Chưa thực hiện hết vai trò, trách nhiệm
HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương; nhiệm vụ chính là thực hiện quyền giám sát và ban hành các quyết định, chính sách quan trọng tại địa phương. HĐND do Nhân dân bầu ra, bao gồm đại biểu HĐND và Thường trực, các Ban, Tổ đại biểu được bầu ra từ các đại biểu HĐND. Như vậy, nói đến HĐND là nói đến Nhân dân mà đại diện là đại biểu được Nhân dân tín nhiệm, tin tưởng, lựa chọn. Vai trò của các đại biểu hết sức quan trọng, vừa là cầu nối giữa chính quyền với Nhân dân; vừa là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương.
Đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và các quy định của pháp luật, nhiều kỳ họp của HĐND được tổ chức, các nghị quyết liên tục được ban hành đúng quy trình, quy định của pháp luật, mang lại nhiều lợi ích, phát triển kinh tế; các đại biểu HĐND được cung cấp hồ sơ tài liệu liên quan đến kỳ họp để nghiên cứu, xem xét, quyết định. Bên cạnh những đại biểu tích cực phát huy vai trò, trách nhiệm, một số đại biểu HĐND đôi lúc chưa thực hiện hết trách nhiệm, vai trò của người đại biểu trước HĐND và cử tri.
Nguyên nhân do đại biểu HĐND hoạt động chủ yếu kiêm nhiệm, trong đó đa phần là lãnh đạo, bận rất nhiều việc chuyên môn - những công việc đòi hỏi người lãnh đạo phải có tâm, có tầm, có năng lực, mọi việc đều cần sự quan tâm sâu sát, cần dành nhiều thời gian cho hoạt động chuyên môn. Đôi khi các đại biểu này “có lòng nhưng không đủ sức”, chưa thể hiểu rõ tất cả các lĩnh vực mà dự thảo nghị quyết HĐND điều chỉnh, dẫn tới chưa nghiên cứu sâu các nội dung dự thảo đã buộc phải “bấm nút” hoặc biểu quyết thông qua.
Bên cạnh đó, hồ sơ, tài liệu liên quan đến nghị quyết tương đối nhiều, được gửi gần sát ngày họp, đôi khi gửi trong kỳ họp (theo quy định chậm nhất 7 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp). Đó cũng là một trong những nguyên nhân một số đại biểu có muốn tham gia, góp ý vẫn không đủ thời gian, tài liệu để nghiên cứu, góp ý. Mặt khác, vẫn còn tâm lý cho rằng đã có vai trò của đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách; các đại biểu hoạt động chuyên trách sẽ có trách nhiệm chính trong việc góp ý xây dựng, ban hành nghị quyết. Do đó, các đại biểu hoạt động kiêm nhiệm không nhất thiết phải tham gia quá sâu; họ quên rằng theo quy định, đại biểu HĐND hoạt động kiêm nhiệm phải dành ít nhất 1/3 thời gian cho hoạt động của đại biểu.
Tăng cường số lượng đại biểu chuyên trách
Thực tiễn cho thấy, nhằm nâng cao vai trò, trách nhiệm của đại biểu HĐND, nhất là trong việc ban hành nghị quyết của HĐND, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, trước hết, cần nghiên cứu tăng cường số lượng đại biểu chuyên trách để HĐND hoạt động hiệu quả hơn. Các đại biểu chuyên trách phải thực hiện nhiệm vụ công tâm, khách quan, vì mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương mình. Đồng thời, phải tăng cường thời gian để đại biểu HĐND chuyên trách TXCT, tiếp công dân, lắng nghe tâm tư nguyện vọng, ý kiến, kiến nghị của công dân qua đó có thể phản ánh kịp thời đến các cấp chính quyền.
Thường trực HĐND cần quan tâm, chỉ đạo, nhắc nhở đại biểu HĐND tăng cường vai trò, trách nhiệm của người đại biểu trước HĐND và cử tri, Nhân dân; phát huy vai trò giám sát của Nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể đối với hoạt động của đại biểu HĐND. Quá trình chuẩn bị kỳ họp HĐND, sớm gửi tài liệu đến đại biểu HĐND theo luật định, đặc biệt là các lĩnh vực đòi hỏi phải có sự đào sâu, nghiên cứu để đại biểu HĐND có thời gian nghiên cứu, thu thập thông tin, tham vấn ý kiến… để có cơ sở đóng góp vào những nội dung trình HĐND xem xét, quyết định.
Đặc biệt, cần có cơ chế kiểm tra, giám sát, khen thưởng hợp lý đối với các đại biểu HĐND tham gia tích cực hoạt động của HĐND, dành thời gian thỏa đáng cho hoạt động đại biểu của mình. Tuy rằng, đây là trách nhiệm của người đại biểu, nhưng cũng là một phần nỗ lực không nhỏ của bản thân đại biểu đó, do vậy cần có cơ chế khen thưởng thích đáng đối với họ; song song với việc khen thưởng là có chế tài, có thể bằng hình thức nhắc nhở hoặc yêu cầu báo cáo đối với các đại biểu chưa phát huy được vai trò, trách nhiệm trước cử tri và Nhân dân.
