Áp lực đáo hạn
Tại tọa đàm, TS. Nguyễn Anh Tuấn, Tổng Biên tập Tạp chí Nhà đầu tư nêu rõ, khó khăn về vốn, dòng tiền và thanh khoản đang là thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp. Trong đó, trái phiếu doanh nghiệp được xem là vấn đề khó giải quyết nhất và là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới sự căng thẳng liên thông trên thị trường cổ phiếu lẫn tín dụng ngân hàng.
Tại tọa đàm, các chuyên gia đánh giá cao việc Chính phủ ban hành Nghị định số 08/2023/NĐ-CP về phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Tuy nhiên, để Nghị định 08, cùng nhiều Nghị quyết về khơi thông thị trường vốn của Chính phủ nhanh chóng mang lại hiệu quả trên thực tiễn, các chuyên gia đều cho rằng còn rất nhiều việc phải làm trong thời gian tới.
Theo TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia đánh giá, rủi ro lớn nhất với thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện nay là sẽ có một khối lượng lớn sẽ đáo hạn trong giai đoạn 2023 - 2024. Theo số liệu của Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam năm 2023 có khoảng 271.000 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn, trong đó số lượng của doanh nghiệp bất động sản là khoảng 119.000 tỷ đồng. Năm 2024, giá trị trái phiếu đáo hạn khoảng 330.000 tỷ đồng; trong đó của doanh nghiệp bất động sản là 110.000 tỷ đồng. Nhưng con số này chưa gồm tiền lãi.
Vì vậy, để phát triển, lành mạnh hóa thị trường trái phiếu doanh nghiệp, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, cần quyết liệt xử lý nhanh chóng, dứt điểm, nghiêm minh những vi phạm về phát hành trái phiếu doanh nghiệp để lấy lại niềm tin của nhà đầu tư. Đồng thời, kiểm soát việc đại chúng hóa ở thị trường thứ cấp như thời gian qua; khuyến khích các tổ chức tư vấn độc lập về đầu tư trái phiếu; nâng cao chất lượng dòng tiền của tổ chức phát hành.
Bên cạnh đó, cần nhanh chóng cải cách thủ tục, điều kiện, rút gọn thời gian cấp phép phát hành để tạo điều kiện, có chính sách khuyến khích phát hành trái phiếu ra công chúng - đây là kênh gọi vốn quan trọng của doanh nghiệp. Đặc biệt, thị trường trái phiếu doanh nghiệp là một phần không thể tách rời của thị trường tài chính và bất động sản. Do đó, việc quản lý, định hướng phát triển cần được gắn chặt với hệ thống tài chính; việc áp dụng các quy chuẩn công bố thông tin, an toàn hệ thống... cần được giám sát chặt chẽ bởi cơ quan quản lý một cách phù hợp, với tư cách độc lập nhiều hơn.
Ở góc độ ngân hàng, Phó Tổng giám đốc VietinBank Securities Nguyễn Tuấn Anh nhận định, dù Nghị định số 08/2023/NĐ-CP đã tạm ngưng quy định xếp hạng tín nhiệm, tuy nhiên cần khuyến khích đánh giá tín nhiệm cho toàn bộ các doanh nghiệp phát hành trái phiếu. Cần xác định rõ đây là một nhiệm vụ cấp bách để giúp lấy lại niềm tin của nhà đầu tư, làm minh bạch thị trường.
Lấy lại niềm tin
Vấn đề cốt lõi của thị trường vốn đó là niềm tin, TS. Nguyễn Tú Anh, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương nhấn mạnh. Thực tế, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã phát triển quá nhanh trong thời gian qua. Việc “phanh gấp” quá trình phát triển này sẽ tạo ra các tác động tiêu cực đối với nền kinh tế và bản thân thị trường. Do đó, xử lý các doanh nghiệp vi phạm quy định là cần thiết để lấy lại niềm tin cho nhà đầu tư, nhưng quá trình xử lý không được để nhà đầu tư mất niềm tin vào toàn bộ thị trường, kể cả các doanh nghiệp tốt, hoạt động tuân thủ đúng pháp luật.
Ngoài ra, một trong các giải pháp bảo vệ nhà đầu tư mà chúng ta đang “quên”, theo TS. Tú Anh, đó là vai trò của bảo hiểm. Ông gợi ý Việt Nam cần xây dựng định chế về mua bảo hiểm đầu tư trái phiếu nhằm tạo điều kiện cho thị trường phát triển. Nếu có bảo hiểm đầu tư, đánh giá rủi ro và bán rủi ro (công ty bảo hiểm), nhà đầu tư sẽ tín nhiệm, tin và “xuống tiền”. Bảo hiểm là không bắt buộc nhưng giúp thị trường có thêm lựa chọn
Về vấn đề này, bà Tạ Thanh Bình, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, thị trường chứng khoán Mỹ có một định chế thành lập từ năm 1970 là Quỹ bảo vệ nhà đầu tư. Quỹ này bảo hiểm cho khoản đầu tư nhưng chỉ bảo hiểm cho tài sản nhà đầu tư không bị thiệt hại bởi các vi phạm, chứ không thể bảo hiểm các giá trị luôn có lãi hoặc rủi ro mất vốn - điều phụ thuộc vào chất lượng kinh doanh của các tổ chức phát hành.
TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính ngân hàng, cho rằng, tại Mỹ không có tổ chức nào dám đứng ra bảo hiểm cho trái phiếu doanh nghiệp vì rủi ro cao, chi phí lớn. Ở Mỹ chỉ có hình thức ngân hàng đứng ra bảo lãnh trái phiếu. Do đó, bên cạnh việc cải tổ thị trường trái phiếu doanh nghiệp, chúng ta cần cải tổ, thanh lọc mạnh mẽ thị trường tín dụng. Nếu hệ thống tuần hoàn các nguồn vốn chính là ngân hàng và hệ thống ngân hàng chưa hoạt động hiệu quả thì việc khơi thông nguồn vốn chỉ mang tính ngắn hạn và giải quyết tình thế - ông Hiếu nhấn mạnh.
