Toàn thị trường mới có khoảng 10 doanh nghiệp

Theo Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam, tại các thị trường phát triển, cho thuê tài chính là kênh hỗ trợ vốn trung dài hạn với rất nhiều ưu việt cho các doanh nghiệp và hộ dân, nhất là nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, giảm gánh nặng cho hệ thống ngân hàng.

Khác với khi đi vay tại các tổ chức tín dụng, khi đi thuê tài chính, các doanh nghiệp, hộ dân không phải thế chấp tài sản, giá trị đi thuê có thể lên tới 100% giá trị tài sản. Hàng ngàn khách hàng được hỗ trợ vốn để đầu tư tài sản là máy móc thiết bị, phương tiện vận tải, dây chuyền sản xuất; một số công ty cho thuê tài chính còn cho vay bổ sung vốn lưu động đối với khách hàng thuê tài chính…  

Ở Việt Nam, thị trường cho thuê tài chính đã được Nhà nước quan tâm thông qua hành lang pháp lý toàn diện về mô hình quản trị và điều hành đối với công ty cho thuê tài chính; chuẩn mực kế toán đối với tài sản cho thuê tài chính; thuế, phí đối với các đối tượng cho thuê tài chính cùng các quy định liên quan từ các bộ ngành (Bộ luật Dân sự, Luật Các tổ chức tín dụng năm 2017, Nghị định số 39/2014/NĐ-CP về hoạt động của công ty tài chính và công ty cho thuê tài chính…). Qua đó, từng bước kiến tạo môi trường kinh doanh tương đối đầy đủ để có thể vận hành trơn tru. Dù vậy, đây vẫn là thị trường còn khá mới.

Đến nay, cả nước mới có khoảng 10 công ty cho thuê tài chính đăng ký còn hoạt động. Tổng tài sản của các công ty cho thuê tài chính là hội viên của Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam hiện đạt trên 40.000 tỷ đồng, tổng dư nợ cho thuê đạt gần 33.000 tỷ đồng. Nếu tính trên toàn thị trường thì dư nợ cho thuê của các công ty này đạt khoảng gần 40.000 tỷ đồng, bằng 0,33% dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế và chiếm 0,42% GDP. Chất lượng tín dụng được kiểm soát tốt, nợ xấu của các công ty hầu hết dưới 1%.

Đặt trong bối cảnh dư nợ của các công ty tài chính ở Mỹ lên tới 22% GDP, Trung Quốc là 10% GDP, thì con số dư nợ công ty tài chính của Việt Nam chỉ tương đương công ty tài chính tiêu dùng cỡ trung bình ở nước ngoài và là mức quá thấp trong bối cảnh đất nước có 800.000 doanh nghiệp có nhu cầu vốn trung và dài hạn rất lớn, TS. Cấn Văn Lực chỉ rõ.

Lý giải về sự phát triển khiêm tốn này, ông Lực cho rằng, hạn chế quan trọng nhất là vẫn coi các công ty tài chính, tổ chức tín dụng phi ngân hàng như “con nuôi”, “có cũng tốt, không có cũng chẳng sao”. Bởi lẽ đó, việc sửa khung pháp lý còn chậm; các chính sách ưu đãi về thuế, phí… cũng chưa thực sự tạo điều kiện.

Tổng thư ký Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam Phạm Xuân Hòe thẳng thắn, vướng mắc lớn nhất hiện nay liên quan đến pháp lý. Theo đó, điều kiện về các công ty cho thuê tài chính tham gia thị trường rất khó khăn, vốn tối thiểu phải từ 100 tỷ đồng. Các công ty này cũng chỉ được hoạt động trong những đối tượng giới hạn, theo đúng giấy phép chứ không được tự do mở rộng. Chính “vòng kim cô” đó khiến thị trường chưa thể lớn.

