Từ những việc cụ thể thấy được tầm vóc lớn lao của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Thế hệ cán bộ của chúng tôi ở Quốc hội thường gọi Chủ tịch Quốc hội, sau này là Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, là “Bác” hay “bác Trọng”. Bác khi nào cũng xưng “anh” với chúng tôi, giống như người anh lớn ở trong gia đình, rất gần gũi, thân thương. Cảm nhận của cá nhân tôi về Bác Nguyễn Phú Trọng rất sâu đậm.

Mặc dù tôi chỉ là một cán bộ bình thường, nhưng lại có cơ hội được làm việc cùng Bác Trọng và có những ấn tượng đặc biệt không thể nào quên về Bác. Đây là niềm vinh dự to lớn, là may mắn trong cuộc đời công tác của tôi. Trong khuôn khổ bài này, tôi chỉ xin kể lại một số ấn tượng sâu sắc.

Ấn tượng sâu sắc đầu tiên, đó là ngay đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XII, Bác Trọng đã có cuộc gặp gỡ, làm việc với Thường trực Ủy ban Kinh tế do anh Hà Văn Hiền làm Chủ nhiệm để tìm hiểu về tổ chức và hoạt động của Ủy ban chúng tôi và lắng nghe đề xuất, nguyện vọng của các ĐBQH và cán bộ tham mưu phục vụ. Chúng tôi rất vui mừng, phấn khởi khi được Bác quan tâm đến Ủy ban. Bác Trọng đã dành hẳn một buổi để tìm hiểu rất kỹ về Ủy ban. Bởi, bác cho rằng, Ủy ban Kinh tế có vị trí, vai trò và nhiệm vụ rất quan trọng trong Quốc hội.

Trong quá trình làm việc, bác Trọng đã đặt ra những câu hỏi, những vấn đề khiến chúng tôi rất ngạc nhiên, cho thấy Bác không chỉ có những tư duy sâu sắc trong lĩnh vực chính trị, tư tưởng mà cả trong lĩnh vực kinh tế.

Mặc dù chỉ làm việc một buổi nhưng Bác Trọng đã gợi mở, đặt ra cho chúng tôi rất nhiều vấn đề lớn. Cuối buổi làm việc, Bác nói thêm hai điều khiến mọi người rất bất ngờ.

Thứ nhất, về tổ chức, một vấn đề từ trước đến nay chưa được chú ý, quan tâm thực sự đó là các Tiểu ban của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội. Theo quy định của Luật Tổ chức Quốc hội, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội thành lập các Tiểu ban để nghiên cứu, chuẩn bị các vấn đề thuộc lĩnh vực hoạt động của Hội đồng, Ủy ban. Trưởng Tiểu ban phải là thành viên của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban, các thành viên khác có thể không phải là thành viên của Hội đồng, Ủy ban hoặc không phải là đại biểu Quốc hội.

Luật quy định như vậy là để ngoài các ĐBQH, có thể và cần thu hút một cách chính danh các chuyên gia, nhà khoa học đóng góp kiến thức, kinh nghiệm cho Quốc hội. Vì, nếu chỉ có đại biểu Quốc hội thôi thì chưa đủ, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội và rộng hơn là Quốc hội rất cần có kiến thức, kinh nghiệm chuyên sâu thuộc các lĩnh vực khác nhau.

Lúc đó, đây quả là một vấn đề rất lớn, bởi Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội nói chung cần phải có hình thức huy động, sử dụng kiến thức, kinh nghiệm sâu rộng của các chuyên gia, nhà khoa học. Bác Trọng đã phát hiện từ góc độ tổ chức và tuy là câu hỏi về Tiểu ban, nhưng nội hàm tư tưởng lại rất lớn.

Kết thúc buổi làm việc, Bác nói, hôm nay chỉ nêu câu hỏi như vậy, vấn đề này chúng ta sẽ tiếp tục trao đổi ý kiến nhé.

