Chưa có khung pháp lý đầy đủ, rõ ràng
Chia sẻ tại Hội nghị công tác thanh tra nội bộ các cơ sở giáo dục đại học ngày 29.3, Chánh Thanh tra Bộ GD-ĐT Nguyễn Đức Cường cho biết, việc thành lập bộ phận Thanh tra trong các cơ sở giáo dục đại học chưa thống nhất, còn bất cập. Kết quả khảo sát năm 2016 với 100 cơ sở giáo dục đại học, có 24 cơ sở giáo dục đại học chưa thành lập bộ phận thanh tra trong nhà trường để thực hiện công tác thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo - chiếm tỉ lệ 24% trong tổng số cơ sở giáo dục đại học được khảo sát.
Hình thức thanh tra, quy trình thanh tra, phương tiện làm việc cơ bản đáp ứng yêu cầu nhưng vẫn còn một số hạn chế, chưa thống nhất. Về kinh phí, tài chính hầu hết các đơn vị được khảo sát chưa bố trí, chế độ phụ cấp cho cán bộ thanh tra nội bộ cũng chưa tương xứng.
Nguyên nhân của thực trạng trên, do chưa có khung pháp lý đầy đủ, rõ ràng và vững chắc để tổ chức và hoạt động thanh tra nội bộ trong cơ sở giáo dục đại học. Chưa có sự chưa thống nhất trong các quy định pháp luật: Cơ sở giáo dục đại học được tự chủ theo quy định của Luật Giáo dục đại học, trong đó có nội dung tự chủ về cơ cấu tổ chức, bộ máy, số lượng người làm việc dẫn đến khó khăn trong việc quy định về tổ chức cũng như phát sinh biên chế làm việc về công tác thanh tra nội bộ.
Đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra nội bộ không được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn về thanh tra. Chưa có quy định cụ thể về chế độ, chính sách đối với người làm công tác thanh tra nội bộ trong cơ sở giáo dục đại học. Chế độ đãi ngộ phụ thuộc vào quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị.
Chưa có quy định về thẩm quyền, trình tự thủ tục tiến hành cuộc thanh tra nội bộ, người ký quyết định thanh tra nội bộ, người ký kết luận thanh tra nội bộ, tiêu chuẩn trưởng đoàn thanh tra nội bộ... Chưa quy định rõ thẩm quyền, trình tự thủ tục của cán bộ làm công tác thanh tra nội bộ trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân và phòng, chống tham nhũng trong cơ sở giáo dục đại học.
Chuẩn hóa nhân lực làm công tác thanh tra nội bộ
Nói thêm bất cập về phương diện thể chế tác động đến cơ sở giáo dục đại học, đại diện Trường ĐH Luật TP Hồ Chí Minh cho hay, Luật thanh tra 2022 và Nghị định số 43/2023/NĐ-CP của Thủ tướng Chính phủ có những quy định dẫn tới hệ quả các trường tư thục không bắt buộc thành lập bộ phận thanh tra. Tuy nhiên, Thông tư 51/2012/TT-BGDĐT của Bộ GD-ĐT đang yêu cầu tất cả cơ sở giáo dục phải thành lập bộ phận thanh tra.
Thông tư 51 cũng đang quy định theo hướng hoạt động, thủ tục, thẩm quyền, chức năng nhiệm vụ của công tác thanh tra nội bộ áp dụng theo Luật thanh tra – như thanh tra chuyên ngành. Nhưng những người thanh tra nội bộ lại không phải là công chức thanh tra và không có chế độ chính sách tương ứng. Điều này khiến họ không có động lực, tâm huyết trách nhiệm đến cùng để thực hiện công tác thanh tra nội bộ.
Luật thanh tra 2022 quy định cơ sở giáo dục đại học công lập ban hành chính sách đãi ngộ cho đội ngũ thanh tra tùy thuộc vào điều kiện của đơn vị mình. Điều này tạo chủ động nhưng lại tạo tùy tiện và không thống nhất giữa các trường.
Từ những thực tế trên, nhiều cơ sở giáo dục đại học kiến nghị sửa đổi một số điều trong Luật Thanh tra 2022 hoặc Thông tư 51 nên quy định các vấn đề trên, nhất là mức đãi ngộ tương xứng cho thanh tra, để họ tận tâm hơn, đầu tư trí tuệ, năng lực, trách nhiệm với công việc của mình.
Đồng thời cần xem xét tính đặc thù của hoạt động thanh tra nội bộ với hoạt động thanh tra nhà nước. Thống nhất về tên gọi, cơ cấu tổ chức thực hiện công tác thanh tra nội bộ. Hướng giải quyết cần quy định rõ khi sửa đổi Thông tư 51, trong đó quy định cơ cấu tổ chức, vị trí việc làm thanh tra nội bộ cùng với tiêu chuẩn. Qua đó chuẩn hóa nguồn nhân lực, không sử dụng viên chức tùy tiện trong hoạt động thanh tra nội bộ.
Bên cạnh đó, cơ quan chức năng sớm tham mưu hoàn thiện khung pháp, lý trong đó sửa đổi Luật thanh tra 2022 theo hướng hoạt động thanh tra nội bộ áp dụng với tất cả trường đại học cả công lập lẫn tư thục, không có sự phân biệt.
Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Ngọc Thưởng cho biết, số cán bộ thanh tra nội bộ của các cơ sở giáo dục chỉ hạn hẹp với hơn 1.300 người, nhưng đây là lực lượng quan trọng chăm lo chế độ chính sách cho 244 cơ sở giáo dục đại học, với 76 nghìn giảng viên giảng dạy, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế và hàng triệu học sinh, sinh viên được học tập đào tạo theo quy định.
