Theo VAFI, từ trước tới nay, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, thanh tra tài chính, thanh tra Ủy ban Chứng khoán Nhà nước hầu như chưa tiến hành nội dung thanh tra toàn diện này tại doanh nghiệp. Các cuộc thanh tra chủ yếu ở nội dung chấp hành về nghĩa vụ thuế, về tham nhũng tại doanh nghiệp. Đây là khoảng trống trong việc thi hành pháp luật chứng khoán.
Vì vậy, VAFI đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính cần “tập hợp lực lượng tinh nhuệ” từ các đơn vị thuộc Bộ như Thanh tra tài chính, Cục Tài chính doanh nghiệp, Cục Quản lý, giám sát kế toán, kiểm toán, Vụ Tài chính ngân hàng, Vụ Pháp chế để tiến hành thanh tra tình trạng doanh thu, lợi nhuận giả, vốn điều lệ khống; thanh tra tình trạng “thổi giá” chứng khoán thu lợi bất chính.
Trong tình hình Covid-19 hiện nay, trước mắt có thể làm thí điểm một nhóm nhiều công ty nhưng thuộc một nhóm cổ đông chủ chốt sở hữu, tiến hành thanh tra đồng bộ, trong đó mấu chốt có công ty chứng khoán để làm rõ những vi phạm với 3 nội dung.
Một là, thanh tra loại cổ phiếu “rác” mà các nhà đầu tư giá trị xa lánh, giá trị cổ phiếu dưới mức mệnh giá trong thời gian dài nhưng vẫn huy động được “nhà đầu tư chiến lược’’ để mua cổ phiếu mới phát hành bằng mệnh giá, giá phát hành cao hơn giá thị trường từ 40 - 50%.
Hai là, thanh tra việc tạo lập vốn điều lệ khống gấp hàng trăm lần giá vốn ban đầu, sau đó cho doanh nghiệp đó niêm yết và chủ doanh nghiệp “bán giấy” thu tiền về. Theo VAFI, với loại hình doanh nghiệp này, có bán cổ phiếu với giá 1.000 đồng/cổ phiếu thì họ cũng thu lợi rất nhiều, tuy nhiên không ít nhà đầu tư nhỏ lẻ tưởng lầm rằng giá đó là rất hấp dẫn. Những dạng doanh nghiệp này thường đối phó để có báo cáo tài chính có vẻ hợp pháp bằng cách gần đến kỳ báo cáo họ tạo lập báo cáo giả để kiểm toán ghi nhận.
Ba là, cần thanh tra một công ty chứng khoán làm công cụ làm giá chứng khoán cho những ông chủ của mình. Với những công ty chứng khoán không tin cậy thì hầu như không có nhà đầu tư lớn (không có quan hệ với nhóm lừa đảo), nhà đầu tư giá trị mở tài khoản tại đó, từ đó dễ dàng xác định được danh sách các nhà đầu tư giả được công ty chứng khoán sử dụng để thao túng giá chứng khoán. Tại công ty chứng khoán này cũng xác định danh sách “nhà đầu tư nước ngoài’’ đang mở tại đó xác định xem giả hay thật. Nhà đầu tư nước ngoài giả thường là lao động Việt Nam ở nước ngoài và được mượn danh.
“Cần thiết phải có đợt thanh tra toàn diện như trên để tình trạng thao túng trục lợi cổ phiếu giảm dần, bảo đảm thực thi pháp luật chứng khoán nghiêm minh và tăng cường củng cố niềm tin cho các nhà đầu tư chứng khoán và cộng đồng các công ty niêm yết”, VAFI đề nghị.