Thứ hai, Bác nói “Tôi rất quan tâm đến các Tổng công ty và Tập đoàn kinh tế nhà nước, đề nghị Thường trực Ủy ban Kinh tế giúp tôi tìm hiểu sâu hơn sự hình thành và phát triển từ các Xí nghiệp liên hiệp, Liên hiệp xí nghiệp đến các Tổng công ty, Tập đoàn kinh tế nhà nước ở nước ta”.

Chỉ một chi tiết nhỏ, nhưng đã cho thấy, bác Trọng không chỉ là một nhà lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước mà còn là một nhà nghiên cứu, nhà khoa học, do đó, muốn tìm hiểu vấn đề một cách căn cơ, có tính lịch sử.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền khi đó đã giao cho tôi và cán bộ Vụ Kinh tế, Văn phòng Quốc hội nghiên cứu công phu và có báo cáo khá đầy đủ gửi Bác.

Càng về sau này chúng tôi càng hiểu, vì sao mà Bác Trọng đã rất chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng và ban hành rất có chất lượng và hiệu quả các Nghị quyết của Trung ương về phát triển kinh tế của đất nước, về các thành phần kinh tế, trong đó có doanh nghiệp nhà nước. 

Ấn tượng thứ hai là khi Quốc hội thảo luận và quyết định chưa tán thành Chủ trương đầu tư Dự án đường sắt cao tốc Hà Nội - TP. Hồ Chí Minh tại Kỳ họp thứ Bảy, Quốc hội Khóa XII. Lúc đó, các ĐBQH chủ yếu quan tâm đến việc nền kinh tế có đủ nguồn lực để đầu tư đường sắt cao tốc với tổng vốn đầu tư là 56 tỷ USD (lớn nhất từ trước tới thời điểm đấy), có hiệu quả hay không? Tuyến đường sắt cao tốc này sẽ chạy qua các tỉnh, thành phố nào trước? Giá vé cao như vậy thì sẽ phục vụ ai?... Đã có nhiều ý kiến ĐBQH phát biểu quyết liệt bày tỏ không tán thành với chủ trương đầu tư dự án khổng lồ này.

Trong quá trình xem xét, thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng cùng Đảng đoàn Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội luôn tôn trọng, chú ý lắng nghe các ý kiến phát biểu, 3 lần thăm dò ý kiến của các ĐBQH, đồng thời lắng nghe ý kiến của các tầng lớp Nhân dân, các chuyên gia, nhà khoa học.

Kết quả cho thấy, đa số ĐBQH biểu quyết không tán thành chủ trương đầu tư dự án này vào thời gian trên và yêu cầu Chính phủ tiếp tục nghiên cứu và có đầy đủ luận chứng thuyết phục. Dư luận chung lúc đó đồng tình với quyết định của Quốc hội và đánh giá cao sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành dân chủ, cẩn trọng của Đảng đoàn Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đặc biệt là Chủ tịch Quốc hội.

Ấn tượng sâu sắc thứ ba là trong quá trình soạn thảo, thông qua Hiến pháp năm 2013. Ngoài việc lãnh đạo, chỉ đạo ban hành các Nghị quyết, Kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị về xây dựng Hiến pháp, phát biểu chỉ đạo tại các Hội nghị trên cương vị là Tổng Bí thư, bác Nguyễn Phú Trọng còn trực tiếp rà soát vô cùng cẩn thận từng điều khoản, từng câu chữ cụ thể của Bản dự thảo Hiến pháp trước khi trình Quốc hội thông qua.

Bác luôn luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của Hiến pháp thể chế hóa Cương lĩnh của Đảng, thể hiện ý Đảng, lòng Dân và là văn kiện chính trị - pháp lý quan trọng nhất của quốc gia, chế độ. Trước hôm Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp trình Quốc hội thông qua Hiến pháp năm 2013, với trách nhiệm là Phó Trưởng Ban Biên tập Hiến pháp, tôi được phân công ngồi cạnh bác Trọng khi Bác rà soát lần cuối bản Dự thảo Hiến pháp. Có những câu chữ Bác đồng ý có ý nghĩa rất lớn. 

