Ông Felix Weidencaff, Chuyên gia về Việc làm, Văn phòng Lao động quốc tế (ILO) khu vực châu Á Thái Bình Dương lưu ý như vậy tại phiên thảo luận chuyên đề 2 “Nâng cao năng suất lao động, bảo đảm an sinh xã hội trong bối cảnh mới”.
Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Đức Hiển chủ trì phiên thảo luận.
Xu hướng giảm năng suất dài hạn diễn ra trên toàn cầu
Theo ông Felix Weidencaff, xu hướng giảm tỷ lệ năng suất trong dài hạn đang diễn ra trên toàn cầu, ở hầu khắp các khu vực trên thế giới. Điều này đặt ra nhiều thách thức về mặt chính sách.
Bên cạnh đó, việc thay đổi môi trường kinh tế vĩ mô toàn cầu (áp lực lạm phát, căng thẳng địa chính trị, giá lương thực/năng lượng, cam kết giảm phát thải khí nhà kính và các nguồn lực đầu tư cần thiết; hạn chế về tài nguyên trong một thế giới việc làm thay đổi nhanh chóng (môi trường và biến đổi khí hậu, nhân khẩu học, thay đổi công nghệ, toàn cầu hóa).
Trong bối cảnh đó, năng suất đóng vai trò rất quan trọng, vì vòng tròn năng suất, việc làm và phát triển, bao gồm mức sống và giảm nghèo.
Tại Việt Nam, xu hướng năng suất đã có sự cải thiện kể từ giai đoạn 2012 đến nay, tuy nhiên vẫn tương đối thấp so với khu vực ASEAN, thấp hơn Indonesia, Thái Lan, Malaysia…
Cũng theo ông Felix Weidencaff, thách thức liên quan đến năng suất của Việt Nam khá đa dạng theo từng phân khúc doanh nghiệp: Năng suất của khu vực nhà nước và FDI cao hơn so với khu vực tư nhân trong nước và hộ kinh doanh.
Chuyển đổi kinh tế phải gắn liền chuyển đổi việc làm
Trong bối cảnh hiện nay, để bảo đảm cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao, phát triển bền vững, Việt Nam cần có động lực mới về tăng trưởng năng suất. “Việt Nam chuyển đổi từ khu vực nông nghiệp sang phi nông nghiệp, song không thể tiếp diễn vĩnh viễn nên cần có công nghiệp và sản xuất các mặt hàng có giá trị gia tăng cao. Đây là động lực để tăng năng suất”, ông Felix Weidencaff nhấn mạnh.
Theo chuyên gia của ILO, Việt Nam cần bảo đảm chuyển đổi kinh tế và chuyển đổi việc làm đi đôi với nhau. Là một phần của hệ sinh thái năng suất, cách tiếp cận ở cấp vĩ mô đòi hỏi phải đầu tư vào con người, cơ sở hạ tầng và các lĩnh vực chiến lược để các động lực thay đổi mang tính chuyển đổi.
Đặc biệt, vai trò của các thể chế và chính sách thị trường lao động rất quan trọng để giải quyết những thách thức kép trong việc duy trì tăng trưởng năng suất và bảo đảm tăng trưởng năng suất bao trùm, tạo nhiều công ăn việc làm. Phải tạo được hệ sinh thái về thị trường lao động, điều này đòi hỏi sự can thiệp từ cấp quốc gia, ngành và doanh nghiệp.
Ông Felix Weidencaff cho rằng, các chức năng của thể chế thị trường lao động và chính sách thị trường lao động giúp thúc đẩy tăng năng suất lao động, thông qua tăng năng suất tại nơi làm việc cũng như tạo điều kiện tiếp cận việc làm năng suất. Phải thúc đẩy khả năng có việc làm và tạo việc làm, kết hợp phát triển kinh tế với công bằng xã hội, giảm tình trạng dễ bị tổn thương, thúc đẩy tính toàn diện và bình đẳng. Bởi nếu phát triển kinh tế mà không gắn với công bằng xã hội, gắn với việc làm thì sẽ không thể phát triển bền vững. Chính các chính sách và thể chế thị trường lao động sẽ làm giảm tác động của các cú sốc, ông tin tưởng.
Bàn về những thách thức và vai trò mới đối với thể chế thị trường lao động ở Việt Nam, theo chuyên gia của ILO, các lĩnh vực để tăng hiệu quả của thể chế và chính sách việc làm cũng như thị trường lao động, là: Phát triển nguồn nhân lực và tăng cường việc làm để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nền kinh tế tri thức và công nghệ, công nghệ 4.0; tiếp cận các cơ hội việc làm năng suất cho tất cả mọi người (đòi hỏi vai trò quan trọng của các chính sách thị trường lao động chủ động); thay đổi bản chất của thất nghiệp và những thách thức mới đối với tạo việc làm có năng suất hơn.
Việt Nam cũng cần có hệ thống thông tin thị trường lao động hiệu quả, lập kế hoạch việc làm tinh vi và nghiên cứu về tăng năng suất. Tạo việc làm năng suất và việc làm bền vững cần đặc biệt tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ, bởi lẽ họ vừa là người chơi chính trong nền kinh tế song cũng dễ bị tổn thương bởi các cú sốc; đồng thời giảm thiểu chi phí phi chính thức. Có sự gắn kết chính sách và bảo đảm các nguồn kinh phí; tăng cường phối hợp với các chính sách ở các lĩnh vực khác với lĩnh vực lao động. Khi có sự tích hợp, bổ trợ lẫn nhau giữa các chính sách sẽ tăng hiệu quả, góp phần tăng năng suất lao động.
“Về phía ILO, chúng tôi sẵn sàng phối hợp, hỗ trợ với Việt Nam, đặc biệt trong việc tăng năng suất lao động”, ông Felix Weidencaff, Chuyên gia về Việc làm, Văn phòng Lao động quốc tế (ILO) khu vực châu Á Thái Bình Dương cam kết.
