Luật Thi đua khen thưởng năm 2022 đã bổ sung nguyên tắc “thành tích đến đâu, khen thưởng đến đó”, hoàn chỉnh các loại hình khen thưởng và hệ thống tiêu chuẩn các hình thức khen thưởng. Hạn chế tối đa tình trạng tích lũy thành tích, cộng dồn thành tích trong khen thưởng.
Khắc phục tình trạng “tích lũy, cộng dồn thành tích”
Theo Trưởng ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương, Bộ Nội vụ Phạm Huy Giang, Luật Thi đua khen thưởng năm 2022 đã bảo đảm mục tiêu thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về tiếp tục đổi mới công tác thi đua, khen thưởng. Luật thể hiện rõ nguyên tắc thành tích đến đâu, khen đến đó và đề cao tính kịp thời của hình thức khen thưởng theo công trạng và thành tích đạt được, khắc phục tình trạng khen thưởng “tích lũy thành tích, cộng dồn thành tích” như trước đây. Đặc biệt, Luật đã bổ sung quy định “hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” là tiêu chuẩn có thể thay thế nếu không có sáng kiến, đề tài, đề án.
Luật cũng thực hiện phân cấp, quyền mạnh hơn trong công tác thi đua khen thưởng. Cụ thể, bổ sung quy định Bộ Quốc phòng, Bộ Công an quy định thẩm quyền công nhận danh hiệu “Lao động tiên tiến”, “Chiến sỹ tiên tiến”, “Tập thể lao động tiên tiến”, “Đơn vị tiên tiến”. Bổ sung quy định cụ thể thẩm quyền của Bộ trưởng, Thủ trưởng các bộ, ban, ngành tặng danh hiệu “Tập thể lao động tiên tiến”, “Chiến sỹ thi đua cơ sở”, “Lao động tiên tiến” hoặc ủy quyền công nhận danh hiệu “Tập thể lao động tiên tiến”, “Chiến sỹ thi đua cơ sở”, “Lao động tiên tiến” cho cá nhân, tập thể thuộc cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc bộ, ban, ngành không có tư cách pháp nhân.
Luật bổ sung quy định về thẩm quyền của người đứng đầu cơ quan được Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân công tham mưu, giúp về thi đua, khen thưởng. Bổ sung trách nhiệm người đứng đầu phát hiện cá nhân, tập thể, hộ gia đình có thành tích để khen thưởng và đề nghị cấp trên khen thưởng. Phân cấp cho bộ, ban, ngành tỉnh theo hướng quy định tiêu chuẩn chung đối với các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng, đồng thời giao Bộ, ban, ngành tỉnh trên cơ sở quy định chung của luật, căn cứ đặc điểm, tình hình của từng đối tượng, lĩnh vực, ngành nghề để quy định cụ thể một số nội dung được giao trong luật, phù hợp với từng vùng, miền, ngành nghề lĩnh vực.
Điểm mới nữa là Luật đã đưa phong trào thi đua hướng về cơ sở, gắn với thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị, thiết thực, gắn với lợi ích của người trực tiếp tham gia thi đua, hạn chế tính hình thức trong thi đua, bảo đảm thực hiện đồng bộ ở 4 khâu phát hiện: phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân rộng điển hình tiên tiến. Theo đó, Luật bỏ quy định đăng ký thi đua là căn cứ xét tặng danh hiệu thi đua. Bổ sung trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị. Bổ sung danh hiệu xã, phường, thị trấn tiêu biểu. Sửa đổi, bổ sung tiêu chuẩn xét tặng một số danh hiệu thi đua. Bổ sung tiêu chuẩn xét tặng cờ thi đua của Chính phủ đối với tập thể dẫn đầu cụm, khối thi đua do Hội đồng Thi đua - Khen thưởng Trung ương tổ chức; Tập thể dẫn đầu phong trào thi đua chuyên đề ở cấp toàn quốc và cấp bộ tỉnh khi sơ kết, tổng kết.
Chú trọng khen thưởng công nhân, nông dân, người lao động trực tiếp
Luật Thi đua khen thưởng năm 2022 chú trọng khen thưởng tập thể ở cơ sở, công nhân, nông dân, người lao động trực tiếp, cán bộ, chiến sỹ các lực lượng vũ trang Nhân dân, dân quân tự vệ… bằng cách bổ sung đối tượng dân quân thường trực, dân quân tự vệ cơ động là đối tượng được xét tặng danh hiệu “Chiến sỹ tiên tiến”, bổ sung đối tượng khen thưởng Huân chương Lao động các hạng, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bằng khen của bộ, ngành, tỉnh là nông dân, công nhân, người trực tiếp lao động, sản xuất, công tác, doanh nhân, doanh nghiệp, trí thức, nhà khoa học, cá nhân, tập thể có đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế, xã hội; ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ; thực hiện công tác xã hội, từ thiện, nhân đạo.
Bổ sung đối tượng được xét tặng danh hiệu “Nhà giáo Nhân dân”, “Nhà giáo ưu tú” cho đối tượng là cán bộ nghiên cứu, giáo dục; bổ sung đối tượng xét tặng danh hiệu “Thầy thuốc ưu tú”, “Thầy thuốc Nhân dân” cho đối tượng là “hộ sinh”. Bổ sung xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ Nhân dân”, “Nghệ sĩ ưu tú” cho đối tượng là “người sáng tạo tác phẩm văn hóa nghệ thuật”. Bổ sung cách tính thời gian (nhân hệ số 2) làm tiêu chuẩn để xét tặng danh hiệu vinh dự nhà nước đối với cán bộ y tế, giáo dục công tác tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Luật cũng giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong khen thưởng ở khu vực ngoài nhà nước và kinh tế tư nhân, quy định cụ thể đối tượng khen thưởng Huân chương Lao động các hạng, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bằng khen của bộ, ban, ngành, tỉnh cho đối tượng là doanh nhân, doanh nghiệp, trí thức, nhà khoa học. Bổ sung quy định nguyên tắc xét tôn vinh, trao tặng giải thưởng cho doanh nhân, doanh nghiệp, tổ chức kinh tế khác. Bổ sung thẩm quyền trình khen thưởng đối với doanh nghiệp do Chính phủ quy định.
Đáng lưu ý, Luật quy định thực hiện tặng và truy tặng “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang” đối với thanh niên xung phong có thành tích trong cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, hoàn thành nhiệm vụ, trung thành với cách mạng có thời gian tại ngũ từ 2 năm trở lên. Thanh niên xung phong hy sinh trong khi làm nhiệm vụ trong các cuộc kháng chiến, bảo vệ Tổ quốc đã được công nhận liệt sỹ thì được truy tặng “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang”.
Luật còn quy định cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý thi đua, khen thưởng. Với những đột phá đã nêu, Trưởng ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương tin rằng, Luật sẽ tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong tổ chức thực hiện phong trào thi đua yêu nước và công tác khen thưởng thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và chủ động hội nhập quốc tế. Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về công tác thi đua, khen thưởng để thi đua, khen thưởng đi vào thực chất, thực sự là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi của từng bộ, ban, ngành, địa phương và của đất nước trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2024.
