Bổ sung, làm rõ căn cứ pháp lý
Theo Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày, trong quá trình triển khai thực hiện Dự án, diện tích rừng tăng 438,3ha (gồm 31,5ha rừng tự nhiên và 406,8ha rừng trồng); diện tích đất rừng tăng 582,93ha; diện tích đất trồng lúa nước từ hai vụ trở lên tăng 152,55ha so với Nghị quyết số 273/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Bên cạnh đó, qua khảo sát cho thấy hiện nay đối với một số khu vực không thuộc Nghị quyết 273, đặc biệt là thuộc phạm vi rừng tự nhiên, các nhà thầu không thể triển khai thi công do các địa phương và cơ quan quản lý rừng không cho phép.
Vì vậy, một số ý kiến cho rằng, việc Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định điều chỉnh Nghị quyết 273 là cần thiết, phù hợp để bảo đảm cơ sở pháp lý và tránh ảnh hưởng đến tiến độ Dự án.
Tuy nhiên, ý kiến khác cho rằng, tại Nghị quyết số 44/2022/QH15 Quốc hội chỉ ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đất trồng lúa của Dự án trước khi quyết định đầu tư Dự án, không quy định thẩm quyền điều chỉnh chủ trương chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đất trồng lúa của Dự án sau khi Dự án đã được thi công, do đó đề nghị làm rõ căn cứ pháp lý đối với đề xuất của Chính phủ.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cũng nêu rõ, để đẩy nhanh tiến độ Dự án, Chính phủ đã cho phép thực hiện đồng thời hồ sơ chuyển mục đích sử dụng rừng, đất rừng, đất trồng lúa nước hai vụ trở lên với báo cáo nghiên cứu khả thi (thiết kế cơ sở). Theo đó, phạm vi Dự án lúc lập hồ sơ chuyển mục đích sử dụng rừng, đất rừng, đất trồng lúa nước hai vụ trở lên tại Nghị quyết số 273 được xác định theo thiết kế sơ bộ (tại Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi).
Trong khi đó, tại bước quyết định đầu tư (thiết kế cơ sở), thiết kế kỹ thuật phạm vi Dự án đã có thay đổi, do bổ sung hạng mục và điều chỉnh phạm vi chiếm dụng đất của Dự án để đáp ứng các yêu cầu về mặt kỹ thuật, dẫn đến trong quá trình thi công gặp vướng mắc, đặc biệt đối với các khu vực đi qua rừng tự nhiên, do chưa phù hợp với phạm vi Dự án đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép tại Nghị quyết số 273.
Ủy ban Kinh tế cho rằng, tại Nghị quyết số 273, Ủy ban Thường vụ Quốc chỉ xem xét, quyết định việc chuyển đổi rừng, đất rừng, đất trồng lúa nước hai vụ trở lên đối với phạm vi chiếm dụng đất theo tuyến của Dự án, không bao gồm diện tích sử dụng cho bãi đổ thải, khu tái định cư, mỏ vật liệu, nghĩa trang... Đối với việc xác định vị trí, quy mô các bãi đổ thải, khu tái định cư mỏ vật liệu, nghĩa trang... để phục vụ cho công tác thi công và bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thuộc thẩm quyền của địa phương và đã được các địa phương cho phép, quyết định, hiện nay đã được triển khai thực hiện.
Vì vậy, việc Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định diện tích chuyển đổi rừng, đất rừng, đất trồng lúa nước hai vụ trở lên vào các mục đích trên là không hợp lý. Đề nghị Chính phủ bổ sung, làm rõ hơn nguyên nhân tăng, giảm diện tích rừng, đất rừng, đất trồng lúa nước hai vụ trở lên của Dự án so với Nghị quyết số 273 và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức liên quan (nếu có).
Bảo đảm phù hợp, tương thích với các quy hoạch có liên quan
Tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ rút kinh nghiệm trong việc lập phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế sơ bộ, thiết kế cơ sở, không để xảy ra tình trạng phải điều chỉnh diện tích rừng, đất rừng, đất trồng lúa với số lượng lớn như hiện nay làm phát sinh thêm thời gian, thủ tục, hồ sơ, ảnh hưởng đến tiến độ của Dự án.
Đối với các Dự án liên quan đến nhiều địa phương, nhiều ngành, nhiều cấp, cần chỉ đạo xuyên suốt, hướng dẫn kịp thời, thống nhất không để cách hiểu khác nhau, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.
Nhất trí với báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy đề nghị, cần phải có thống kê chi tiết diện tích rừng theo từng tỉnh và đánh giá tác động nếu cần thiết.
Đồng thời, trong dự thảo Nghị quyết cần bổ sung nội dung có các phương án trồng rừng thay thế và thu hồi lâm sản nhưng cũng phải bảo vệ rừng theo chủ trương của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước, tránh làm thất thoát tài sản công; lưu ý, rà soát kỹ lưỡng, không đưa vào những diện tích đất rừng không thuộc Dự án.
Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ nghiên cứu tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan thẩm tra để hoàn thiện hồ sơ Tờ trình, dự thảo Nghị quyết bảo đảm đầy đủ, chính xác về số liệu, đúng phạm vi rừng, đất rừng, đất trồng lúa được Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định chủ trương chuyển đổi mục đích sử dụng. Khẩn trương rà soát toàn bộ Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 để kịp thời báo cáo Quốc hội xem xét quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội đối với các nội dung phát sinh (nếu có), không để chậm tiến độ Dự án, ảnh hưởng đến mục tiêu và hiệu quả của Dự án.
Chính phủ chịu trách nhiệm về tính chính xác của số liệu, đánh giá tác động môi trường đầy đủ theo quy định, bảo đảm phù hợp, tương thích với các quy hoạch có liên quan; bảo đảm việc trồng rừng thay thế, bù đắp đất trồng lúa, có phương án thu hồi lâm sản được chuyển đổi theo đúng quy định.
