Theo Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, hen phế quản là một bệnh có đặc điểm viêm mạn tính niêm mạc phế quản làm tăng phản ứng của phế quản với nhiều tác nhân kích thích, dẫn đến co thắt lan tỏa cơ trơn phế quản, có thể hồi phục tự nhiên hoặc sau khi dùng thuốc giãn phế quản với các biểu hiện như khò khè khó thở nặng ngực, ho.
Hen phế quản là một bệnh lý hô hấp mạn tính, thường gặp ở mọi lứa tuổi và ảnh hưởng đến 1-18% dân số tùy theo quốc gia. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc hen trung bình khoảng 3,9% dân số (trẻ em từ 13-14 tuổi chiếm 14,8%) tương đương khoảng 4 triệu người mắc và lấy đi sinh mạng của 3-4000 người/năm.
Theo các bác sĩ, thời tiết miền Bắc trở lạnh trong những ngày qua là điều kiện thuận lợi cho các cơn hen cấp tính gây nguy hiểm đến sức khỏe.
Do đó, việc nhận biết cơn khó thở, cơn hen nặng nguy kịch kịp thời sẽ giúp cho bệnh nhân thoát khỏi tình trạng rất nguy hiểm.
Đối tượng dễ bị hen phế quản
- Người có cơ địa dị ứng.
- Trẻ bị nhiễm khuẩn đường hô hấp tái phát nhiều lần.
- Tiền sử gia đình có bố mẹ bị hen phế quản.
- Người làm việc bị ảnh hưởng bởi môi trường ô nhiễm như hóa chất, khói bụi thuốc lá.
- Người thừa cân béo phì.
- Người có tiền sử mắc bệnh dị ứng về hô hấp.
Dấu hiệu cảnh báo cơn hen phế quản cấp tính và cơn hen nguy kịch
- Mức độ khó thở: Bệnh nhân khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi, phải ngồi ngả ra trước để thở.
- Nói: Bệnh nhân nói chậm từng từ, nói câu ngắt quãng, thậm chí cơn hen nguy kịch bệnh nhân không nói được.
- Ý thức: Bệnh nhân thường kích thích vật vã, cơn hen nguy kịch có thể khiến bệnh nhân ngủ gà hoặc lú lẫn.
- Nhịp thở: Cơn hen nặng khiến bệnh nhân thở nhanh, thường trên 30 lần/ phút, cơn hen nguy kịch bệnh nhân thở chậm dưới 10 lần/ phút hoặc ngưng thở.
- Nhịp tim: > 120 lần/phút hoặc nhịp chậm trong cơn hen nguy kịch.
- SpO2: < 90%.
- Những dấu hiệu báo trước: Ngứa họng, ngứa mũi, hắt hơi, ho, chảy mũi, chảy nước mắt… Sau đó là triệu chứng của cơn hen khó thở, nặng tức ngực, khó khè, ho liên tục nặng hơn nữa nói khó, cảm giác lo âu, vã mồ hôi, tím môi. Nếu tình trạng kéo dài dẫn đến bệnh nhân bị giảm oxy máu, dẫn đến thiếu máu não và bị ngất, mất ý thức… và có thể tử vong.
Các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ nhấn mạnh rằng, việc nhận biết cơn hen phế quản và xử trí ban đầu là rất quan trọng đối với bệnh nhân, giúp cho bệnh nhân thoát khỏi cơn khó thở hoặc giảm bớt trước khi đưa bệnh nhân vào viện.
Các bước sơ cứu ban đầu khi người bệnh lên cơn hen cấp tính
Để hạn chế tối đa việc xuất hiện những cơn khó thở cấp tính, bệnh nhân phải tuân thủ đúng theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ và tránh các yếu tố khiến mình phải rơi vào đợt cấp tính.
Đồng thời bên cạnh mình luôn luôn có bình thuốc cắt cơn khó thở dù đang ở bất cứ nơi nào. Đặc biệt người nhà bệnh nhân hoặc những người bên cạnh cần nắm vững các bước xử trí như sau:
Bước 1: Lập tức đưa người bệnh rời khỏi tác nhân kích động cơn hen đến nơi thoáng khí, không tập trung nhiều người quanh người bệnh.
Bước 2: Làm ấm cơ thể người bệnh, tránh điều hòa, quạt ẩm.
Bước 3: Đỡ người bệnh ngồi dậy hoặc nằm kê cao nửa người, giúp người bệnh dễ thở. Tuyệt đối không xoa hay vuốt ngực cho người bệnh trong khi người bệnh đang lên cơn hen, vì điều này càng khiến cho bệnh nhân khó thở, nặng ngực và tức ngực hơn.
Bước 4: Sử dụng ngay thuốc điều trị dạng xịt tác dụng nhanh.
Bước 5: Nếu là cơn hen phế quản nặng cần xịt thuốc cắt cơn và đưa bệnh nhân đến bệnh viện gần nhất.
Bước 6: Nếu là cơn hen phế quản nguy kịch đe dọa tính mạng: tím tái, lú lẫn, vã mồ hôi, không nói chuyện được, cần gọi ngay xe cấp cứu 115, trong thời gian đợi xe thì phải xịt ngay 2 nhát thuốc cắt cơn, nếu có thể tiêm thuốc giãn phế quản cho người bệnh.
Nhìn chung, bệnh nhân và người nhà bệnh nhân hen phế quản cần phải có chế độ, kế hoạch phòng ngừa và điều trị bệnh hen theo sự hướng dẫn của bác sĩ. Cần tránh các yếu tố có thể khiến bệnh nhân khởi phát cơn hen.
Luôn chú ý đến các dấu hiệu có thể xuất hiện cơn khó thở cấp tính và phải luôn mang bên mình thuốc cắt cơn khó thở nhất là khi thời tiết giao mùa, khi thời tiết trở lạnh.
