Bệnh nhân nam, 55 tuổi được đưa vào Trung tâm Nội Hô hấp, Bệnh viện Quân y 103 do nhiễm trùng hô hấp kéo dài.

Trước khi vào bệnh viện khoảng 1 tháng, bệnh nhân bị sặc khi đang ăn thịt gà. Sau sặc, bệnh nhân đau ngực phải âm ỉ, dai dẳng, đau ngực kèm theo sốt và khó thở tăng dần.

Bệnh nhân tự dùng thuốc giảm đau, hạ sốt tại nhà nhưng triệu chứng đỡ ít, đi khám được chụp X-quang ngực quy ước và cắt lớp vi tính lồng ngực, phát hiện tổn thương đông đặc thùy dưới phải, tràn dịch khoang màng phổi phải mức độ ít, nhập vào Trung tâm Nội Hô hấp điều trị. Bệnh nhân được chẩn đoán: dị vật phế quản thùy dưới phổi phải biến chứng viêm phổi dưới chít hẹp, kèm theo tràn dịch màng phổi phải.

Bệnh nhân được điều trị kháng sinh tích cực, khi tình trạng nhiễm trùng ổn định, bệnh nhân được nội soi phế quản ống mềm, phát hiện dị vật là mảnh mỏ gà có kích thước lớn, hình dạng 3 cạnh thành sắc trong lòng phế quản thùy dưới phổi phải, một cạnh găm vào thành phế quản.

Niêm mạc phế quản xung quanh dị vật phù nề, sung huyết mạnh, dễ chảy máu và tổ chức hạt bao phủ, gây chít hẹp gần hoàn toàn phế quản thùy dưới phổi phải.

Kíp nội soi đã tiến hành cắt 1 phần tổ chức hạt, dùng thòng lọng và kìm lấy dị vật ra khỏi phế quản. Sau khi kết thúc thủ thuật, bệnh nhân tiếp tục được điều trị thuốc kháng sinh, chống viêm tại chỗ. Bệnh nhân hoàn toàn ổn định về lâm sàng sau 1 tuần điều trị và xuất viện.

Dị vật phế quản nguy hiểm như thế nào?

Dị vật phế quản là trường hợp các vật rơi vào và mắc lại ở trong lòng phế quản của bệnh nhân. Đây là một tai nạn sinh hoạt có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Dị vật phế quản thường gặp sau khi sặc thức ăn, đặc biệt ở những trẻ em, người cao tuổi, người say rượu, người bệnh đột quỵ não… Tuỳ thuộc vị trí, loại dị vật, thời gian được tiếp cận chẩn đoán và điều trị, dị vật đường thở có thể gây ra nhiều biến chứng, nguy hiểm nhất là tắc nghẽn đường thở lớn gây tử vong (đặc biệt ở trẻ em), co thắt phế quản, viêm phổi dưới vị trí chít hẹp, xẹp phổi, áp xe phổi,…

Dị vật phế quản thường ở phế quản bên phải nhiều hơn, liên quan đến đường kính và độ chếch của phế quản bên phải so với bên trái. Khi dị vật mới vào đường thở, có thể gây suy hô hấp do tắc nghẽn phế quản lớn co thắt phế quản.

Trường hợp dị vật nằm trong phế quản trong thời gian dài, đặc biệt là dị vật kích thước lớn, hình dạng phức tạp, có thể gây biến chứng xẹp phổi hoặc giãn phế quản dưới chỗ chít hẹp. Ngoài ra, tổ chức hạt tại vị trí dị vật phát triển và  che phủ dị vật, dẫn tới hẹp đường thở, dẫn tới các biến chứng nặng như nhiễm khuẩn nặng (viêm phế quản – phổi, áp xe phổi), xẹp phổi làm bệnh nhân đau ngực, khó thở, ho khạc đờm hoặc ho máu kéo dài,…

Nội soi phế quản ống mềm gắp dị vật ngày nay được xem là phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả đối với dị vật phế quản. Kết quả xử trí dị vật phế quản phụ thuộc nhiều vào thời gian xử trí, đặc điểm dị vật, trang thiết bị hỗ trợ và trình độ của của bác sĩ nội soi. Do vậy, dị vật đường thở cần được quan tâm, chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời tại các cơ sở y tế có chuyên khoa Hô hấp.

Dự phòng và xử trí dị vật phế quản

Một số biện pháp dự phòng dị vật phế quản như sau:

– Đối với trẻ em: không để các vật dụng, đồ chơi, đặc biệt loại có kích thước nhỏ gần trẻ khi không có người lớn bên cạnh. Cẩn thận trong việc ăn uống của trẻ, không được bịt mũi để ép trẻ ăn hoặc cho trẻ ăn trong khi đang ngủ, không cho trẻ ăn các loại thức ăn có hạt dễ hóc như na, lạc, quất, hạt bí … Nếu thấy trẻ đang ngậm hoặc ăn những thứ dễ gây nên hóc, không nên hoảng hốt, la hét, mắng trẻ vì làm như vậy trẻ sợ hãi dễ bị hóc.

– Người lớn: Tránh các tập quán ăn uống không tốt như ăn vội vàng, vừa ăn vừa nói chuyện cười đùa…

Biện pháp xử trí tức thì khi xảy ra dị vật đường thở: làm nghiệm pháp Hemlich, khai thông đường hô hấp khi bị dị vật dường thở. Với trẻ lớn hoặc người lớn thực hiện nghiệm pháp Hemlich ở 3 tư thế đứng, ngồi, hoặc nằm.

– Hemlich tư thế nằm: Đặt bệnh nhân nằm ngửa, đầu thấp, nghiêng sang 1 bên, 2 bàn tay người cứu nạn chồng lên nhau đè ngay vùng thượng vị, rồi ấn mạnh theo hướng đầu bệnh nhân, làm nhịp nhàng (ấn 4-5 cái/lần) để ép phổi với hy vọng không khí trong phổi được tống ra đồng thời đẩy cả dị vật ra ngoài thanh môn

– Hemlich ngồi hoặc đứng: Người cứu nạn đứng sau lưng nạn nhân, đưa tay ra trước qua hông đặt trước vùng thượng vị, 2 tay chồng lên nhau, cho lưng nạn nhân dựa vào ngực người cứu nạn, sau đó ép mạnh vùng thượng vị nạn nhân từng đợt (ép 4-5 cái 1 lần).

Nếu nghiệm  pháp Hemlich 3 lần không thành công, lập tức hô hấp nhân tạo ngay với hy vọng đẩy dị vật xuống để đường thở phần nào được lưu thông và nhanh chóng chuyển bệnh nhân bị dị vật đường thở đến bệnh viện.