Theo lời kể của gia đình, bé gái đẻ non ở tuần 32, cân nặng lúc sinh 1.1kg. Sau sinh đã được tầm soát sức khoẻ tại bệnh viện và không phát hiện dấu hiệu bất thường, trẻ tăng cân phù hợp với lứa tuổi.
Trước ngày nhập viện, trẻ không có dấu hiệu bất thường. Đến sáng ngày nhập viện, trẻ được mẹ cho bú sữa bình 2 lần vào thời điểm 5h và 6h sáng, nhưng bú ít, trớ sữa, quấy khóc, bụng chướng. Khoảng 9h, thấy con tím tái, kích thích không có phản xạ, gia đình đưa bé vào Bệnh viện Nhi Trung ương cấp cứu.
Theo BSCK2 Phạm Thị Thanh Tâm, Phó trưởng Khoa Cấp cứu và Chống độc, Bệnh viện Nhi Trung ương, trẻ nhập viện trong tình trạng ngừng thở, ngừng tim, được cấp cứu ngừng tuần hoàn ngay. Các bác sĩ đã tiến hành đặt nội khí quản, thấy đọng ít sữa trong khoang miệng, nhưng không thấy sữa trong đường thở. Xquang phổi cho thấy tổn thương nhu mô phổi bên phải lan toả, dịch dạ dày có nhiều sữa chưa được tiêu hoá (dù sau ăn 4 tiếng).
Kết quả chụp Xquang cho thấy bụng chướng hơi, các quai ruột chứa dịch. Đây có thể là kết quả sau ngừng tim, nhưng cũng có thể là một tình trạng viêm ruột từ trước đó làm cho em bé dễ bị sặc, dễ trớ hơn trẻ khoẻ mạnh bình thường.
BSCK2 Phạm Thị Thanh Tâm cho biết, sặc sữa là một trong những tai nạn thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt với trẻ dưới 2 tuổi. Đây là hiện tượng sữa trào vào đường thở khiến trẻ khó thở, tím tái có thể gây ngừng thở. Nếu không sơ cứu kịp thời có thể gây ảnh hưởng tính mạng cho trẻ.
Nguyên nhân sặc sữa ở trẻ thường là: Trẻ bú, ăn không đúng tư thế; cho bú quá no; Cho trẻ bú khi đang khóc, đang ho; Sữa mẹ nhiều khiến trẻ nuốt không kịp; Núm vú cao su có lỗ thông quá rộng khiến sữa chảy nhiều; Trẻ sinh non tháng nên phản xạ bú - nuốt kém; Trẻ bị dị tật bẩm sinh vùng hầu họng như sứt môi, hở hàm ếch,…
Có hai dấu hiệu chính để nhận biết trẻ sặc sữa. Thứ nhất, khi trẻ đang bú (hoặc sau bú) đột ngột ho sặc sụa, tím tái và lịm đi. Có thể thấy sữa trào qua mũi, miệng.
Thứ hai, đối với những trẻ đẻ non, đặc biệt là trẻ suy dinh dưỡng, trẻ có dị tật vùng hàm mặt, trẻ có tình trạng giảm cơ lực (nhược cơ) thì phản xạ ho kém hơn. Dấu hiệu sặc sữa ở những trẻ này diễn ra khá yên tĩnh, chủ yếu là biểu hiện bằng triệu chứng tím. Giai đoạn đầu sẽ là tím ở quanh môi, quanh góc mũi, có thể thở nhanh, hoặc thở chậm, ngừng thở.
Cách xử trí khi trẻ bị sặc sữa
Các bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương khuyến cáo, gia đình cần xử lý đúng cách trong những phút đầu tiên ngay sau khi bé bị sặc. Đây là điều vô cùng quan trọng giúp trẻ nhanh chóng thoát khỏi tình trạng nguy hiểm.
Cụ thể, người thân cần hết sức bình tĩnh và sơ cứu trẻ theo các bước sau:
- Nếu trẻ còn ho được: Nghiêng đầu trẻ sang một bên, lau sạch sữa ở mũi, miệng trẻ. Khuyến khích để trẻ ho. Tuyệt đối không dùng tay móc họng trẻ.
- Nếu trẻ không ho được, nhưng còn tỉnh, làm lần lượt theo 6 bước:
Bước 1: Cho trẻ nằm sấp để đầu thấp hơn ngực trên mặt trong cẳng tay tựa vào đùi. Giữ vùng đầu và cằm trẻ ở tư thế thẳng.
Bước 2: Sử dụng gót bàn tay vỗ lưng 5 lần giữa 2 vai của trẻ theo hướng từ trên xuống dưới ra trước.
Bước 3: Sau khi vỗ lưng, dùng cẳng tay còn lại đặt lên lưng trẻ, bàn tay giữ chặt đầu và cổ.