Đơn cử như nội dung về các thành phần kinh tế, trong Nghị quyết của Đảng thường viết “các thành phần kinh tế bình đẳng”. Ban Biên tập báo cáo và được Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đồng ý ghi tại Điều 51: “Các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng”.

Khi đọc đến câu này, tôi thấy bác Trọng dừng lại suy nghĩ, bút chỉ vào từ chủ thể. Tôi xin phép Bác được báo cáo rằng, Ban Biên tập và Ủy ban Dự thảo Sửa đổi Hiến pháp dùng thuật ngữ “chủ thể” là để phù hợp về mặt pháp lý, Hiến pháp xác định các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, tức là bình đẳng giữa các tổ chức kinh tế, các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế. Còn trong các thành phần kinh tế thì kinh tế nhà nước vẫn chủ đạo.

Nghe tôi báo cáo như vậy, bác Trọng đồng ý đề xuất của Ban Biên tập và Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp. Sau này trong một số bài phát biểu, tôi thấy bác Trọng và các Lãnh đạo Đảng và Nhà nước dùng cụm từ này của Hiến pháp.

Một nội dung khác là Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) không có quy định để cho phép thành lập thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, trong khi đó có quy định về thành phố thuộc tỉnh. Do đó, khi tỉnh Hà Tây sáp nhập vào TP. Hà Nội thì thành phố Hà Đông phải chuyển thành quận và thành phố Sơn Tây phải chuyển lại thành thị xã thuộc TP. Hà Nội. Còn TP. Hồ Chí Minh có Đề án thành lập thành phố thuộc TP. Hồ Chí Minh thì thời điểm đó chưa được Trung ương chấp thuận.

Trong Bản Dự thảo Hiến pháp mà bác đang rà soát cũng không có quy định này vì chưa thuyết phục được đa số ĐBQH mặc dù Ban Biên tập và Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp có đề xuất. Tôi báo cáo với bác Trọng, có nhiều kiến nghị cho rằng thành phố trực thuộc Trung ương trong tương lai không chỉ có quận, huyện, thị xã mà sẽ có cả thành phố trực thuộc.

Ví dụ như Hà Tây sáp nhập vào Hà Nội thì khu vực ngoại thành là một vùng nông thôn rộng lớn, quá trình đầu tư phát triển, đô thị hóa mạnh mẽ sẽ hình thành các đô thị là thành phố thuộc Hà Nội theo quy luật khách quan. Do đó, cần bổ sung quy định trong Hiến pháp làm căn cứ cho phép thành lập thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương như Hà Nội và đừng để như thành phố Sơn Tây do về với Hà Nội mà phải chuyển lại thành thị xã.

Bác Trọng nghe xong liền hỏi, bây giờ phải dùng từ gì cho phù hợp? Tôi báo cáo với Bác: Hiến pháp năm 1980 dùng cụm từ “đơn vị hành chính tương đương”. Bác đồng ý ngay và tự tay ghi cụm từ này vào điều quy định về các đơn vị hành chính và được Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp trình Quốc hội thông qua.

Theo đó, tại Điều 110, Hiến pháp năm 2013 quy định “Thành phố trực thuộc Trung ương được chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương” và được cụ thể hóa trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Cụm từ “đơn vị hành chính tương đương” này có tính chất mở, cho phép phát triển các mô hình đô thị mới trong bối cảnh mà ở thời điểm đó chúng ta chưa hình dung và chưa dự báo được hết.

Nhờ quy định đó của Hiến pháp 2013, TP. Thủ Đức thuộc TP. Hồ Chí Minh đã được thành lập. Trong tương lai, TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh sẽ có thêm các thành phố tương tự.

Những việc làm rất cụ thể như vậy đã để lại trong tôi ấn tượng rất sâu sắc về bác Trọng - một nhà lãnh đạo, nhà lý luận, nhà khoa học rất tôn trọng và chú ý lắng nghe ý kiến của mọi người, cho thấy tầm vóc lớn lao của Tổng Bí thư. Đó là phẩm chất của một bậc trí tuệ kiệt xuất, nhìn xa trông rộng và luôn đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên trên hết và trước hết.