Vụ tranh chấp đất kéo dài gần 40 năm

Người đề nghị là ông Huỳnh Thanh Nghiêm (ngụ TP. Mỹ Tho) là bị đơn trong vụ việc tranh chấp quyền sử dụng đất, đòi tài sản, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất và yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) xảy ra tại xã Bình Phú, huyện Cai Lậy.

Theo hồ sơ vụ việc, cụ Nguyễn Thị Mai (chết năm 2004) và Phạm Văn Vi (chết năm 1959) là ông bà nội của ông Phạm Quốc Dũng (SN 1973, được xác định là hàng thừa kế thế vị trong vụ việc trên). Cụ Mai có 9 người con.

Sinh thời, cụ Mai tạo lập 2 thửa đất gồm thửa 1697 có diện tích hơn 2.700m2 và thửa 1698 có diện tích 284m2 tại tại ấp Bình Quới, xã Bình Phú, huyện Cai Lậy (hiện nay đã nhập chung lại thành thửa 168, diện tích hơn 2.700m2). Cụ Mai đã được Nhà nước công nhận tại sổ mục kê 299 và sổ đăng ký ruộng đất.

Năm 1984, thửa đất trên bị UBND xã Bình Phú tịch thu với lý do sang bán trái phép. Năm 1985, UBND Bình Phú giao phần đất trên cho ông Nghiêm quản lý, sử dụng.

Từ khi bị lấy đất, ông Phạm Việt Hùng cùng với mẹ là bà Mai đã khiếu nại nhiều nơi để đòi đất. Năm 1995, ông Hùng chết. Năm 2004, cụ Mai chết. Sau đó, các con, cháu thuộc hàng thừa kế của cụ Mai tiếp tục khiếu kiện đòi lại hai thửa đất trên.

Năm 2010, UBND huyện Cai Lậy chuyển vụ việc cho TAND huyện Cai Lậy để giải quyết. Các nguyên đơn và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan yêu cầu ông Nghiêm trả lại thửa đất 168 nói trên.

Theo trình bày của ông Nghiêm, khu đất khi nhận là đất ruộng, trong quá trình sử dụng ông đã cải tạo, đổ đất, cát và trồng cây trên đất. Quá trình sử dụng đất đã đóng thuế đầy đủ và đăng ký kê khai vào “danh sách hộ gia đình, cá nhân chưa được cấp GCNQSDĐ tại UBND xã Bình Phú năm 2004”. Do đất bị tranh chấp nên từ đó đến nay chưa được cấp giấy tờ. Ông Nghiêm không đồng ý trả lại đất và yêu cầu công nhận phần đất là thuộc quyền sử dụng của ông. Bên cạnh đó, ông Nghiêm có yêu cầu phản tố khác…

Cần ghi nhận công lao của người tôn tạo, sử dụng đất

Bản án sơ thẩm (lần 2) số 261/2023/DS-ST ngày 29.9.2023 của TAND huyện Cai Lậy cho rằng, việc UBND xã Bình Phú thu hồi và giao đất cho ông Nghiêm là có thật. Ông Nghiêm đã quản lý sử dụng, đóng thuế đất. Tuy nhiên, nguồn gốc đất là của cụ Mai nên để bảo đảm công bằng và bảo vệ quyền lợi thỏa đáng cho các bên, hội đồng xét xử công nhận cho mỗi bên được quyền sử dụng 1/2 phần đất trên. Từ đó, bản án sơ thẩm đã tuyên xử chấp nhận một phần yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn: công nhận các nguyên đơn được quyền sử dụng hơn 1.300m2; ông Nghiêm được quyền sử dụng hơn 1.300m2 đất trong tổng số diện tích tại khu đất trên…

Các đương sự sau đó đã kháng cáo bản án sơ thẩm.

Tại bản án dân sự phúc thẩm số 289/2024/DS-PT, TAND tỉnh Tiền Giang cho rằng, việc UBND xã Bình Phú cưỡng chế thu hồi đất của cụ Mai với lý do con cụ sang bán cho người khác là trái quy định. Trong khi đó, đất do cụ Mai đứng tên. Bên cạnh đó, UBND xã Bình Phú thu hồi và giao đất cũng không có giấy tờ, không đúng trình tự thủ tục theo quy định pháp luật lúc bấy giờ.

Do đó bản án dân sự phúc thẩm chấp nhận yêu cầu khởi kiện của phía nguyên đơn và tuyên xử họ được quyền sử dụng đối với phần đất hơn 2.700m2 tại thửa 168; không chấp nhận yêu cầu phản tố của ông Nghiêm đòi lại đất…

Không đồng ý với phán quyết trên, ông Nghiêm có đơn gửi Viện KSND cấp cao đề nghị xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm đối với hai bản án trên.

Liên quan vụ án này, trước đó, ngày 25.11.2021, TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh đã có quyết định giám đốc thẩm với nội dung chấp nhận quyết định kháng nghị giám đốc thẩm của Viện trưởng Viện KSND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh, hủy toàn bộ bản án dân sự sơ thẩm và bản án dân sự phúc thẩm năm 2019 và năm 2020 của TAND huyện Cai Lậy và TAND tỉnh Tiền Giang về giải quyết vụ tranh chấp nêu trên.

Theo quyết định giám đốc thẩm của TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh, có căn cứ xác định việc UBND xã Bình Phú có giao đất cho ông Nghiêm là có thật, mặc dù vào thời điểm đó việc thu hồi đất và giao đất không đúng trình tự, thủ tục nhưng không trái quy định pháp luật. Mặt khác, ông Nghiêm là người chiếm hữu diện tích đất liên tục, có thực hiện nghĩa vụ thuế cho Nhà nước.

Do đó, cần công nhận diện tích đất và tải sản trên đất cho ông Nghiêm mới đúng quy định, nhưng Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm lại chấp nhận yêu cầu khởi kiện của các nguyên đơn, buộc ông Nghiêm giao trả đất là không đúng quy định tại khoản 5 Điều 26 Luật Đất đai.

Vì vậy, cần hủy toàn bộ bản án sơ thẩm và phúc thẩm để xem xét lại vụ án. Trường hợp các bên không cung cấp được chứng cứ mới thì cần công nhận đất cho ông Nghiêm theo quy định.

Nhìn nhận về vụ việc, luật sư Trương Hồng Điền - Trưởng Văn phòng Luật sư Xuân Phú cho rằng, đây là vụ việc phức tạp, kéo dài gần 40 năm. Tại Bản án phúc thẩm bác hết quyền lợi của ông Nghiêm thì cũng chưa thuyết phục. Cần xem xét quyền lợi cho bên còn lại nếu công nhận cho một bên. Giải pháp của Bản án sơ thẩm số 261/2023/DS-ST ngày 29.9.2023 của TAND thị xã Cai Lậy có giải pháp tình thế về áp dụng lẽ công bằng để chia đôi quyền sử dụng đất.

Tuy nhiên, cốt lõi của vấn đề là hành vi hành chính thu hồi đất vào năm 1984 và giao đất năm 1985 của UBND xã Bình Phú có đúng, phù hợp với chính sách đất đai thời điểm đó hay không, thì dù các bên đương sự không yêu cầu, Tòa án cần phải đánh giá đúng để giải quyết toàn diện, đúng đắn vụ án trên.

“Hiện nay, đã có giấy tiếp nhận đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm của người có thẩm quyền, tôi tin rằng, trong quá trình xem xét lại hai bản án sơ thẩm và phúc thẩm mới, người có thẩm quyền sẽ phải đánh giá nội dung trên”, luật sư Điền nhận định.