Điều kiện gia nhập thị trường cần đơn giản hơn

Thực tế cho thấy, tiềm năng để phát triển thị trường cho thuê tài chính ở Việt Nam rất lớn, với một nền kinh tế năng động, 800.000 doanh nghiệp và khoảng 5 triệu hộ kinh doanh.

Để phát triển thị trường này, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh, trước tiên, cần xác định rõ đây là kênh dẫn vốn trung và dài hạn quan trọng  của nền kinh tế, song song với các ngân hàng thương mại. Từ quan điểm nhận thức đó, chúng ta cần đặt mục tiêu dư nợ của các công ty cho vay tài chính lên khoảng 5% tổng dư nợ như trung bình của thế giới đến 2025 hoặc 2030 (hiện mới đạt 0,33%). Theo ông, “ít nhất phải đạt 3 - 5% tổng dư nợ đến 2025 mới tạo sức bật”.

Vấn đề đặc biệt quan trọng nữa là hoàn thiện hành lang pháp lý. Hiện, Luật Các tổ chức tín dụng đang được xem xét sửa đổi. Tuy nhiên, ông Lực cho rằng, dự thảo mới nhất có 151 trang, trong đó 2 - 3 trang nói về công ty cho thuê tài chính, nhưng “về cơ bản vẫn như cũ” thì “không thể tháo gỡ được khó khăn” cho thị trường này.

Góp ý cho việc sửa đổi Luật, vị chuyên gia này đề nghị, về huy động vốn, cần mở rộng hơn cho các công ty tài chính không chỉ đi vay các tổ chức tín dụng, chủ yếu là ngân hàng mẹ lên tới 90%, mà còn cho phép họ được đi vay của các tổ chức tài chính khác và cả trong trung và dài hạn. Việc phát hành trái phiếu cũng rất quan trọng, đòi hỏi phải tháo gỡ vướng mắc về khung pháp lý liên quan, đồng thời bản thân các công ty tài chính cũng phải công khai, minh bạch hơn. Có cơ chế, chính sách ưu đãi tốt hơn về thuế, phí đối với cho thuê tài chính; mở rộng hoạt động tư vấn cho các công ty này…

“Về lâu dài, nên tách làm 2 luật: Luật về ngân hàng thương mại và Luật các tổ chức tín dụng phi ngân hàng, bao gồm công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính…”, ông Lực nêu ý kiến.

Cho rằng mấu chốt để phát triển cho thuê tài chính ở Việt Nam là cần hoàn thiện hành lang pháp lý cũng như chính sách về thuế, phí, ông Phạm Xuân Hòe đề nghị, việc sửa Luật cần theo hướng toàn diện. Đối với công ty cho thuê tài chính, cần đơn giản hơn điều kiện gia nhập thị trường; được cho thuê tất cả các loại tài sản, máy móc, thiết bị trên thị trường, trừ máy bay (ngoại trừ các thiết bị bay như máy bay phun thuốc sâu). Trong lúc chúng ta đang thực hiện Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, cần cho phép công ty cho thuê tài chính được cho thuê máy tính, thậm chí là các phần mềm của doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Về phía Chính phủ cũng nên xem xét hỗ trợ các công ty này tốt hơn, như để họ làm đại lý cho Chính phủ. Chẳng hạn, với gói hỗ trợ lãi suất 40.000 tỷ đồng, có thể ủy thác cho các công ty này khoảng 18.000 tỷ đồng để cho thuê máy móc thiết bị, dây chuyền sản xuất. Cùng với đó, cho phép các công ty được tiếp cận nguồn vốn quốc tế có lãi suất tốt hơn, nhờ đó sẽ cho thuê tốt hơn đối với nền kinh tế.

"Chúng tôi chỉ cần bình đẳng như các doanh nghiệp khác, cần có quan điểm "mở" về mặt làm luật, đừng lo rủi ro vì chúng tôi phải lo bản thân chúng tôi trước”, Tổng thư ký Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam đề nghị.