Bước 4: Lật ngửa trẻ một cách cẩn thận (giữ chặt đầu và cổ), giữ trẻ nằm ngửa trên mặt trong cẳng tay tựa vào đùi. Giữ đầu thấp hơn cơ thể.
Bước 5: Ấn ngực 5 lần ở vị trí 1⁄2 dưới xương ức, ngay dưới đường liên vú. Mỗi lần đẩy ngực khoảng 1s, cố gắng tạo áp lực đủ để sữa ra ngoài.
Bước 6: Lặp lại chu kì 5 lần vỗ lưng và 5 lần ấn ngực cho đến trẻ thở lại hoặc khi trẻ không đáp ứng.
- Nếu trẻ bất tỉnh, làm lần lượt 2 bước sau:
Bước 1: Lập tức gọi hỗ trợ từ người thân, cấp cứu y tế (gọi điện thoại, bật chế độ loa ngoài và làm theo dướng dẫn). Người cấp cứu có thể ngồi hoặc quì tùy theo điều kiện.
Bước 2: Ngay lập tức ép tim - thổi ngạt cho trẻ :
Ép tim vị trí 1/2 dưới xương ức, chiều sâu 1/3 đường kính trước sau của lồng ngực
30 lần ép tim - 2 lần thổi ngạt (Nếu chỉ có 1 mình)
15 lần ép tim - 2 lần thổi ngạt (Nếu có ≥ 2 người cấp cứu)
Thổi ngạt miệng - miệng hoặc thổi ngạt miệng - mũi cho trẻ: Thổi hơi vào trong 1 giây, chú ý quan sát lồng ngực trẻ phồng lên. Lặp lại 2 lần. Nếu lồng ngực không phồng lên, lặp lại động tác ngửa đầu nâng cằm, điều chỉnh tư thế ngửa đầu.
Với thổi ngạt miệng - mũi: Hít 1 hơi bình thường, trùm kín và chặt miệng của người cấp cứu lên miệng và mũi của trẻ.
Với thổi ngạt miệng - miệng: Hít 1 hơi bình thường, trùm kín và chặt miệng người cấp cứu lên miệng của trẻ. Kẹp chặt cánh mũi với ngón cái và ngón trỏ, bàn tay tì lên trán trẻ
Tiếp tục cấp cứu tại chỗ đến khi trẻ hồng trở lại hoặc có nhân viên y tế hỗ trợ.
Cách phòng ngừa sặc sữa cho trẻ
Theo các bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương, để phòng ngừa sặc sữa, khi cho trẻ bú, mẹ cần bế trẻ cao đầu, ở tư thế thoải mái. Nên cho trẻ ăn dưới ánh sáng để dễ dàng quan sát thấy được trẻ nuốt sau khi mút sữa và các hiện tượng tím (nếu có).
Ngoài ra, nếu sữa mẹ tiết ra nhiều mà trẻ không bú kịp, mẹ có thể làm hãm tốc độ của dòng sữa bằng cách dùng hai ngón tay kẹp bớt đầu vú lại.
Với trẻ nhỏ, nhất là trẻ sơ sinh không nên cho trẻ bú vội vàng. Với những trẻ bú bình, bố mẹ hãy chọn những bình sữa có núm vú phù hợp với lứa tuổi, không quá to, giúp sữa xuống miệng trẻ không quá nhiều, không bị sặc. Khi cho trẻ bú, cần nghiêng bình sữa góc 45 độ để sữa chảy xuống đầy lỗ núm vú. Trẻ sẽ không phải mút nhiều, không khí ít vào sẽ hạn chế xảy ra tình trạng sặc sữa.
Sau khi trẻ bú xong, nên bế trẻ nằm sấp trên vai hoặc ngực mẹ 15 - 20 phút, vỗ nhẹ lưng để trẻ ợ bớt hơi trong dạ dày, tránh đầy hơi sẽ kích thích gây sặc.
Cha mẹ nên chia thành nhiều bữa nhỏ đặc biệt là đối với trẻ nhẹ cân. Đối với các trẻ có các dị tật vùng hàm mặt nên đi khám sớm để điều trị kịp thời và có các dụng cụ hỗ trợ để giảm thiệu nguy cơ sặc. Cần cho trẻ đến khám tại cơ sở y tế gần nhất khi trẻ nhũ nhi bỏ bú.
Bên cạnh đó, phụ huynh lưu ý không nên làm những việc sau: Không nên cho trẻ bú sữa khi đang ngủ, đang khóc/cười hay đang ho. Không nên để gập cổ khiến trẻ bú khó khăn hơn hoặc ngửa cổ có thể khiến trẻ bị sặc sữa lên mũi. Không quấn tã, mặc quần áo chật, tránh làm tăng áp lực ổ bụng. Không nên ép trẻ ăn quá no.
