Cần luật hóa nội dung về bồi thường, hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng?

Cơ bản thống nhất với Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm bổ sung chính sách đặc thù đối với tỉnh Nghệ An, nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Nghệ An đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, các đại biểu cho rằng, dự thảo nghị quyết sẽ phát huy mọi tiềm năng, lợi thế để phát triển tỉnh Nghệ An nhanh và bền vững trở thành tỉnh phát triển khá của cả nước, kinh tế phát triển nhanh và bền vững, mang đậm bản sắc văn hoá Việt Nam và xứ Nghệ.

Về chính sách tách dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng ra khỏi dự án đầu tư công tại khoản 5, Điều 4, ĐBQH Âu Thị Mai (Tuyên Quang) cho rằng, nhiều năm qua, không ít dự án đầu tư, nhất là các dự án xây dựng hạ tầng giao thông chậm tiến độ do bồi thường, tái định cư, giải phóng mặt bằng đã gây ra nhiều hệ lụy, như: bị đội vốn; các công trình hạ tầng giao thông dang dở trở thành lô cốt, nút thắt, gây mất vệ sinh môi trường, bức xúc trong dư luận Nhân dân; các nhà đầu tư, nhà thầu kiệt quệ vì phải chờ đợi hoặc không hoàn thành dự án.

Thực tế, theo đại biểu Mai, nhiều dự án chưa giải phóng mặt bằng đã khởi công, sau đó không thể triển khai được vì không giải phóng mặt bằng được, trong khi giá nguyên vật liệu, nhân công, các quy định của pháp luật liên tục có sự thay đổi nên đến khi tái khởi động được thì dự án đội vốn hoặc phát sinh những khó khăn khác.

Đại biểu đề nghị cân nhắc thí điểm tách công tác bồi thường hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập đối với tỉnh Nghệ An, Chính phủ cần sớm nghiên cứu trình Quốc hội luật hóa nội dung về bồi thường, hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng được áp dụng rộng rãi để trở thành động lực mới cho đầu tư, phát triển, nhất là hạ tầng giao thông của cả nước.

Cũng về nội dung này, ĐBQH Nguyễn Văn Quảng (Đà Nẵng) nhấn mạnh, cần có một nghị quyết để giải quyết được những vướng mắc về bồi thường, hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng, bởi “luật hóa” nội dung này sẽ cần thời gian lâu hơn.

Theo đại biểu, trên cơ sở việc tổ chức thí điểm của các địa phương như Khánh Hòa và để đồng bộ với Luật Đất đai năm 2024, trong đó có yêu cầu việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và việc bố trí tái định cư phải được hoàn thành trước khi có quyết định thu hồi đất, đòi hỏi cấp thiết giải quyết vấn đề này. Để triển khai cùng thời điểm Luật Đất đai có hiệu lực, cần có nghị quyết để đưa vào thực hiện sớm nhất có thể.

Bổ sung thêm nhiều cơ chế, chính sách đặc thù

Thống nhất quan điểm phân bổ thêm 50% số vốn đầu tư công nguồn ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu cho địa phương, để đầu tư các công trình hạ tầng trọng điểm trên địa bàn tỉnh và phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội trên địa bàn miền Tây Nghệ An, ĐBQH Trần Chí Cường (Đà Nẵng) cho rằng, điều này sẽ tạo sự chủ động cho địa phương trong việc cân đối, lập kế hoạch bố trí nguồn lực cho các dự án.

Theo đại biểu, điều kiện phát triển của mỗi địa phương khác nhau, ngay trong một tỉnh, tính vùng miền, khả năng phát triển cũng rất khác nhau nên việc tương hỗ, hỗ trợ nhau từ nguồn ngân sách chung của tỉnh rất quan trọng. Đặc biệt, miền Tây Nghệ An còn là địa bàn quan trọng, nhạy cảm về chính trị, quốc phòng, an ninh.

Tuy nhiên, theo đại biểu, nếu thực hiện đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) như Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh, tức là không vượt quá 70% số tăng thu ngân sách trung ương từ các khoản thu phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách TP. Hồ Chí Minh so với dự toán được Thủ tướng Chính phủ giao sẽ rất khó thực hiện. Bởi trong điều kiện kinh tế - xã hội và nguồn thu ngân sách của Nghệ An không thể so sánh với TP. Hồ Chí Minh hay Hải Phòng, nên việc dùng ngân sách nhà nước cùng với xã hội hóa để đầu tư sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, đại biểu đề nghị cần nghiên cứu sâu hơn các biện pháp thúc đẩy xã hội hóa trong các lĩnh vực mà Nghệ An quan tâm.

Băn khoăn về chính sách này, theo đại biểu Âu Thị Mai, thực tế cả nước còn nhiều địa phương khó khăn cả về hạ tầng, điều kiện kinh tế - xã hội, cần hỗ trợ, đầu tư từ Trung ương, do đó việc bố trí nguồn lực đầu tư ngân sách trung ương cần đảm bảo cân đối, hài hòa trong tổng thể chung, đồng thời mức phân bổ thêm 50% số vốn đầu tư công nguồn ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu cho Nghệ An cần được xem xét, căn cứ phù hợp với quy định khoản 3 Điều 40 của Luật Ngân sách nhà nước.

Đại biểu đề nghị Chính phủ cần phải đánh giá tác động cụ thể về ảnh hưởng đến vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương. Việc quy định cơ chế chính sách mới, khác luật sẽ tạo sự thiếu công bằng giữa các địa phương, đặc biệt là các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn nhưng không được thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù.