Chỉ số đổi mới sáng tạo liên tục được cải thiện
Hiện nay, tại Việt Nam, các điều kiện khung phục vụ phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia đã được hình thành như chính sách bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ, đổi mới hoạt động khoa học và công nghệ, đơn giản hóa thủ tục hành chính, triển khai các quỹ hỗ trợ, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, tăng cường gắn kết giữa nghiên cứu khoa học với sản xuất kinh doanh…
Hay, các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, tổ chức khoa học và công nghệ thực hiện cơ chế tự chủ, phát triển thị trường khoa học và công nghệ, doanh nghiệp khoa học và công nghệ, khởi nghiệp sáng tạo… ngày càng được hoàn thiện. Các doanh nghiệp ngày càng nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của hoạt động đổi mới sáng tạo, đưa nội dung này trở thành trung tâm của các hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Hoạt động nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng và đổi mới công nghệ được các bộ, ngành, địa phương quan tâm, thúc đẩy thông qua các đề án, chương trình, nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam còn nhiều dư địa để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Từ năm 2017, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã chọn ngày 21.4 hằng năm là ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới với mục đích nâng cao nhận thức về vai trò của sáng tạo và đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế, xã hội và phát triển bền vững. Hưởng ứng “Ngày Sáng tạo và Đổi mới sáng tạo thế giới” năm 2024, Bộ Khoa học và Công nghệ phát động, hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương; các viện nghiên cứu, trường đại học, các doanh nghiệp và cá nhân tổ chức các hoạt động gồm: ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia năm 2024 (Techfest 2024); triển khai bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo PII; Phụ nữ Việt Nam với đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo.
Cùng với đó, mạng lưới hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo đã và đang phát triển tương đối năng động và hiệu quả với sự tham gia tích cực của các chủ thể trong hệ sinh thái. Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đang hình thành tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh và một số địa phương. Hơn 20 địa phương đã và đang thành lập Trung tâm khởi nghiệp sáng tạo để kết nối các nguồn lực địa phương, vùng và quốc gia. Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng bộ chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) và chính thức triển khai trên toàn quốc từ năm 2023.
Đặc biệt, từ năm 2017 đến nay, chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam liên tục được cải thiện, tăng từ vị trí 59 năm 2016 lên vị trí 46 năm 2023, xếp thứ 2 trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp và là một trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua. Điều phối viên thường trú Liên Hợp Quốc và Trưởng đại diện các tổ chức của Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, bà Pauline Tamesis đánh giá cao những tiến bộ của Việt Nam về đổi mới, công nghệ và chuyển đổi số ngày càng được nâng cao. Đặc biệt, sự tiến bộ về chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu là trọng tâm để Việt Nam trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao vào năm 2045 và Liên Hợp Quốc hỗ trợ Việt Nam trên hành trình hướng tới mục tiêu này.
Tuyên truyền, nâng cao nhận thức khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo
Mặc dù vậy, theo Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, bên cạnh các kết quả đạt được, năng lực đổi mới sáng tạo của Việt Nam cần tiếp tục được cải thiện mạnh mẽ hơn nữa trong giai đoạn tới, nhằm góp phần trực tiếp vào tăng năng suất lao động và chất lượng sản phẩm hàng hóa, bảo vệ môi trường. Cùng với đó, nâng cao nhận thức về vai trò của sáng tạo và đổi mới sáng tạo trong phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng xã hội bền vững và thúc đẩy sự phát triển mọi mặt của con người; đồng thời tuyên truyền, phổ biến đến các tổ chức, cá nhân cùng chung tay thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo. Thúc đẩy phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia với sự gắn kết chặt chẽ giữa khu vực nhà nước; khu vực sản xuất, kinh doanh, đầu tư; khu vực nghiên cứu, giáo dục, đào tạo và xã hội.
“Việt Nam đang chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ dựa vào vốn và lao động sang mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là mục tiêu dài hạn, cần sự vào cuộc, sự chung tay góp sức của các ban, bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và toàn xã hội trong ứng dụng và phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo”, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh.
Bà Paluline Tamesis, Đại diện Liên Hợp Quốc tại Việt Nam cho biết, sức mạnh của đổi mới sáng tạo có tiềm năng thúc đẩy các mục tiêu phát triển bền vững. Trong những mục tiêu còn lại cũng như trong các năm tiếp theo, chúng ta cần phải thúc đẩy thực hiện để đạt được các mục tiêu và trong quá trình đó thì đổi mới sáng tạo truyền cảm hứng cho các hành động cũng như các công nghệ xanh - công nghệ mà có thể giảm lượng khí thải carbon cũng như việc tăng cường tính bền vững của môi trường, giúp cải thiện cuộc sống.
“Chủ đề năm nay là ‘INSPIRE - Truyền cảm hứng’, phản ánh rõ vai trò quan trọng của giáo dục trong việc nuôi dưỡng trí tuệ sáng tạo cho thế hệ trẻ, đặc biệt là trao quyền cho thanh niên trong các lĩnh vực đổi mới sáng tạo như khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Tuy nhiên, đổi mới không chỉ giới hạn ở các lĩnh vực công nghệ cao mà cần mang tính bao trùm bằng cách tạo điều kiện phát triển cho các nhà đổi mới cấp cơ sở, người dân tộc thiểu số và thanh niên”, bà Paluline Tamesis cho biết thêm.
