ quy định xem xét và có lộ trình tăng chậm hơn, không gây tác động đến thị trường. ĐB Nguyễn Sơn (Hà Tĩnh) bổ sung, phương án 1 cũng giúp người lao động biết được mình được nghỉ hưu ở tuổi nào, phát huy được chuyên môn, kỹ thuật cao của những lao động có trình độ. Đồng thời, nên quy định thêm người lao động một số ngành nghề nặng nhọc, độc hại có thể nghỉ hưu sớm.
Cho rằng cùng với sự phát triển của đất nước tuổi thọ người dân ngày càng được nâng lên, tuy nhiên có một thực trạng là đối với lao động trí thức, lao động việc làm trong lĩnh vực văn phòng như giảng dạy, tài chính, y tế, việc kéo dài tuổi nghỉ hưu có thể khả thi, vì họ vẫn còn đủ sức khỏe, kinh nghiệm, độ chín nghề nghiệp để làm việc. Bên cạnh đó, vẫn tồn tại một số bộ phận lao động có mức tiền lương thấp, điều kiện sống chưa bảo đảm, nhất là công nhân lao động trực tiếp như dệt may, da giầy, chế biến thủy, hải sản hoặc các môi trường lao động độc hại, họ bị suy giảm sớm về sức khỏe và năng lực lao động, việc tăng tuổi nghỉ hưu sẽ không bảo đảm an toàn lao động. Chỉ ra thực tế này, ĐBQH Đoàn Thị Thanh Mai (Hưng Yên) đề nghị, cân nhắc tăng tuổi nghỉ hưu đối với đối tượng lao động trực tiếp.
 Đại biểu Quốc hội Đoàn Thị Thanh Mai (Hưng Yên) phát biểu |
Để bảo đảm các quy định của Bộ luật Lao động (sửa đổi) kịp thời đi vào cuộc sống, bà Đoàn Thị Thanh Mai nhấn mạnh, nên quy định lộ trình tuổi nghỉ hưu của người lao động từ ngày 1.1.2021 căn cứ theo ngành nghề, tính chất công việc, môi trường, điều kiện lao động việc làm và cung cầu thị trường lao động, xu hướng già hóa dân số ngay trong dự thảo luật. Một số ĐBQH cũng nhấn mạnh, trong quá trình tăng tuổi nghỉ hưu cần cân nhắc, tính toán đến nhu cầu việc làm cho lao động trẻ.
